«Газетибизни асырап, аявлап сакълама герекбиз»
Далгьат Мугьутдинович Алкъылычевни янгыз къумукъланы арасында тюгюл, оьзге миллетлени арасында да танымайгъан адам ёкъдур. Ол пагьмулу, белгили журналист, миллетибизни гёрмекли адамларыны бириси. Республикада ону аягъы басылмагъан ер де аздыр. Ол «Ёлдаш» газетни къуллукъчусу болуп ишлейгенли 30 йыл бола. Шо вакътини ичинде анадаш газетини бетлеринде гьар тюрлю агьвалатлагъа байлавлу да, загьматны игитлерини къысматы ва гьалы булан да охувчуларын таныш этген. Топуракъ масъала, Ватан деген англавлар, миллетини къысматы – Далгьат Мугьутдиновични тезден берли талчыкъдырагъан масъалалар. Шолар ону терен ойлашдыра. Ол оьзюню игитлерин кёп сёйлетген, журналист гьисапда оьзю де пикирлеше юрюген. Ону макъалаларында, очерклеринде оланы сююнчлерин, талчыкъларын юрегинден оьтгерме къаст этген.
«Ёлдаш» ону кёп адамгъа ёлдаш да, къурдаш да этген.
Далгьат Мугьутдиновични тувгъан гюню булан да къутлап, биз узакъ йыллар бирче ишлеген ва таныгъан иш ёлдашларыны ёравларын да берме сюебиз.
– Далгьат Мугьутдинович, газетде узакъ йыллар ишлегенсиз, бай сынав топлагъансыз. Оьзюгюзню пикруларыгъызны, ойларыгъызны айтсагъыз арив болур эди.
– Мен миллетчи тюгюл бусам да, тек оьз къумукъ миллетимни тувмадан дегенлей гьатсыз сююп гелгенмен. Шо себепден къумукъ газетимни де сюйгенмен. Шо сююв загьмат ёлумну цензурадан (Литодан) башлап, «Ёлдаш» газетде ишлеме башлагъан биринчи гюнюмден юрегиме синген.
Газетде ишлейген йылларымны ичинде кёп очерклер, макъалалар яздым, оланы санавун билме де билмеймен. Очерклеримни игитлери – мени замандашларым. Оланы бир жыйымын китап этип де чыгъардым.
Оьтген узакъ йылланы натижасында мен журналистни касбусу бек къыйын касбу экенге тюшюндюм. Журналистге игитини гьалын «сёйлетип», табиатны келпетге гёре къыйышдырып билмек парздыр. Шо бизин касбуну лап къыйын ери деп гьисап этемен. Журналист орта касбучу болуп болмай, неге тюгюл ону загьматыны «емиши» халкъны «тепсисинден» таймай. Яхшы буса – «ашажакъ», яман буса – «ташлажакъ». Шолай да, журналист касбугъа янгыз охуп ес болуп да болмай. Огъар табиатдан илгьам герек.
– Милли газетлеге байлавлу сизин талчыкъдырагъан недир?
– «Ёлдашны» коллективи – пагьмулу коллектив. Яхшы, бажарывлу журналистлер ишлей. Айтагъаным, газетни ишин асувлу кюйде юрютмеге гьалиге бажарыла. Бугюн «Ёлдашгъа» (оьзге милли газетлеге де) жагьил журналистлени гьазирлевню масъаласы да итти кюйде арагъа чыкъгъан. Яш журналистлени гьазирлевню масъаласын артгъа салмай чечмеге герекдир деп ойлашаман. Дагъыстан пачалыкъ университетде милли печат къураллар учун журналист касбучулар гьазирленмей. Университетдеги студентлер милли газетлеге байланып охумаса, олардан милли журналистлер гьазирлемеге бажарылмажакъ.
– Ишигизде бай тилигизни: айтывланы, аталар сёзлерин, къазакъ йырланы еринде къоллап, пасигь тилде кёп макъалалар язып чыгъаргъансыз. Лап эсигизде къалгъаны бармы?
– Язгъан очерклеримни кёбюсю эсимде. Барына да бар гючюмню, юрегимни салып язгъанман ва олар магъа бары да аявлу. Айырып айтсам, мисал учун, «Мен оьлген сонг сынажамны алысларда къоймагъыз» деген баш булан чыкъгъан пленге тюшген, сонг Америкада, Канадада яшагъан эндирейлини гьакъындагъы очерк яхшы эсимде къалгъан.
Капиркъумукълу профессор Анвар Татархановну гьакъындагъы очеркни игити атасыз оьсе. Давда къалгъан атасын яш, атасы гелмейми экен деп, къалаташгъа да минип, юртгъа, поездге къарай болгъан. Шулай маълуматлар, озокъда, охувчуну иштагьын артдыра.
– Сиз къалам къурдашларыгъызгъа, сонг да охувчуларыгъызгъа не ёрар эдигиз?
– Абусупиян Акаев де айтгъанлай, «Ёлдаш» – къумукъ миллетни жан азыгъы. Халкъыбыз тутса, газетибиз, журналларыбыз яшажакъ. Тутмаса – ябылмакъ бар. Шо саялы газетибизни асырап, аявлап сакълама герекбиз. Бары да затны башы савлукъгъа гёре де къурдашларыма, иш ёлдашларыма, «Ёлдашны» охувчуларына савлукъ ёрайман. Дюньяда парахатлыкъ ва татывлукъ болсун!
– Кёп савболугъуз, бирдагъы керен де сизин, Далгьат Мугьутдинович, тувгъан гюнюгюз булан къутлайбыз. Башлап сизге савлукъ, сонг гележекде дагъы да ишлемеге гюч ва къуват берсин.
Хадижат Жанболатова,
ДР-ни маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу.
Къарамагьаммат Къараев,
«Ёлдаш» газетни экономика ва жамият бёлюгюню редактору:
– Чебер сёзню усталарына, айтагъаным, яратывчулукъ – языв иш булан машгъул болагъан къалам къурдашларымны мен гьарисине оьзтёрече янашаман. Гьарисини, дейгеним, оьзюм ушатагъан хасиятлары-къылыгъы бар.
Къалам къурдашыбыз, белгили журналист Далгьат Мугьутдинович Алкъылычевни де бар шолай мен ушатагъан, абурлайгъан айрокъда бир адамлыкъ хасияты. Ол оьз борчларына янашагъан кюю, ич низамы, къурч ва натижалы гьаракаты мени де сукъландырмай къоймагъан. Муна шо саялы да иш уьстюнде тарыкъ болгъан гезиклерде ону таклифлеринден де оьзюме гьасил чыгъаргъанман. Айтмагъа сюегеним, гьар къайсы коллективде де, ишге шолай гёнгюллю ва оьзгелеге кёмек этмеге муштарлы адамлар барлыгъы яш касбучулар учун уллу насипдир.
Бугюн де ол бизин булан бир сыдырада охувчуларыбызны арасында «Ёлдаш» газетибизни гьюрметин дагъы да артдырмакъ учун къаст этегени гьис этиле.
Ону бизин миллетибизни гележекдеги къысматы, макътавлу мердешлери нечик болур деген ва оьзге меселдеги иттилешген масъалалары рагьат болмагъа къоймай. Далгьат Мугьутдиновични о гьакъдагъы ойлары, сесленивлери бизге де ювукъ.
Шону гьисапгъа алып, бугюн мен огъар оьзюню 75 йыллыгъы булан гьакъ юрекден къутлай туруп, татывлу агьлюсю булан бирликде савлукъ булан аманлыкъ ёрайман.
Авлетлерингни, авлетлерингни авлетлерин, дос-къардашны дагъы да хыйлы йыллар сююндюрмеге ва олардан сююнюп яшамагъа насип болсун!
Яраш Бийдуллаев,
маданият бёлюкню редактору:
– Далгьат Мугьутдинович, чагъына гёре бизден уллу йимик, журналистикада сынавлу да дюр. Бизин касбуда жанрлагъа гёре очерк лап да язма къыйын жанр санала. Далгьат Алкъылычевни буса очерк язма пагьмусу бар. Газетде ишлеген йылланы ичинде ону кёп очерклери печат этилген ва китап болуп да чыкъгъан. Ол бизин миллетни эревюллю уланларын, загьматгъа берилген пагьмулу тиштайпаларын савлай Дагъыстангъа танытгъан. Журналистикада топлагъан бай сынавун ол бизге де, ишлеме тюшген яш наслугъа да уьйретип юрюген.
Тувгъан гюню булан къутлай туруп, огъар савлукъ ва насип ёрайман.
Патимат Бекеева,
газетни мухбири:
– Гьар не касбуну башын тутгъан адамда ишине берилгенлик, ону гьакъ юрекден жаны-къаны булан кютегенлик оьзюню айланасында ишлейген адамланы да ишлеме муштарлы эте, ёлдашларыны арасында абурун да артдыра.
«Ёлдаш» газетде кёп йылланы узагъында ишлеп турагъан Далгьат Мугьутдинович Алкъылычев де янгы ишге урунгъан яш касбучулагъа, оьзю булан янаша ишлеп тургъан касбу ёлдашларына да, мени эсиме гелеген кюйде, насигьатчы да, уьлгю де болуп гелген. Кёп йылланы узагъында «Ёлдаш» газетни баш редакторуну заместители болуп чалыша туруп, газетни ишине мекенли, тындырыкълы кюйде печатдан чыгъып, охувчулагъа етишсин учун кёп къошум этген. Гертилей де, бойнуна алгъан ишни ахырына чыкъмайлы бир минут рагьат болмайгъан, къаныгъып ишлейген хасияты Далгьат Мугьутдиновични инг де уьлгюлю хасиятларыны бириси деп айтмагъа ярай.
Ол гьар заман да тюзлюкню яны болуп, къардашым-къурдашым деп айырмай, оьзю ойлашагъан кюйде пикруларын айтып юрюй.
Далгьат Мугьутдинович оьзюню гьюрметли чагъына да къарамайлы, бизден, яш касбучулардан, артыкъ ишлесе тюгюл, артыкъ пайда гелтирсе тюгюл, артда къалмагъан.
Бугюнлерде халкъыны абурлу уланы Далгьат Алкъылычев оьзюню 75 йыллыгъын белгилей. Мен гьакъ юрекден юртлум, иш ёлдашым Далгьат Мугьутдиновични тувгъан гюню булан къутлай туруп, яхшы савлукъ ёрама сюемен. Илгьам сизде бир де сёнмесин!
Набиюлла Магьамматов,
газетни мухбири:
– Далгьат Мугьутдиновични биринчилей гёзге илинеген башгъачалыгъы – ону интеллигент къалипден чыкъмай, не ерде де оьзюн тийишли къайдада тутуп билегенлиги. Ону булан аз гьаллашсанг да, билим, англав даражасын англама боласан. Ол арив сёйлеп билегенден къайры, арив тынглап да биле. Бола туруп, гиши башлагъан темадан чыкъмай, пикруну узата, толумлашдыра.
Журналист гьисапда ону яратывчулугъу магъа тезден таныш. Бир юртлулар экеник саялы тюгюл, ол кёп язагъаны саялы. Кёп язагъан адамны, язгъанына гёре кёбюсю халкъ англамай. Бирлерини ол онча кёп язып не эте экен деп эсине геле. Далгьат Мугьутдинович – герти журналист. Шо саялы да кёп яза.
Юртлум экени учун айтсам, янгыз мен тюгюл, ону таныйгъанлар да ол къумукъ халкъны гёрмекли «Ёлдаш» газетинде шунча йыллар халкъгъа пайдалы иш этгени булан оьктем бола. Ол Тёбен Къазаныш юртну абурун гётерген, миллетибизни гёрмекли адамларыны бириси.
Чагъы уллу болса да, къалам ёлдашыбыз оьзюню ич дюньясын девюрню янгылыкъларындан толтуруп да, аривлюклери булан безеп де биле. Шону учун да ол жагьиллени арасында да, орта чагъына етгенлени арасында да бир йимик таъсирли болуп яшай. Гьар даим де огъар шо байлыкъ булан къалмагъа насип болсун.
Насрулла Байболатов,
газетни мухбири:
– Мен редакциягъа ишге гелген гюнюмден тутуп, Далгьат Мугьутдинович биринчи насигьатчым болуп къалды. Нечик десегиз, таржумаларым, язгъан оьзге макъалаларым ол къаламы булан чарлагъан сонг газетни бетлеринде берилип турду. Башлапгъы вакътилерде ол шо къуллукъну оьзюню касбу борчларына байланып кюте эди. Артдагъы вакътилерде де, заманын тас этип, башын авуртдуруп, мени макъалаларымны охумагъа бирев де борчлу этмесе де, ол шо ишни узатды. Къолуна тюшген макъалаларымда хаталаны, янгылышланы гёргенде, ол къарсалап тюгюл, магъа дарс болар йимик, оьзю гьар алышынывну, гьар тюзелтивню неге этгенин англатып юрюген. Ол береген насигьатлы ёравланы яратывчулукъ ёлумда, озокъда, гележекде де магъа пайдасы болажакъ. Ол, биз барыбыз да билеген кюйде, къумукъ тилни байлыгъын, балын чыгъарып сёйлейген ва язагъан адам. Ону булан бизин халкъны маданияты, адабияты гьакъында кёп керенлер лакъырым болгъан. Шоланы барышында ол къумукъ адабиятны йимик, дюнья адабиятын да яхшы билегенине, чинкдеси, анадаш халкъын кёп сюегенине, ону къысматына жаны авруйгъанына тюшюнгенмен.
Бугюн къардашлары-къурдашлары, оьзге ишдашлары булан бирге Далгьат Мугьутдиновични тувгъан гюню булан гьакъ юрекден къутлайман ва огъар яхшы савлукъ, узакъ оьмюр ёрамагъа сюемен.
Далгьат агъай, сизге этеген алгъышым бирдир – бар болугъуз!!! Сав болугъуз!!!
