Арбагюн, май айны 29-нда, Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов Халкъ Жыйынгъа оьзюню гезикли Чакъырывун малим этди. Ол яшавлукъ-экономика тармакъларындагъы гьалны гёзден гечирген сонг, бизин республиканы оьсювюн болдурмакъ учун артгъа салмай яшавгъа чыгъармагъа тюшеген гьаракатланы белгиледи.
Инг алда ол бугюнлерде Украина бойда юрюлеген хас асгер гьаракатны барышында жанларын къурбан этгенлени эсделигин сакъламакъны агьамиятлыгъы гьакъда айтды. Сонг да, оланы эсгерип минутлукъ шыплыкъ билдирди. Шону булан бирге, Дагъыстанны Гьукуматына бизин республикада жинаятчы террорчу халкъара уьюрлери дагъытылгъанлы арадан 25 йыл битегенликге байлавлу чараланы гьазирлемекни ва шоланы къурумлу оьтгермекни тапшурду.
Чакъырыв кагъызда экономиканы оьсювюне айрыча тергев берилди. Шо гьакъда айта туруп, Сергей Меликов бизин республика артда къалагъанлардан тюгюл, ювукъ вакътини ичинде алдынлы регионланы сыдырасына къошулагъан кюйде къаст этмеге тюшегенин белгиледи. Оьтген 2023-нчю йылда республиканы экономикасын 5 процентге артдырмагъа бажарылгъанны, шо да танглагъан ёлну гьакълыгъын исбатлайгъаны гьакъында айтды. Ол шо тармакъгъа далапчыланы акъча маяларын къуршамакъ учун онгайлы шартлар болдурмагъа тюшегенин ташдырды. Далапчылар яшавгъа чыгъарагъан инвестиция проектлер учун белгиленген шартланы тынчлашдырмакъны асувлу гёрегени гьакъында билдирди. Ону сёзлерине гёре, далапчылар оьзлени акъча маяларын къоллап яшавгъа чыгъарагъан проектлеге тарыкълы топуракъны гёрсетивде енгилликлер болдурмагъа тюше. Гьар муниципал къурулувну инвестиция картасын гьазирлемеге де тарыкъ. Дагъыстанда аякъгийим, такъта шиша, мебель, къурулуш материаллар чыгъарывгъа, олай да юнню ишлетивге тийишли агьамият берилмесе ярамай. Шондан къайры да, лифтлер къурув, радиоэлектроника, авиастроение, енгил промышленность тармакъланы гележекде оьсюв ёлунда шайлы имканлыкълары булангъы тармакълар гьисаплана.
Савлай уьлкени оьлчевюнде алгъанда, бизин республиканы юрт хозяйство тармагъында мекенли оьрлюклеге етишилген. Тек гележекде де гьайванчылыкъ, оьсюмлюкчюлюк тармакълагъа, сурсат ва ашамлыкъ малланы ишлетивге ва сакълавгъа оьзлени акъча маяларын бакъдырагъан далапчыланы гьаракатын якълап, оланы ишге гёнгюллю этивге, алгъа барывуна, оьсмегине багъыйлы шартлар тувдурмагъа тарыкъ.
Шону булан бирге, Сергей Меликов оьзюню Чакъырывунда бавчулукъ тармакъны оьсдюрювню агьамиятлыгъы гьакъда да айрыча эсгерди. Ол билдиргени йимик, бавчулукъ тармакъны оьсдюрювюн болдурмакъ да, гьалиге ерли пайдаланмай турагъан топуракъланы ишлетив де, юрт хозяйство техниканы янгыртыв да, олай да бизин замангъа жавап береген янгы ясандырывланы ва къуралланы къолав да бек агьамиятлы. Дагъыстанны Башчысы эсгерген кюйде, бизин республикада бала тереклени оьсдюреген ер ачылып иш гёрмеге башлагъан. Гёз алгъа тутулагъаны йимик, гележекде шонда оьсдюрюлген тереклер янгыз бизин республикада орнатылып къалмажакъ, уьлкени оьзге регионларына да йиберилежек.
Чакъырывда юзюмчюлюк тармакъны оьсдюрювге де айрыча тергев берилди. Эсгерилгени йимик, савлай уьлкени оьлчевюнде алгъанда, юзюм борланы дёртден бир пайы бизин республикада орнатылгъан. Умуми кюйде алгъанда, гьар йылда юзюмню тюшюмюню аслам пайы, демек, 40 проценти Дагъыстанда болдурула. Артдагъы вакътилерде шо тармакъны мекенли кюйде оьсювю айрыча гьис этиле буса да, юзюмню сакълавну, ачыкълашдырып айтгъанда, йылны гьар къайсы вакътисинде де сан янлы кюйде емишни алывчулагъа етишдирмеге болар йимик сакълавну масъаласын чечмеге герек.
Сергей Меликов ислам динни талапларын гьисапгъа алып, ватандашланы банк къуллукъларын кютювге тергев артгъанын да айтды. Белгили экени йимик, Дагъыстан банкланы шо ёрукъда иш гёрювню къайдасы сынав гьисапда яшавгъа гийирилген регионланы бириси гьисаплана. Ол бизин республиканы гьукуматына шо тармакъда чалышмагъа болар йимик касбучуланы гьазирлевге байлавлу къурумчулукъ ишни артгъа салмагъан кюйде кютмеге тапшурув берди. Ону сёзлерине гёре, банк къуллукъланы шо ёрукъда кютюв мекенли кюйде яшавгъа гийирилсе, ислам пачалыкълардан бизин республиканы экономикасын оьсдюрмек ва акъча маяланы къуршамакъ учун тийишли шартлар болдурулажакъ.
«Онгайлы шагьар шартланы болдурув» Бютюнроссия къаравуну «Гиччи шагьарлар» деген тиретинде алдынлыкъ алгъан Буйнакскини ва Къызылюртну, шолар булан бирге, бизин республиканы оьзге шагьарларын да, районларын да яшав учун онгайлы этип онгарыв да тергевсюз къалмажакъ.
Украина бойда юрюлеген хас асгер гьаракатгъа къуршалгъанланы ва оланы агьлюлерини талапларын яшавгъа чыгъарывну шартларын белгилейген законну проектини уьстюнде иш юрюлюп, бугюнлерде гьазирленип тура.
Магьачкъала шагьарны бир-бир орамларында юрюйген машинлени санавун кемитмек учун янгы айланч ёллар къурулажакъ. Яяв юрюйгенлер орамны къыркъып бириси янына чыгъагъан ерлени, ёл юрюшню низамын белгилейген светофорланы санаву да артдырылажакъ.
2023-нчю йылда ярлылыкъгъа къаршы ябушувгъа ва чарасыз яшавлукъ гьаллагъа тюшген агьлюлени якъламакъ учун 21 миллиард манат акъча бакъдырылгъан. Савлукъ сакълав тармакъны гьакъында айтгъанда, кёкрек аврувланы багъагъан республика центргъа янгы ясандырывлар ва къураллар къурашдырылгъан. Савлукъ сакълавну шо идарасында янгы бёлюклер ачылгъан. Охув ожакъларда билим алагъан уланлар ва къызлар Интернет байлавлукъну имканлыкълары булан толу кюйде пайдаланмагъа болардай къошум шартлар яратылажакъ. Оьр охув ожакъланы студентлери учун да шолай шартлар болдурулажакъ.
Насрулла БАЙБОЛАТОВ.
