– Муртуз Алиевич, асгерге гюзлюк чакъырыв башлангъан. Гьар йыл шогъар байлавлу законгъа бир-бир алмашынывлар этилегени адатланып къалгъан. Бу йыл шо законгъа алмашынывлар этилгенми?
– Бу йыл асгерге чакъырывгъа байлавлу гьеч бир янгылыкъ да ёкъ. Асгерге чакъырывгъа байлавлу законгъа 2012-2013-нчю йылларда бир тюрлю алмашынывлар этилген эди. Бу йыл шолай гьеч бир алмашыныв этилмеген. Адатланып къалгъанда йимик, асгерге гюзлюк чакъырыв октябр айны 1-нден тутуп, декабр айны 31-не ерли узатылажакъ.
– Магьачкъала шагьардан бу йыл асгерге нече адамны чакъырмагъа гёз алгъа тутула?
– Алданокъ токъташдырылгъаны йимик, Магьачкъалада яшайгъан жагьиллерден асгер къуллукъгъа 600 адамны йибермеге тарыкъбыз. Бугюн — тангала асгерге чакъырылагъан жагьил адамланы санаву мекенли этилежек. Язбашда оьтгерилген асгерге чакъырывну вакътисинде бизден аз адам чакъырылгъанын айрыча эсгермеге тюше. Тек баргъан сайын бизден асгерге чакъырылагъан жагьил адамланы санаву артажакъгъа инанмагъа сюемен. Неге тюгюл, бизден аз адам чакъырылагъангъа гёре, кёбюсю жагьил адамлар асгерде къуллукъ этмеге болмай къалалар.
– Бизден асгерге чакъырылагъанланы санаву йылдан-йылгъа аз этилип тургъаныны себеплерин сиз нечик англатмагъа боласыз?
– Инг алда, асгерге борчлу кюйде чакъырылагъанланы санаву аз болагъанлыгъын бизин уьлкени армиясы дыгъар къайдагъа гёчегенлиги булан англатмагъа бажарыла. Сонг да, бизин якълы жагьил адамлар республикадан тышгъа чыкъгъанда тийишли низамгъа байланмайлар. Оьзлени жамият арада токъташдырылгъанда йимик тутмай. Бизден асгерге чакъырылагъанланы санаву аз экенин де шону булан англатмагъа бола.
– Бизден асгерге чакъырылгъан жагьил адамланы аслу гьалда не ерлеге йибере?
– Бизин якълы жагьил адамлар уллу уьлкебизни гьар не еринде де: йыракъ Камчаткада, Калининградда, Темиркъазыкъ флотда да, Россияны къыбла дазу бойларында да къуллукъ эте деп айтмагъа бажарыла. Бизин яшланы асгерлени къайсы тюрлюсюне де чакъыра. Олар аслу гьалда ерде гьаракат этеген, гьава-десант, темир ёл, Россияны МВД-сини ич ишлер бёлюклеринде, олай да Россияны МЧС-ни бёлюклеринде къуллукъ этмек учун чакъырыла. Тек ерде гьаракат юрютеген ва темир ёл асгерлерде къуллукъ этеген бизин якълылар айрыча кёп.
– Буссагьатгъы вакътиде жагьил адамлар асгерде къуллукъ этивге айрыча тергев бере. Сиз шолай гьалны нечик англатмагъа боласыз?
– Инг алда, бизин якълылар асгерде къуллукъ этмеге гьар къачан да муштарлы болгъанлыгъы булан англатмагъа ярай. Экинчилей де, асгерде къуллукъ этген сонг аманлыкъ ва ихтиярланы якълав къурумларына, демек, аманлыкъ министерликге, дазу сакълав къуллукъгъа ишге тюшмеге ёл ачыла. Оьрде эсгерилген къурумлагъа буса асгерде къуллукъ этмей туруп ишге тюшмеге бирдокъда бажарылмай. Ери гелгенде айтып къояйым, бу йылны январ айыны 1-нде асгерде къуллукъ этмегенлер пачалыкъ къуллукъгъа да къабул этилмейгени гьакъдагъы закон гючге гийирилген. Шо да асгерде къуллукъ этив тарыкълы ва борчлу деп гьисап этивге аслу себеп болуп токътай.
– Буссагьатгъы вакътиде асгерде къуллукъ этивню болжалын къайсы гезиклерде артгъа салмагъа бола? Артдагъы вакътилерде шо гьакъда этилген алышынывлар бармы?
– «Асгерлик борчну ва асгерлик къуллукъну гьакъында» деген Федарал законну 24-нчю статьясы булан асгерде къуллукъ этивню болжаллары савлугъуна, касбу чалышывуна, агьлю гьалына гёре, олай да билим алывун тамамламакъ учун артгъа салынмагъа бола. Шо якъдан этилген бир алмашыныв да бар. Алда бир авлети барлар асгер къуллукъгъа чакъырылывдан азат этиле эди. 2008-нчи йылны январ айыны 1-нден тутуп, олар да асгер къуллукъгъа чакъырыла.
– Дагъыстанлыланы арасында асгерде къуллукъ этивден баш къачырагъанлар боламы?
– Шо гьакъдагъы толу маълуматны мен сизге бермеге болмайман. Шо гёз алгъа тутулуп гюзде оьтгерилмеге тарыкъ асгер къуллукъгъа чакъырывгъа байлавлу алдыбызгъа кёп уллу талаплар салынгъан. Биз, адатланып къалгъанда йимик, асгерге чакъырылмагъа тарыкълы ватандашланы танглав ёлун да тизебиз. Тек бары да асгер къуллукъгъа чакъырылагъан чагъындагъы ватандашлар законгъа гёре военкоматлагъа гелмеге тарыкъ.
Асгер къуллукъдан баш къачырагъанлар болмай, тек оьзлер яшайгъан ерлерин алышдырагъан жагьил адамлар къаршы бола. Биз повестканы бир адресге йиберебиз, асгер къуллукъгъа чакъырылмагъа тарыкълы жагьил адамлар буса башгъа ерде яшайгъан болуп чыгъа. Олагъа асгер къуллукъдан баш къачыра деп нечик айтмагъа боласан?!
Магъа берилген имканлыкъ булан пайдаланып, бир тюрлю себеплеге гёре гьисапгъа алынмай къалгъан жагьил адамлагъа чакъырыв этмеге сюемен. Олар гьисапгъа алынмагъа тарыкъ. Гьисапгъа алынмакъ учун олар Магьачкъала шагьарда Бугановну атындагъы орамда 14 «а» номерли уьйде ерлешген асгерге чакъырыв пунктгъа гелмеге болагъаны гьакъда эсине саламан.
– Урушбат бермесе, асгерде къуллукъ этмеге йибермей дейгенлер тюз айтамы?
– Шо соравну артдагъы вакътилерде кёплер бере. Шолай ишлеге военкоматны къуллукъчуларындан ёл берегенлер болса, олагъа берилген гьюрметли атларына, асгер къуллукъда етишген оьрлюклерине де къарамайлы, оьзлени къуллукъларындан азат этилежеги гьакъда республиканы военкому бир тюгюл, кёп керенлер буваргъан. Урушбат бермекни оьзлерден талап этилген ватандашлар республиканы военный комисариатына билдирмеге бола. Савлугъу да, тийишли билими де бар жагьил адамлар, шексиз кюйде, алдына бир шарт да салынмайлы асгер къуллукъну кютмеге йиберилежек.
–Къуллугъуну болжалы къысгъартылгъанлыгъы асгерге чакъырылагъанланы гьазирлик даражасына таъсир этеми?
– Жагьил адамланы асгерлик гьазирлигини даражасы асгерде къуллукъ этивню болжаллары къысгъартылгъан саялы бирдокъда тёбенлешмеген. Неге тюгюл, артдагъы вакътилерде биз оьр даражада гьазирленген касбучуланы чакъырабыз. Биревлейине, бизин асгерлени дав ругьу бир де болмагъан кюйде артгъаны гьакъда инамлы кюйде айтмагъа боламан.
– Сизге солдатланы аналарыны комитети булан чакъда — чакъда къатнамагъа тюшедир?
– Шо комитет булан биз тыгъыс кюйде байлавлукъ юрютебиз. Шо комитетни ёлбашчысы оьзюню алдына салынгъан борчлагъа жаваплы кюйде янашагъаны гьакъда айрыча эсгермеге сюемен. Бизин якълы жагьил адамлар асгер къуллугъун кютеген вакътисинде тюшген онгсуз гьаллардан чыгъывуну ёллары солдатланы аналарыны комитетини вакиллерини ортакъчылыкъ этивю булан арагъа салынып ойлашылына.
– Лакъырлашывубузну ахырында ювукъ вакътиде асгерге чакъырылажакъ жагьил адамлагъа сиз не ёрамагъа сюесиз?
– Инг алда мен асгерге чакъырылагъан жагьил адамлагъа ватандашлыкъ борчун кютюп, оьзлер лайыкълы кюйде асгерде къуллукъ этсин учун ягь, чыдамлыкъ ёрамагъа сюемен. Олагъа оьзлерден осалланы хатирин къалдырмасын, терс ишлеге къошулмасын, Ватаныбызны макътавлу уланларыны арасында айтылсын деп чакъырыв этмеге сюемен.
Лакъырлашывну
Ульяна ЧИТАЕВА юрютген.
