Гьали-гьалилерде, ачыкълашдырып айтгъанда, сентябр айны 7-синден 13-не ерли, Римини шагьарда (Италия) ябушувну кикбоксинг журасындан дюньяны чемпионаты оьтгерилди. Шо ярышларда ортакъчылыкъ этген кахулайлы Шамил Солтанбеков 17–18 йыл чагъындагъы яшёрюмлени арасында 63 кило авурлукъда биринчи ерге ес болуп, алтын медаль къазанып къайтды. Оьзюне ябушувну оьрде эсгерилген журасыны авур сырларына тюшюнмеге кёмек этеген тренери Хайрутдин Будаев де булан ол гетген жумада бизин газетни редакциясында къонакълыкъда болду.
«Ёлдаш» газетни баш редактору Камил Алиев Шамилни гезикли уьстюнлюгю булан къутлады.
– Артдагъы айны ичинде къумукъ кочапларыбыз бизин айрыча сююндюрюп тура. Айтагъаным, ювукъда Исмайыл Гьажиев ва Арслан Зубайыров яшёрюмлени Олимпия оюнларындан да чемпионлукъну алып къайтдылар. Оланы шо зор уьстюнлюгю гьакъда бизин газетни бетлеринде язылып чыгъарылса да, Россияны жыйым командасы булан Къырымда оьтгерилеген гьазирликге гетген саялы, олар булан газетни редакциясында ёлукъма болмай къалдыкъ. Нечик алай да, оьр даражада оьтгерилеген ярышларда алдынлы ерлени алагъан бизин спортчуларыбызны оьрлюклерин «Ёлдаш» газет бир заманда тергевсюз къоймай. Неге тюгюл, олар етмеге бажаргъан оьрлюклер къумукъ халкъыбызны да, савлай республикабызны да абурун-сыйын артдыра. Шамил, сени гезикли уьстюнлюгюнг мени айрыча къувандыргъаны гьакъда бирдагъы да айтаман. Оьзюмню, редакцияны къуллукъчуларыны ва газетибизни бары да охувчуларыны атындан сени дюньяны чемпионатында етишген уьстюнлюгюнг булан къутлайман. Бу сени ахырынчы утувунг тюгюлге, лап да уллу оьрлюклеринг алда экенине бир де шеклик этмеймен. Сагъа спортда дагъы да уллу оьрлюклер, яшавда насип ва яхшы савлукъ ёрайман,– деп, Камил Алиев къонакълагъа «Къумукъланы энциклопедия сёзлюгюн» савгъат этип тапшурду.
Оьз гезигинде Хайрутдин Будаев де бизин спортчуларыны гьар уьстюнлюгю гьакъда оьз халкъына етишдирмекни къастын болдурагъан къумукъланы баш газетини редакциясына чакъырып оьзлени абурлагъанына, сыйлагъанына разилигин билдирди. Сонг да, спортчулар гьар тюрлю даражаларда оьтгерилеген ярышларда ата юртун, оьз халкъыны атын оьр этегенине оьктем болагъаны гьакъда айтды.
Спорт ярышлагъа гьазирлик гёрювге яш кочапгъа яратылгъан шартланы, шо гьаракатда ёлугъагъан четимликлени гьакъында бир гьавур лакъыр юрюлген сонг, эсделикге суратлар да чыгъарылды. Шондан сонг, тувулунгъан имканлыкъ булан пайдаланып, мен газетни редакциясына гелген къонакълардан баянлыкъ алдым. Бир башлап Шамил Солтанбеков булан лакъыр этемен.
«СПОРТЗАЛГЪА БИРИНЧИЛЕЙ ОЬЗЮМ ГЕЛДИМ»
– Шамил, газетибизни баш редакторуну къутлавларына мен де къошуламан, сагъа дагъы да оьрлюклер де ёрайман. Сен бизин газетге биринчилей баянлыкъ берегенингни гёз алгъа тутуп, сёзюбюзню лап башында къумукъ охувчулагъа спортну ёлуна нечик тюшгенингни гьакъда айтсанг арив болур.
– Спортну къайсы буса да бир журасы булан мени иштагьландырмакъ учун бирев де гьаракат этип айланмагъан. Бугюн йимик эсимде, сувукъ ва къарлы къышны бир гюнюнде ата юртумдагъы спортзалны алдындан оьтюп барагъанда, шонда юрюлюп турагъан гьаракат тергевюмню тартып, мен ону ичине биринчилей гирдим. Шо заман магъа тогъуз йыл бола эди. Озокъда, шо чагъымда спортдан айтардай англавум болмагъан буса да ярай. Тек, арадан заман гетип, оьзюм спортзалгъа гелген биринчи гюнюмден тутуп машгъул болагъан ябушувну кикбоксинг журасына исинип къалдым, гьар гюн тренировкалагъа юрюй туруп, шогъар тюшюнюп башладым деп де айтмагъа боламан.
– Танглагъан ябушувну журасында сен бир тюрлю оьрлюклеге етишмеге болажагъынга инангъан ким болду?
– Спортзалгъа биринчилей гелген гюнюмден тутуп, бугюнлеге ерли мени ябушувгъа Хайрутдин Будаев уьйрете. Мен огъар бек разимен. Спортда гьар оьрлюгюме де ону булан бирче ортакъ гьаракатны натижасында етишгенмен. Ону ишине берилгенлиги, оьзюню алдында тарбияланагъанлагъа бакъгъан якъдагъы талаплыгъы мени де айрыча жаваплыкъны гьис этмеге борчлу эте.
Ери гелгенде айтып къояйым, мен тренировкалагъа юрюйген «Лидер» деген яшланы ва яшёрюмлени спорт школасында яш спортчулар алгъа багъып барсын учун бары да шартлар болдурулгъан.
«ГЬАР УЬСТЮНЛЮГЮМНЮ ЮРТЛУЛАРЫМА БАГЪЫШЛАЙМАН»
– Ярышлардагъы оьзюнгню биринчи утувларынг эсингдедир?
– Озокъда дюр. Шо 2007-нчи йылда ата юртумну биринчи башчысы Шарапутдин Вагьабовну эсделигине багъышланып оьтгерилген турнир болду. 2008-нчи йылда буса Къызларда Дагъыстанны кубогуна ес болмакъ учун юрюлеген ярышларда да алдынлыкъны алдым.
– Биринчи шо утувларынгдан сонг гёнгюнг нечик эди?
– Шолай мюгьлетлерде, озокъда, гьар гезик де сююнмей болмайсан. Сонг да, гезикли гьар уьстюнлюгюме, спортда алагъан гьар абатыма тергев этип турагъан юртлуларым мени булан бирче сююнегенин де мен бир де унутмайман. Шо да юрегимде артыкъ оьктемлик тувдура. Шо саялы да, гьар спорт уьстюнлюгюмню, шоланы ичинде, 2012-нчи йылда Словакияда, ювукъда Италияда оьтгерилген дюньяны чемпионатларында алгъан биринчи ерлеримни де мен оьзюмню юртлуларыма багъышлайман.
– Италияда оьтгерилген дюньяны чемпионатыны гьакъында айтгъанда, шонда сени булан ярышгъа къайдан гелгенлер чыкъды? Олар булангъы ябушувларынг нечик оьтдю?
–Дюньяны чемпионатыны барышында мен Венгриядан, Италиядан, Бразилиядан, Мычыгъышдан гелген кочаплар булан дёрт ябушув оьтгердим. Озокъда, олар булангъы тогъатартывларымны вакътисиндеги уьстюнлюклерим бириси де магъа тынчлыкъда гелмеди. Тек ярым финалда бразилиялы кочап булангъы тогъатартывум магъа айрыча къыйын тийди. Ябушувну лап башында биразгъа ону алдында бюдюреп къалсам да, тренеримни сесине тынглап, оьзюм-оьзюмню жыймагъа бажардым. Шолайлыкъда, ябушувну оьзюмню пайдама къолламагъа этген къастым бошуна гетмеди. Финалда буса мен чех миллетли кочап булан ёлукъдум. Дюньяны чемпионатында лап да гёрмекли ябушувум ону булан болду деп айтмагъа ярай. Мычыгъыш миллетли кочапны ябушувну юрютюв сынаву да, гючю де меникинден къалышмай эди. Бу ябушувну башындан ахырына ерли ойлашып къурсам да, лап башда токътавсуз алгъа талпынып, уьстюнлюк алмагъа къасткъылагъан мычыгъыш миллетли кочап оьтесиз енгил ва чалт айланып турду. Тек тогъатартыв узатылгъан сайын, ол къавшалды ва ябушув мени пайдама тамамланды.
– Мен англайгъан кюйде, шо ябушувларда алдынлыкъны алмагъа ругьунгну гючю де, сени булан гюч сынамагъа чыкъгъан кочапланы алдында къайпанмайгъанынг да кёмек этген. Сен гьисап этеген кюйде, оьрде мен эсгергенлеримден къайры да, яхшы спортчу болмакъ учун адамны дагъы да не йимик хасиятлары болмагъа тарыкъ?
– Ярышгъа чыгъагъан кочапны ябушувну юрютюв якъдан усталыгъы болмагъа тарыкъ экени англашыла. Тек, бир башлап, спортчугъа бек тергевлю, чыдамлы, алдына салгъан мурадын яшавгъа чыгъармагъа талпынагъан хасиятлы адам болмагъа тюше. Огъар ярышланы вакътисинде яшавда да ачув, оьч алывдан арек болмагъа да тарыкъ. Шолар яхшы хасиятлар тюгюл. Ябушувну мен машгъул болагъан журасында утмакъ учун, алгъасавлукъгъа да ёл бермей, сени булан ярышгъа чыкъгъан кочапны бир санына зарал этмей тогъатартывну юрютюп бажармакъ усталыкъны оьр даражасы гьисаплана. Мен де сынавлу кочаплардан дарс алып, тренерим де айтгъан кюйде, менден биревге де хатар болмасны къастын этемен. Гележекде оьзюмню шолай тутажакъман.
– Гележекни гьакъында сёз чыкъгъанда, спорт ярышларда ортакъчылыкъ этивден къайры да, сени не йимик умутларынг бар? Къайсы касбугъа ес болмагъа гёз алгъа тутасан?
– Бу йыл оьзюм ортакъчылыкъ этген ярышланы алдында оьр охув ожакъгъа тюшювню авараларын этмеге заман табылмай къалды. Гелеген йылда Дагъыстан пачалыкъ педагогика университетге тюшюп, гележекде тренер преподавателни касбусуна ес болмагъа хыялым бар. Неге тюгюл, мен ярышларда ортакъчылыкъ этсем де, тренер болуп ишлесем де, яшавум гьар заман да спорт булан байлавлу болажагъын билемен.
– Шамил, оьзюнгню тенглилеринге, торайып гелеген яш наслуну вакиллерине не ёрамагъа сюесен?
– Бир башлап олагъа тарыкъсыз ишлер булан доланмай, оьзлеге де, халкъгъа да пайдалы тармакъларда яшавда мекенли ерин тапмагъа къарамакъны къастын этмекни ёрайман. Сонг да, оьр даражада оьтгерилеген ярышларда ортакъчылыкъ этмек учун болмаса да, оланы спорт булан машгъул болмагъа чакъыраман. Неге тюгюл, спорт адамны бары да якъдан чыныкъдыра. Шолай чыныгъып, савлукъ булан олагъа сав-саламат яшамагъа насип болсун.
Баянлыкъны мен Шамилни тренери Хайрутдин Будаев булан узатаман.
«МЕН ОГЪАР ИНАНАМАН»
– Шамилни уьстюнлюклеринде сизин гьаракатыгъыз аслам ерни тутагъаны англашыла. Шо гьакъда ол оьзю де эсгерип гетди. Шамилни гьакъында сиз не айтмагъа боласыз?
– Шамил – бек сабур, саламат, оьзюню усталыгъын камиллешдирмек учун эринмей-талмай ишлейген тавакаллыгъы булангъы спортчу. Ябушагъанда ону алгъасап, къарсалап, пайдасыз айланышы болмай. Етишген оьрлюклерине де ол оьзюню мангалай тери булан етишген. Гележекде де ол лап оьр даражалагъа етишежегине шеклик этмеймен. Мен огъар инанаман.
– Бу йылны ахыры болгъунчагъа, гелеген йылны башында не йимик ярышларда ортакъчылыкъ этежексиз?
– Мен ойлашагъан кюйде, ярышлардан сонг гьали Шамилге яхшы ял алмагъа тарыкъ. Гелеген йылны башында Дагъыстанны, сонггъа таба Темиркъазыкъ — Кавказ федерал округну, Россияны чемпионатларында ортакъчылыкъ этмеге гьазирлик гёребиз. Шоларда алдынлыкъ алмагъа бажарылса, дюньяны чемпионатына бармагъа имканлыкъ болар деп эсиме геле.
– Гьалиги заманда спортчулагъа гьар ярышгъа бармакъ учун аз харж герекмейдир. Шо якъдан сизге кёмек этегенлер бармы?
–Бугюнлерде, гьар къайсы тармакъда йимик, озокъда, спортда да алгъа багъып бармакъ учун харж герек бола. Насибибизге, бизге шо якъдан кёмек къолун узатагъанлар бар. Ата юртлуларым, далапчылар Ислам Вагьабов, Магьаммат Акъаев, «05ru» деген тюкенни директору Ислам Чопанов, Кахулайны юртбашчысы Шамил Къадиев оьзлерден гьасил болагъан бары да къастны этелер. Олагъа шо саялы теренден разилигимни билдиремен.
– Баянлыкъны тамамлай туруп мен Шамилге къайда ябушса да, уьстюнлюклер ёрап, чемпион атны тас этмей юрюмеге насип болсун деп айтмагъа сюемен.
– Кёп савболугъуз.
Насрулла БАЙБОЛАТОВ.
