Ведомствода тюгюл къаравул къуллукъну 38 йыллыкъ сержанты Али Тазиев Назрань шагьарны ич ишлер министерлигинде адам сёз тапмайгъан кюйде къуллукъ этген. Амма 1999-нчу йыл агъачлыкъда турагъанланы къолуна тюшген сонг, оьзюню яшавун шоссагьат алышдыргъан ва оланы сыдырасына къошулгъан. Онда ол мекенли къуллукъ этгенге беш йылны ичинде боевикден 30 адамгъа башчылыкъ этеген командирге ерли гётерилгенлиги шагьатлыкъ эте. Ону табилигинде мычыгъышлар да, ингушлар да, Къабарты-Балкъарияны вакиллери де болгъан. Ону группасы ихтиярланы якълавчулагъа ва башгъа ватандашлагъа къаршы кёп санавда террор ишлер этген, адамланы оьлтюрген.
Тазиевге суд болагъанда, ол оьлтюрген тиштайпаны уланкъардашы, оьлген къызардашыны яшы да булан гелип, оьзюне суд болагъан жинаятчыгъа булай сорав берген: «Мен Якъутияда яшайман, Назранда сен этген атылтывда оьлген къызардашымны уланын сакълайман. Неге сен ватандашларынгны сюймейсен, яшны анасын не учун оьлтюрдюнг?» Дагъы да, яш етим къалгъанны, атасын, ич ишлер къуллукъчуну, боевиклер 2007-нчи йыл оьлтюргенни де эсгере.
Тазиев узакъ заман федерал излевде болгъангъа да къарамайлы, ихтиярланы якълавчулар ол олай тынч ва оьлмей къолгъа гележекге инанмай болгъанлар. О даражадагъы боевиклер къолгъа бармакъдан эсе, оьлюмню къолай гёрелер. 2007-нчи йылны июн айындан тутуп излевде тургъан Тазиев белгили боевик Доку Умаровну инг ювукъ адамларыны бири болуп тургъан.
Амма Тазиевни законлу къурумлагъа къаршы яшыртгъын иш гёрювю бёлюнген. 2010-нчу йыл июн айда Ингушетияны «амирин» Малгобек шагьарны ювугъунда тутгъанлар ва шоссагьат Москвагъа етишдиргенлер. Агъачлыкъда турагъанда Магас оьзюн жигьатны ёлун къатты тутгъан, къайпанмайгъан адам гьисапда гёрсетген. Тек къолгъа тюшгенде, танымасдай алышынды. Алдагъы оьзюню къурдашларын сатды, оланы атларын эсине алып, турагъан ерлени гёрсетип башлады. Оланы харж булан таъмин этеген чиновниклени атларын эсгерди, савутларын яшыргъан ерлени айтды. Прокуроргъа суд болгъунча кёмек этип турду.
Ону ихтиярланы якълайгъан къурумлагъа лайыкълылыгъы, озокъда, негьакъ тюгюл эди. Оьзюню жинаятчы ишлери саялы, огъар оьмюр суд гесилежеги белгили эди. Шо саялы оьзю этген вагьши ишлер учун жазаны «Имарат Кавказ» деген экстремист къурумда экинчи адам болгъан чакъы йымышатма къаст этип турду. Ол этген къайгъылы ишлени къадарын о уголовный ишде тас этивлеге тарыгъанланы санавундан билме бажарыла эди. Оланы санаву 600-ге етишди.
Магас берген маълуматлар Ингушетиядагъы криминал гьалны яхшылашдырма кёп кёмек этди, бандит группалагъа ёл гёрсетип тургъан Адам Кориговну, Иса Хашагулговну, Жамалейл Муталиевни тутмагъа имканлыкъ болду. «Амирни» маълуматына гёре, Ясир Амат башчылыкъ этген боевиклени 8 адамдан топлангъан группасын тозмагъа бажарылды. Тазиевни гёрсетивю булан боевиклени харж булан таъмин этеген тармакъ ачыкъ болгъан. Ол сатгъан чакъы агъачлыкъдагъы адамланы тутгъан сонг, ингуш жигьатчыланы санаву аз болду.
Оьзюню къурдашларын сатып, оьзю этген жинаятчылыкъланы инкар этип, Магас оьзюне гесилеген жазаны йымышатма сюегени белгили эди. Судда ону 24 жинаятчы иши арагъа чыкъды. Оланы арасында законсуз иш гёреген уьюрлени къургъанлыкъ, савутланып башгётерив, законсуз дав савут сатыв-алыв, бандит ишлер, террор ишлер, атылтагъан алатлар этив, пачалыкъ чалышывчуланы ва ихтиярланы якълайгъан къурумланы вакиллерини яшавун къыркъмакъ учун этилген гьаракат…
Биринчи керен суд юрюлегенде, Тазиев оьзю кёп яшлы ата экенни эсгерди. Эки къатындан алты яшы барны ва гиччи къызына 3 йыл болагъанны гьакъында айтды. Оьзюню ахырынчы сёзюнде «Имарат Кавказ» военный амири оьзюн янгыз бандит уьюрлеге къуршалгъаны, кисесинде атылтагъан савут сакълайгъаны саялы гюнагьлы гьисап этди. Террор ишлер булан бир аралыгъы да ёкъ деп билдирди.
Амма о билдиривлер Али Тазиевге кёмек этмеди. Бандит уьюрлерин сатгъанлыгъы да. РФ-ни уголовный кодекси булан гюнагьланагъан ол оьмюр туснакъ этилди. Ону жинаятчы ишлери кёп уллу ва гюнагьдан чайылма бажарылагъан даражада тюгюл эди.
Эсгерилген агьвалатлагъа байлавлу 2004-нчю йыл Бесланны школасына чапгъын этген, янгыз оьзю сав къалгъан террорчу Нур-Паша Кулаевни атын эсгерме сюемен. Полярный бойда туснакъда бир нече йыл болгъан сонг, Кулаевге: «Бары да затдан алда не сюер эдинг?» – деп сорагъанда ол: «Сени уруп оьлтюребиз, тек сени атынг Бесландагъы школада яшланы къолгъа алгъанланы списогунда болмажакъ деп айтса, гёзюмню де юммай рази болар эдим», – деген.
Гертиден де, оьмюр туснакъ этилгенлеге къалгъан яшавун хорланып, ихтиярсыз йибергинче, оьлген кёп де къолай.
Али Тазиевге булай гьал булан таныш болма тюшежек. Амма Нур-Паша Кулаев булан ёлукъса тамаша. Ол турагъан ерде бир колонияда турагъанлар да бир-бирин гёрмей оьмюрю гете. О даражадагъы колонияланы шартлары шолай.
Али Тазиевге суд болуп, ол тийишли даражада такъсырланса да, ону къысматына ахыр точка салмайыкъ. Олай ойлашмагъа себеп бармы деп охувчу ойлашар.
Бу ерде судда Тазиев булан ёлугъуп, Ингушетияны башчысы Юнус-Бек Евкуров огъар айтгъан сёзлени мисалгъа гелтирме ярай. Савут да тагъып агъачлыкъларда турагъан, закон булан токъташдырылгъан гьакимиятгъа къаршы чыкъгъанланы эсге алып, Евкуров огъар: «Сен кёп адамны яшавун къыркъгъансан, сагъа яш адамлагъа кёмек этме имканлыкъ бериле. Олар юрютеген бары да бош зат экенни, уьйлерине, аналарына, къатынларына барып яшасынлар. Яшагъыз, намаз къылыгъыз, яшлар оьсдюрюгюз», – деп айтмакъны таклиф этген.
Амма Ингушетияны башчысы мекенли жавап алмагъан. Тек ону сёзлерини гьакъында ойлашма Магас сёз берген. Негер-негер, тек ойлашма ону заманы болажакъ.
Тазиевге суд болагъанда, ол оьлтюрген тиштайпаны уланкъардашы, оьлген къызардашыны яшы да булан гелип, оьзюне суд болагъан жинаятчыгъа булай сорав берген: «Мен Якъутияда яшайман, Назранда сен этген атылтывда оьлген къызардашымны уланын сакълайман. Неге сен ватандашларынгны сюймейсен, яшны анасын не учун оьлтюрдюнг?» Дагъы да, яш етим къалгъанны, атасын, ич ишлер къуллукъчуну, боевиклер 2007-нчи йыл оьлтюргенни де эсгере.
Тазиев узакъ заман федерал излевде болгъангъа да къарамайлы, ихтиярланы якълавчулар ол олай тынч ва оьлмей къолгъа гележекге инанмай болгъанлар. О даражадагъы боевиклер къолгъа бармакъдан эсе, оьлюмню къолай гёрелер. 2007-нчи йылны июн айындан тутуп излевде тургъан Тазиев белгили боевик Доку Умаровну инг ювукъ адамларыны бири болуп тургъан.
Амма Тазиевни законлу къурумлагъа къаршы яшыртгъын иш гёрювю бёлюнген. 2010-нчу йыл июн айда Ингушетияны «амирин» Малгобек шагьарны ювугъунда тутгъанлар ва шоссагьат Москвагъа етишдиргенлер. Агъачлыкъда турагъанда Магас оьзюн жигьатны ёлун къатты тутгъан, къайпанмайгъан адам гьисапда гёрсетген. Тек къолгъа тюшгенде, танымасдай алышынды. Алдагъы оьзюню къурдашларын сатды, оланы атларын эсине алып, турагъан ерлени гёрсетип башлады. Оланы харж булан таъмин этеген чиновниклени атларын эсгерди, савутларын яшыргъан ерлени айтды. Прокуроргъа суд болгъунча кёмек этип турду.
Ону ихтиярланы якълайгъан къурумлагъа лайыкълылыгъы, озокъда, негьакъ тюгюл эди. Оьзюню жинаятчы ишлери саялы, огъар оьмюр суд гесилежеги белгили эди. Шо саялы оьзю этген вагьши ишлер учун жазаны «Имарат Кавказ» деген экстремист къурумда экинчи адам болгъан чакъы йымышатма къаст этип турду. Ол этген къайгъылы ишлени къадарын о уголовный ишде тас этивлеге тарыгъанланы санавундан билме бажарыла эди. Оланы санаву 600-ге етишди.
Магас берген маълуматлар Ингушетиядагъы криминал гьалны яхшылашдырма кёп кёмек этди, бандит группалагъа ёл гёрсетип тургъан Адам Кориговну, Иса Хашагулговну, Жамалейл Муталиевни тутмагъа имканлыкъ болду. «Амирни» маълуматына гёре, Ясир Амат башчылыкъ этген боевиклени 8 адамдан топлангъан группасын тозмагъа бажарылды. Тазиевни гёрсетивю булан боевиклени харж булан таъмин этеген тармакъ ачыкъ болгъан. Ол сатгъан чакъы агъачлыкъдагъы адамланы тутгъан сонг, ингуш жигьатчыланы санаву аз болду.
Оьзюню къурдашларын сатып, оьзю этген жинаятчылыкъланы инкар этип, Магас оьзюне гесилеген жазаны йымышатма сюегени белгили эди. Судда ону 24 жинаятчы иши арагъа чыкъды. Оланы арасында законсуз иш гёреген уьюрлени къургъанлыкъ, савутланып башгётерив, законсуз дав савут сатыв-алыв, бандит ишлер, террор ишлер, атылтагъан алатлар этив, пачалыкъ чалышывчуланы ва ихтиярланы якълайгъан къурумланы вакиллерини яшавун къыркъмакъ учун этилген гьаракат…
Биринчи керен суд юрюлегенде, Тазиев оьзю кёп яшлы ата экенни эсгерди. Эки къатындан алты яшы барны ва гиччи къызына 3 йыл болагъанны гьакъында айтды. Оьзюню ахырынчы сёзюнде «Имарат Кавказ» военный амири оьзюн янгыз бандит уьюрлеге къуршалгъаны, кисесинде атылтагъан савут сакълайгъаны саялы гюнагьлы гьисап этди. Террор ишлер булан бир аралыгъы да ёкъ деп билдирди.
Амма о билдиривлер Али Тазиевге кёмек этмеди. Бандит уьюрлерин сатгъанлыгъы да. РФ-ни уголовный кодекси булан гюнагьланагъан ол оьмюр туснакъ этилди. Ону жинаятчы ишлери кёп уллу ва гюнагьдан чайылма бажарылагъан даражада тюгюл эди.
Эсгерилген агьвалатлагъа байлавлу 2004-нчю йыл Бесланны школасына чапгъын этген, янгыз оьзю сав къалгъан террорчу Нур-Паша Кулаевни атын эсгерме сюемен. Полярный бойда туснакъда бир нече йыл болгъан сонг, Кулаевге: «Бары да затдан алда не сюер эдинг?» – деп сорагъанда ол: «Сени уруп оьлтюребиз, тек сени атынг Бесландагъы школада яшланы къолгъа алгъанланы списогунда болмажакъ деп айтса, гёзюмню де юммай рази болар эдим», – деген.
Гертиден де, оьмюр туснакъ этилгенлеге къалгъан яшавун хорланып, ихтиярсыз йибергинче, оьлген кёп де къолай.
Али Тазиевге булай гьал булан таныш болма тюшежек. Амма Нур-Паша Кулаев булан ёлукъса тамаша. Ол турагъан ерде бир колонияда турагъанлар да бир-бирин гёрмей оьмюрю гете. О даражадагъы колонияланы шартлары шолай.
Али Тазиевге суд болуп, ол тийишли даражада такъсырланса да, ону къысматына ахыр точка салмайыкъ. Олай ойлашмагъа себеп бармы деп охувчу ойлашар.
Бу ерде судда Тазиев булан ёлугъуп, Ингушетияны башчысы Юнус-Бек Евкуров огъар айтгъан сёзлени мисалгъа гелтирме ярай. Савут да тагъып агъачлыкъларда турагъан, закон булан токъташдырылгъан гьакимиятгъа къаршы чыкъгъанланы эсге алып, Евкуров огъар: «Сен кёп адамны яшавун къыркъгъансан, сагъа яш адамлагъа кёмек этме имканлыкъ бериле. Олар юрютеген бары да бош зат экенни, уьйлерине, аналарына, къатынларына барып яшасынлар. Яшагъыз, намаз къылыгъыз, яшлар оьсдюрюгюз», – деп айтмакъны таклиф этген.
Амма Ингушетияны башчысы мекенли жавап алмагъан. Тек ону сёзлерини гьакъында ойлашма Магас сёз берген. Негер-негер, тек ойлашма ону заманы болажакъ.
Висхан Халитов.
Суратда: оьмюрлюк туснакъ этилгенлер.
