Биревлер ону чакъырывларына агьамият берип турма не тарыкъ, ол оюна не гелсе айтып турагъан, политика якъдан жавапсыз адам, ондан не къаравуллажакъсан деп маслагьат этелер. Уллу шанжалда олтургъан адам тюгюл буса чы, о сёзлер ярап да къалар эди. Амма Жириновский Россияда Кавказгъа бакъгъан якъда тувулунгъан янашывну арагъа чыгъарагъанын бары да халкъ англай. «Дагъыстанны оьзденлери» деген Дагъыстанны маданият ва мердеш оьсюв жамият къуруму билдирген кюйде чи, Жириновский Кремлде тувулунгъан ойну аян эте.
Гьали-гьалилерде Дагъыстанда оьтгерилген Россияны халкъларыны конгресинде бары да ортакъчылыкъ этгенлер: «Яшасын дослукъ, халкъланы арасындагъы татывлукъ», – деп сёйледилер. Чинк де ёрукъгъа къаршы къурумланы вакиллери де бирликни, парахатлыкъны алгъа сала эдилер.
Халкъланы арасында татывсузлукъну отун якъма къарайгъанлар гьар девюрде де болгъан. Тек халкъланы арасында аслу пикруну тувдурагъан олар тюгюл, дослукъну, тюзлюкню якъчылары деп айтдылар.
Буса да, савлай регионну халкъын ер этеген, халкъланы арасына от салагъан адамны сёзлерине халкъ тынглай чы. Оьр культуралы, алдынлы гьар пачалыкъны законлары, конституциясындан башлап, миллетлени ер этегенликни закон ёлунда такъсырламакъны гёз алгъа тута. Неге Россияны «къувунчусу» такъсырланмай?
Пачалыкъдагъы бары да бырыкъ-сырыкъ къатты низам ёкълукъдан болагъаны гёрюнюп тура. Совет девюр тозулгъан сонг, Россияда чинк де сыйлы сёз «демократия» эди. «Демократия» деген сёзню бугюн бизин уьлкеде «не сюйсенг де этме ярай» деген маънада англайлар. Демократия халкъгъа эркинлик бере, тек законланы дазусунда. Простой халкъны сёзюне тынгласанг да, биринчи пикру – къатты низам ёкъ. Олай десе, гьали бай яшав сюрегенлер: «Гьа, концлагерлени къайтарма сюесиз, халкъны жазалама сюесиз», – деп къувун салалар. Законну бузагъанлар, озокъда, тийишли даражада такъсырланма да герек. Уьлкеде этилеген бары да зат законну бузмайгъан даражада болма герек деп гёрсетиле. «Место встречи изменить нельзя» деген чебер фильмде айтылагъан кюйде: «Уручуну ери – туснакъ».
Адам гьар этеген ишине жаваплы болма герек. Не сюйсем де этемен, не сюйсем де айтаман демек, анархиягъа къуллукъ этмек болмаймы? Бизде не де ярай, бизге не де яраша: такъсыргъа тартылмажакъны биле бусакъ, кимни ер этме де, кимге азап берме де, кимни хатирин къалдырма да гьазирбиз демек къыйышмай. Жириновский оьзюню сёзлери саялы къатты кюйде такъсырланажакъны биле буса, халкъланы сан этмей, юреклери ачытагъан кюйде сёйлемес эди.
Кавказны халкъларын ер этеген, оланы сан этмей сёйлейген Жириновский янгызмы? Интернетде орус миллетчилени программа документи салынгъан. О программаны биринчи пункту недир десегиз – орус милли пачалыгъын къурмакъ. Дагъы да, онда Темиркъазыкъ Кавказгъа ясакъ тёленегенликни токътатмакъ деп айтыла. Программалы документни гьар жумласы немис фашистлени башчысы Гитлерни «Мени ябушувум» деген китабындагъы буйрукълу сёзлеге парх бере. Орус милли пачалыкъны олар гьали оруслар ерлешген ерлер булан дазулай. Огъар къошулма сюйгенлер къошула, тек къошулгъанланы милли территориясы гёрсетилмежек. Онда татар оруслар, якъут оруслар, ханты-манси оруслар ёкъ. Россия пачалыгъын къурмакъ – орусланы алдан берлиги умуту. Шо умутну «емишлери» бары да орус халкъгъа пайланма герек деп билдириле.
Орус миллетчиликни бирдагъы-бир янын эсгерейик. Миллетчилер айтагъан кюйде, орус миллетчиге, айрокъда орус политикге бирдагъы-бир гьакъыкъатны эсде сакълама тюше. Россияда «юз миллет» ёкъ. Россияда яшайгъанлар дёрт тайпа бар: оруслар, оруслар болма сюегенлер, оруслар булан къардашлыкъ юрютме сюегенлер ва … душманлар.
Миллетчилени мурады, шо документде айтылагъан кюйде, Россияны халкъларын бирлешдирме тарыкъ тюгюл, къайта, бир-биринден айырма, арасына пелекет салма тарыкъ. Ингушлу яда дагъыстанлы мычыгъышлагъа кёмек къолун узатып болмайгъан кюйде (акъча булан да, савут булан да). Башкир яда тувалы бизден яшыртгъын татарлар булан сёйлешивлер юрютмесин, якъутлар ва бурятлар оьзлени вакиллерин Япониягъа ва США-гъа йибермесин дейлер. Россиядагъы халкъланы бирлиги – гёземелик. Олагъа орус вакил башчылыкъ эте буса да, орус халкъны башчылыкъ этивюне къаршы бакъдырылажакъ, орус халкъгъа къаршы бакъдырылажакъ. О халкълар булан онгача къардашлыкъ аралыкълар юрютме ярар. Тек оланы арекде сакълама тарыкъ деген билдиривлер этиле.
Оруслагъа бары да яманны япап, оьзюбюз таза гёрюнме къарасакъ да, дурус болмас. Гьар халкъны йимик, бизин, дагъыстанлыланы, кёп терс ишлери де бар. Биринчилей, бизин халкъны бир-бир вакиллерини закон ёлунда яшав сюрмекни къыйын къабул этегени гёрюне. Законну бузмакъны, низамны бузмакъны, айрокъда яш наслу, эркекликге санай. Башгъа ерге баргъанда да, шо оьзюбюзню законсузлугъубузну, низамсызлыгъыбызны гёрсетме къарайбыз. Уллу чагъындагъы наслу законлукъгъа, низамгъа уьйренме де уьйренген. Амма яш наслу менмен деп юрюме къаст эте. О да – гьалиги яшавну бир аламаты.
«Поле чудес» деген берилишде бир кавказлы къатын шу ёрукъда сёйлей: «Ата-анагъа авлетинден артыкъ зат болмас. Биз, кавказлылар, яшларыбызгъа савгъат эте бусакъ, инг багьалы иномарка автомобилни савгъат этебиз», – деп макътана. Амма оьзлерден ата-анасы жанын да аямайгъан яшлар уьйлеринде адам сёз тапмайгъан кюйде турса да, жамият арада бары да законсузлукъ, пакарсызлыкъ олардан чыгъа.
Яш адамланы ата-аналары: «Мени яшым олай ишни этмежек», – деп, оьзюню авлетин къоралайгъанлыкъны аз гёрмегенбиз. Гьакъыкъатда буса кёп-кёп жинаятчы, законсуз ишлеге шо «законлулар» гюнагьлы бола. Россиядагъылар да бизге шо бизин яш вакиллерибизге йимик къарайлар, къыймат берелер. Ондагъы халкъны бизин вакиллер ачувун чыгъарагъан, къазапландырагъан мисаллар кёп бар.
Россияда йимик миллетчилер бизде де бар. Олар да бизин Россиядан айырма кёп къаст этелер. Буса да халкъарадагъы дослукъ, парахатлыкъ гьар не заман да алдын болуп гелген. Миллетчилеге къаршылыкъ билдиреген гючлер табылмай къалмай.
Жириновскийни халкъланы арасына пелекет салагъан сёзлерин Россияны ёлбашчылары жавапсыз къойма, ярамажакъны англагъан РФ-ни Президенти В.В.Путин ону булан ёлукъгъанда, ЛДПР-ни ёлбашчысына оьзюню сайлавчуларын артдырмакъны гьайын этип, Россияны ругь байлыгъыны кюрчюсюне зарал этме тарыкъ тюгюл деп буварыв этди. Президент булангъы ёлугъувдан сонг Жириновский «Известия» газетге берген баянлыгъында уьлкедеги гьалны оьрчютеген билдиривлени дагъы этмежекмен деп сёз берген.
РФ-ни Пачалыкъ Думасындагъы Дагъыстанны вакили Гьажимет Сапаралиев де РФ-ни Генеральный прокуроруна, экстремизмни отун ягъагъаны саялы, ЛДПР-ни ёлбашчысын жавапгъа тартма герекни гьакъында билдирген.
«Ёлдаш» газетни алдагъы номеринде билдирилген кюйде, Жириновскийни сёзлерине «Яблоко» деген партияны башчысы С.Митрохин, Мычыгъыш Республиканы Президенти Р.Къадыров ва башгъалар да сесленгенлер.
Гьали-гьалилерде Дагъыстанда оьтгерилген Россияны халкъларыны конгресинде бары да ортакъчылыкъ этгенлер: «Яшасын дослукъ, халкъланы арасындагъы татывлукъ», – деп сёйледилер. Чинк де ёрукъгъа къаршы къурумланы вакиллери де бирликни, парахатлыкъны алгъа сала эдилер.
Халкъланы арасында татывсузлукъну отун якъма къарайгъанлар гьар девюрде де болгъан. Тек халкъланы арасында аслу пикруну тувдурагъан олар тюгюл, дослукъну, тюзлюкню якъчылары деп айтдылар.
Буса да, савлай регионну халкъын ер этеген, халкъланы арасына от салагъан адамны сёзлерине халкъ тынглай чы. Оьр культуралы, алдынлы гьар пачалыкъны законлары, конституциясындан башлап, миллетлени ер этегенликни закон ёлунда такъсырламакъны гёз алгъа тута. Неге Россияны «къувунчусу» такъсырланмай?
Пачалыкъдагъы бары да бырыкъ-сырыкъ къатты низам ёкълукъдан болагъаны гёрюнюп тура. Совет девюр тозулгъан сонг, Россияда чинк де сыйлы сёз «демократия» эди. «Демократия» деген сёзню бугюн бизин уьлкеде «не сюйсенг де этме ярай» деген маънада англайлар. Демократия халкъгъа эркинлик бере, тек законланы дазусунда. Простой халкъны сёзюне тынгласанг да, биринчи пикру – къатты низам ёкъ. Олай десе, гьали бай яшав сюрегенлер: «Гьа, концлагерлени къайтарма сюесиз, халкъны жазалама сюесиз», – деп къувун салалар. Законну бузагъанлар, озокъда, тийишли даражада такъсырланма да герек. Уьлкеде этилеген бары да зат законну бузмайгъан даражада болма герек деп гёрсетиле. «Место встречи изменить нельзя» деген чебер фильмде айтылагъан кюйде: «Уручуну ери – туснакъ».
Адам гьар этеген ишине жаваплы болма герек. Не сюйсем де этемен, не сюйсем де айтаман демек, анархиягъа къуллукъ этмек болмаймы? Бизде не де ярай, бизге не де яраша: такъсыргъа тартылмажакъны биле бусакъ, кимни ер этме де, кимге азап берме де, кимни хатирин къалдырма да гьазирбиз демек къыйышмай. Жириновский оьзюню сёзлери саялы къатты кюйде такъсырланажакъны биле буса, халкъланы сан этмей, юреклери ачытагъан кюйде сёйлемес эди.
Кавказны халкъларын ер этеген, оланы сан этмей сёйлейген Жириновский янгызмы? Интернетде орус миллетчилени программа документи салынгъан. О программаны биринчи пункту недир десегиз – орус милли пачалыгъын къурмакъ. Дагъы да, онда Темиркъазыкъ Кавказгъа ясакъ тёленегенликни токътатмакъ деп айтыла. Программалы документни гьар жумласы немис фашистлени башчысы Гитлерни «Мени ябушувум» деген китабындагъы буйрукълу сёзлеге парх бере. Орус милли пачалыкъны олар гьали оруслар ерлешген ерлер булан дазулай. Огъар къошулма сюйгенлер къошула, тек къошулгъанланы милли территориясы гёрсетилмежек. Онда татар оруслар, якъут оруслар, ханты-манси оруслар ёкъ. Россия пачалыгъын къурмакъ – орусланы алдан берлиги умуту. Шо умутну «емишлери» бары да орус халкъгъа пайланма герек деп билдириле.
Орус миллетчиликни бирдагъы-бир янын эсгерейик. Миллетчилер айтагъан кюйде, орус миллетчиге, айрокъда орус политикге бирдагъы-бир гьакъыкъатны эсде сакълама тюше. Россияда «юз миллет» ёкъ. Россияда яшайгъанлар дёрт тайпа бар: оруслар, оруслар болма сюегенлер, оруслар булан къардашлыкъ юрютме сюегенлер ва … душманлар.
Миллетчилени мурады, шо документде айтылагъан кюйде, Россияны халкъларын бирлешдирме тарыкъ тюгюл, къайта, бир-биринден айырма, арасына пелекет салма тарыкъ. Ингушлу яда дагъыстанлы мычыгъышлагъа кёмек къолун узатып болмайгъан кюйде (акъча булан да, савут булан да). Башкир яда тувалы бизден яшыртгъын татарлар булан сёйлешивлер юрютмесин, якъутлар ва бурятлар оьзлени вакиллерин Япониягъа ва США-гъа йибермесин дейлер. Россиядагъы халкъланы бирлиги – гёземелик. Олагъа орус вакил башчылыкъ эте буса да, орус халкъны башчылыкъ этивюне къаршы бакъдырылажакъ, орус халкъгъа къаршы бакъдырылажакъ. О халкълар булан онгача къардашлыкъ аралыкълар юрютме ярар. Тек оланы арекде сакълама тарыкъ деген билдиривлер этиле.
Оруслагъа бары да яманны япап, оьзюбюз таза гёрюнме къарасакъ да, дурус болмас. Гьар халкъны йимик, бизин, дагъыстанлыланы, кёп терс ишлери де бар. Биринчилей, бизин халкъны бир-бир вакиллерини закон ёлунда яшав сюрмекни къыйын къабул этегени гёрюне. Законну бузмакъны, низамны бузмакъны, айрокъда яш наслу, эркекликге санай. Башгъа ерге баргъанда да, шо оьзюбюзню законсузлугъубузну, низамсызлыгъыбызны гёрсетме къарайбыз. Уллу чагъындагъы наслу законлукъгъа, низамгъа уьйренме де уьйренген. Амма яш наслу менмен деп юрюме къаст эте. О да – гьалиги яшавну бир аламаты.
«Поле чудес» деген берилишде бир кавказлы къатын шу ёрукъда сёйлей: «Ата-анагъа авлетинден артыкъ зат болмас. Биз, кавказлылар, яшларыбызгъа савгъат эте бусакъ, инг багьалы иномарка автомобилни савгъат этебиз», – деп макътана. Амма оьзлерден ата-анасы жанын да аямайгъан яшлар уьйлеринде адам сёз тапмайгъан кюйде турса да, жамият арада бары да законсузлукъ, пакарсызлыкъ олардан чыгъа.
Яш адамланы ата-аналары: «Мени яшым олай ишни этмежек», – деп, оьзюню авлетин къоралайгъанлыкъны аз гёрмегенбиз. Гьакъыкъатда буса кёп-кёп жинаятчы, законсуз ишлеге шо «законлулар» гюнагьлы бола. Россиядагъылар да бизге шо бизин яш вакиллерибизге йимик къарайлар, къыймат берелер. Ондагъы халкъны бизин вакиллер ачувун чыгъарагъан, къазапландырагъан мисаллар кёп бар.
Россияда йимик миллетчилер бизде де бар. Олар да бизин Россиядан айырма кёп къаст этелер. Буса да халкъарадагъы дослукъ, парахатлыкъ гьар не заман да алдын болуп гелген. Миллетчилеге къаршылыкъ билдиреген гючлер табылмай къалмай.
Жириновскийни халкъланы арасына пелекет салагъан сёзлерин Россияны ёлбашчылары жавапсыз къойма, ярамажакъны англагъан РФ-ни Президенти В.В.Путин ону булан ёлукъгъанда, ЛДПР-ни ёлбашчысына оьзюню сайлавчуларын артдырмакъны гьайын этип, Россияны ругь байлыгъыны кюрчюсюне зарал этме тарыкъ тюгюл деп буварыв этди. Президент булангъы ёлугъувдан сонг Жириновский «Известия» газетге берген баянлыгъында уьлкедеги гьалны оьрчютеген билдиривлени дагъы этмежекмен деп сёз берген.
РФ-ни Пачалыкъ Думасындагъы Дагъыстанны вакили Гьажимет Сапаралиев де РФ-ни Генеральный прокуроруна, экстремизмни отун ягъагъаны саялы, ЛДПР-ни ёлбашчысын жавапгъа тартма герекни гьакъында билдирген.
«Ёлдаш» газетни алдагъы номеринде билдирилген кюйде, Жириновскийни сёзлерине «Яблоко» деген партияны башчысы С.Митрохин, Мычыгъыш Республиканы Президенти Р.Къадыров ва башгъалар да сесленгенлер.
