“Бир ожакъбыз, бир агьлюбюз”

– Бугюн Анвар Гьажиевни атындагъы адабият музейде гезикли ёлугъув бизин аявлу анадаш газетибиз «Ёлдашгъа» ба­гъышлана, – деди. – Биз юрютежек ла­къырны аслу маънасы къумукъ язывчулар «Ёлдаш» газетни тарихинде ва къысматында, «Ёлдаш» газет де къумукъ язывчуланы къысматында деген масъалагъа багъышлана.

Бу четим йылларда бизин газетибиз айрокъда кёп иш этди ва сююмлю газетибиз болуп токътады. Ойлашгъанда, къумукъ халкъны яшавун ва тарихин ахтарагъан, бизин барыбызны да бир-бирибизге къошагъан, бизин яшавда болуп турагъан тюрлю агьвалатлагъа гёзюбюзню ачдырагъан биргине-бир «Ёлдаш» газет бар десек, къопдурув болмас.

17 йыллыкъ чагъындагъы Анвар биринчи шиърусун 1931-нчи йылда, 13-нчю августда «Ёлдаш» газетде чыгъаргъан. «Шо шиъру бизин барыбызны да тамаша этди. Шиъруну 17 йыллыкъ яш шаир язгъанны билгенде, бизин тамашалыгъыбыз дагъыдан-дагъы артды. Сынавлу устаны къолу булан язылгъан, зенг урагъан сатырлар къумукъ адабиятгъа янгы гюч гелип къошулгъанны билдирди. Шо шаир Гь.Анвар эди. Газетде чыкъгъан шо шиърудагъы оьр чеберлик яш шаирни атын бютюн халкъгъа белгили этди», – деп яза Камил Солтанов.

Бугюнлерде буса, ХХI асруну баш йылларында, биз Анварны 100 йыллыгъына гьазирленебиз. Сонгунда халкъны уллу шаири болуп арагъа чыкъгъан Анварны бугюн де «Ёлдаш» газетни бетлеринде гьис этебиз. Газетни кёбюсю номерлеринде Анварны аты гьар тюрлю агьвалатлагъа байланып чыгъып тура. Ону билеген бизин Камил Магьамматсалигьович йимик газетни ёлбашчысы, баш редактору бар. Биз сизге, газетни бары да къуллукъчуларына Анварны ювукъ адамларындан баракалла билдиребиз.

Мени биринчи шиъруларым о заман «Ленин ёлу» деген газетде чыкъды. Магъа шо заман 20 йыл бола эди. Газетни редактору Исмайыл Алимханов эди, материалны Агьмат Жачаев онгаргъан эди.

«Ёлдаш» газетни баш редактору Камил Алиев:

– Бугюн «Ёлдаш» газетни къуллукъчуларына уллу шаирибиз А.Гьажиевни музейинде белгили къумукъ язывчулар, шаирлер булан ёлукъмакъ бизин учун уллу насип. Яратывчу къуллукъчулар оьзлени яратывчулукъ ёлун, барысы да дегенлей, газетни ожагъында башлагъан. Шо саялы биз бир ожакъбыз, бир агьлюбюз.

Газетни тарихи гьакъда айтсакъ, огъар 96 йыл болагъангъа мен рази тюгюлмен. Ону тарихи 1905-нчи йылдан башланма герек деп ойлайман. Шо йылда Жалалутдин Къоркъмасов газет чыгъарып башлагъан. 1910-нчу йылда къумукъ вакиллер пачалыкъны башчыларына Дагъыстанны милли газетин чыгъармакъ учун чакъырыв да этген. Оьзюню оьмюрюню боюнда къумукъ газет уьч наслуну тарбиялагъан деме ярай. Олар янгыз журналист борчларын кютюп къалмай, кёп тюрлю асарлар яратгъан, яратывчулукъ ишде республикада ва ондан тышда оьзлени танытгъан.

Артдагъы йылларда газет Интернетге гирмей буса, оьзюню борчларын кютмей деп санала. Шогъар гёре биз газетни сайтын ачгъанбыз. Гьали ондагъы материаллар булан дюньяны не ериндеги адам да таныш болма бола. 1923–1924-нчю йылдан башлап, газетлердеги материалланы сайтгъа салма гёз алгъа тутгъанбыз.

Газетни кюрчюлендиргенлер чыкъгъан материалгъа разисизлигин билдирген гезиклер болгъанмы деген соравгъа К.Алиев булай жавап берди:

– Мен баш редактор болуп гелгенли, бир керен де оьр къурумлардан разисизлик болмагъан, газетге пикру азатлыгъы берилген. Маълумат къуралланы законларына таби болма, озокъда, биз де къаст этебиз. Тек къумукъ халкъны аслу талапларына газетни бетлеринде ёл ачыкъ экенни билдирме сюемен.

Камал Абуков – Дагъыстанны халкъ язывчусу, профессор:

– Газетни алдагъы редакторлары да газетге къуршалгъан адамлагъа адилли янаша эди. Муна Камил Алиев баш редактор болуп ишлейгени он йыллар бола тура. Газет булан тыгъыс аралыкъ юрютеген адам гьисапда билдиремен – ондан бузулагъан зат ёкъ. Ону сиптечилиги булан кёп-кёп чаралар гёрюлген. Республика оьлчевде биргине-бир газетибиз бар. Биз барыбыз да огъар язылмакъны гьайын этме герекбиз. Белгили шаирлерибиз Аткъайны, А.Сулеймановну, А.Гьажиевни оьзтёрече яратывчулугъу болса да, олар оьр даражада бирге абат ала эдилер.

Шейит-Ханум Алишева – Дагъыстанны халкъ шаири, язывчуланы къумукъ секциясыны ёлбашчысы:

– «Ёлдаш» газетни ожагъы бизин учун гьюрметли ожакъ кююнде къалгъан. Бу газет мени адам этген, яратывчулукъ къаламымны чарлагъан, чыныкъдыргъан. Шиъру язмагъа мен биринчилей «Ленин ёлу» газетде башлагъанман. Мени адабият къысматым шонда башлангъан. Атам къумукъ газетлени охугъандан къайры, тиркеп де жыя эди. Балики, газетге сюювюм башлангъангъа атам себепли болгъандыр.

Къумукъ халкъны пикруларын, ойларын исбатлайгъан – газет. Арт вакътилерде биз бир-бирибизни айрокъда якълама герекбиз. Биз «Ёлдаш» газет де, «Тангчолпан» журнал да, яшлар учун чыгъагъан «Къарчыгъа» журнал да къумукъ халкъгъа къуллукъ этсин учун чалышабыз.

Гьюсен Адилов – Жалалутдин Къоркъмасовну атындагъы фондну ёлбашчысы, жамият чалышывчу:

– Ана тилинде газет-журнал, китаплар охуйгъан халкъгъа тас болмакъ ёкъ. Олар дюнья яшавуну барышында оьз милли къошумларын этип яшамагъа къастлы болажакъ ва яшажакъ. Бугъар лап да гючлю далил Камил Алиевни гьай этивюню ва гьаракатчылыгъыны натижасында тувулунгъан имканлыкълардан пайдаланып, аз заманны ичинде «Ёлдаш» газетде рус тилде ичделик де ачып, бай тарихибиз булан халкъыбызны ва башгъа миллетлени таныш этив ишин уьстюнлю кюйде юрютюп тура. «Ёлдаш» газет халкъны яшав гьалын яхшылашдырывда, алгъа элтивде, халкъны гёзю де, тили де, жандашы да деп салгъан намусланы, сыйлы борчланы яхшы даражада кютюп тура, минглер булангъы охувчуланы разилигин къазанып, сыйлы ёлдашы болуп янгы асрулагъа абат баса.

Бизин машгъур шаирибиз Анвар Гьажиевни эсделик уьюнде «Ёлдаш» газетибизни къысматына ва гележегине байлавлу жыйын оьтгерилегенге сююнебиз. Шогъар гёре де газетге язылывну ишин беш-алты адамны бойнуна салып къойма ярамас, башгъалар да кёмек этме герек.

Барият Оьлмесова – «Ёлдаш» газетни жаваплы секретары:

– Бугюн халкъ шаирибиз Анварны уьюне жыйылгъаныбызны уллу маънасы бар. Анадаш «Ёлдаш» газетибиз де язывчуланы ва шаирлени отаву болуп, оланы уллу яшавгъа абатын басдыргъан. Газетни иши пагьмулу шаирлени къаламын чарлай­гъанны да олар язагъан чебер асарлардан гёрмеге болабыз. Шу меселдеги ёлугъувлар ругь якъдан бизин бай этегенге шеклик къалмай.

Агьмат Жачаев – Дагъыстанны халкъ шаири:

– «Ёлдаш» газет оьзюню охувчуларыны алдындагъы борчун кюте. Газет мени къысматымда да уллу роль ойнады. 40 йыл ишлеп, редакция мени учун экинчи уьюм болуп турду. Анадаш газетибизни къысматына, тарихине мени де атым язылгъангъа бек шатман. Бугюн биз Къумукъну уллу шаири Анвар Гьажиевни музейинде жы­йылгъанбыз. Анвар Гьажиевни яратывчулукъ пагьмусу ва «Ёлдаш» газетибизни тарихи булан оьктем болмагъа ихтиярыбыз бар.

Атав Атаев – язывчу:

– Анвар Гьажиевни ожагъыны исивюне жыйылгъанбыз. Шо ожакъны отун сёнме къоймайгъан Анварны уланы Багьавутдинге баракалла. «Ёлдаш» газетге байлавлу айтсам, ону бир номерин де йибермей охуйман. Артдагъы йылларда «Ёлдаш» кёп маъналы ишлер этди. Газетни «Времена» деген бёлюгю къумукъ ва савлай тюрк халкъны тарихинден маълумат бере. Газетни гьалиги къайдагъа Камил Алиев салды. Гьали жагьиллер де, уллулар да Интернетден таба газет булан байлавлукъ тутуп бола.

Супиянат Мамаева – «Тангчолпан» журналны къуллукъчусу, шаир:

– «Ёлдаш» газет язывчуланы къысматында уллу роль ойнагъан. Мен яш заманда биринчи шиърумну къумукъ газетге йибергенмен. Газетге салып болмайбыз деп жавап гелсе де, хатирибиз къалмай эди. Бизге тергев берип жаваплангъан саялы, некъадар оьктем бола эдик. Газетни де, охувчуну да аралыгъы шолай терен эди. Бугюн «Ёлдаш» оьзю къонакълыкъда. Бу ёлугъув язывчулар учун да, газетни къуллукъчулары учун да агьамиятлы болажакъгъа инанаман.

Малик Гьюсейнов – филология илмуланы доктору, адабият ахтарывчу:

– 1930-нчу йылланы газетлерине къарайман. Онда «адабият сагьифа» болгъан. Шо мердешни газет гьали де юрютсе, яш язывчулар учун уллу агьамияты болур эди.

Абдулманап Гьамзаев – «Ёлдаш» газетни политика бёлюгюню редактору:

– Редакциягъа гелгенде магъа язывчулар, шаирлер Агьмат Жачаев, Абзайдин Гьамидов, Абдулкерим Залимханов, Магьамматбек Османов, Абдулла Залимханов, Яраш Бийдуллаев, Гебек Къонакъбиев ва башгъалары булан ишлеме тюшдю. Бизин къурдашлыкъ, сырдашлыкъ аралыкълар бирден-бир тыгъыс болду.

Газетге язылывну гьакъында айтсам, бир-бир гезиклерде газетге гючден яздырма да герек деген ойдаман. Неге тюгюл, яшав сынав гёрсетеген кюйде, алда газет булан таныш тюгюл адам ону охуп башласа, ондан дагъы айрылып болмай. Балдай татли тиеген ругь байлыгъыбыз охувчуланы юреклерин елеп къоя.

Магьамматшапи Минатуллаев – муаллим, язывчу:

– Оьр къурумлагъа тиеген сёзню чы­гъармайсыз. Бары да язылагъанлагъа бир гёзден къарамайсыз. Газетге макъалалар язгъан, шиърулары чыкъгъан яш адамлар газетден гонорар гёзлей. Шо гонорар поч­та булан неге йиберилмей? Ондан сонг да, мен язгъан кёп шиърулар редакцияда ятып тура.

Агъарагьим Солтанмуратов – филология илмуланы кандидаты:

– Бу музейге биз студентлер булан да гелебиз. Олай сапарланы биз студентлени жанландырмакъ учун этебиз. Мунда гелмеге бизге бир де четимлик болмагъан. Музейде муна шулай жыйылып, гьар тюрлю масъалаланы гётерип лакъыр этме герекдир.

Ёлугъувда къумукъ радиону редактору Гюлбагъдат Омарова, «Ёлдаш» газетни къуллукъчусу Рашит Гьарунов, шаирлер Гьажи Айгумов, Абугьанипа Азизов, Къумукъ театрны директоруну заместители Салавутдин Мусалаев, «Сарихум» газетни редактору Жават Закавов да оьзлени пик­руларын айтдылар.

Камил Алиев ёлугъувну ахырында Анвар Гьажиевни музе­йине, ону ёлбашчысы Багьавутдин Гьажиевге уллу шаирибизни варислигин пропаганда этегени саялы Йырчы Къазакъны медалын тапшурду. Сонг да, «Къумукъ энциклопедия сёзлюкню» де савгъат этди. Гелеген йыл Анвар Гьажиевни 100 йыллыгъына ба­гъышлап чаралар оьтгерме гёз алгъа тутулгъанны гьакъында айтылды.

А. Гьамзаев.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля