Юзюмчюлюк тармакъ юрт хозяйствону лап да гелимли тармагъы гьисапда Бабаюрт районда 6-7 йыллар алдын гене янгыртылмагъа башланды. Озокъда, шо тармакъ Бабаюрт район учун янгы тармакъ десе де тюз болмажакъ. Районлуланы гетген асруну 80-нчи йылларында уьлкеде юрюлген ичкиге къаршы «давну» барышында ёкълангъан юзюмлюклер бугюн де эсинде.
Районну сабанчыларыны арасында биринчилерден болуп гелимли тармакъны янгыртмакъны гьайын этип хамаматюртлу фермерлер Х.Хизриев ва Ш.Зубайыров къаст этип айландылар. Гьакъыкъатда бугюнге районну юзюмлюклерини оьлчевю 150 гектаргъа етишген. Район администрацияны юрт хозяйство управлениесини ёлбашчысы А.Алибековну сёзлерине гёре буса бу йыл шо санавланы дагъы да 20 гектаргъа гётермеге гёз алгъа тутулгъан.
Районда юзюм жыйывгъа къырдан адамланы къуршамагъа да тюше. Х.Хизриев ёлбашчылыкъ этеген «Хазар» деген сабанчы-фермер хозяйствода (КФХ) гюнде 35 адам ишлей. Алапасы да яман тюгюл.
– Бу йыл яллав гелген яйны натижасында юзюм болжалдан алда бишди, – дей мени булангъы лакъырында «Хазар» деген КФХ-ны ёлбашчысы Х.Хизриев. – Къызлардагъы чагъыр завод буса бир-бир себеплеге гёре юзюмню сентябр айны башында къубул этежекни билдирген эди. Гьакъыкъатда биз къайтарывну башлагъанча, юзюм салкъынлар да кишмишге айланып бара эди. Насипге, тюшюм яман тюгюл. Шо болгъан заралны да ябажакъгъа, хайыр да гелтирежекге инанабыз.
Х.Хизриевни сёзлерине гёре юзюм къайтарывда ишчилер тапма болмай да четимликлер чыгъа.
– Гюнде ишчилеге берилеген гьакъ 700-800 манатгъа етише, – деп узата мени булангъы лакъырын Х.Хизриев. – Яхшы ишлейгенлени алапасы дагъы да артыкъ. Амма адамлар ишлемеге сюймей. Хоншу юртлуланы да къуршамагъа тюше.
Озокъда, юзюмчюлени четимликлери шону булан да битмей. Гетген йыллардан эсе, оланы къазанчы да хыйлы кемиген. Айтагъаным, эгер гетген йылларда юзюмню килосун олар 20-25 манатдан сатмагъа бола эди буса, бу йыл Къызлар чагъыр завод булан 15 манатдан тапшуражакъгъа разилешип дыгъар байлагъан.
– Биз амалсыз болуп токътагъанбыз, – дей «Юзюмчю» деген КФХ-ны ёлбашчысы Шагьав Зубайыров, шо гьакъда айта туруп. – Эгер йылдан-йылгъа юзюмню багьасы тюше турса, барын къолламакъны пайдасы да болмажакъ, гектарланы оьсдюрювню гьакъында чы эсгерме де эсгермеймен.
Гьалдан оьзлеге заралсыз чыкъмакъ учун Шагьав Зубайыров, районда юзюм сакъламагъа болагъан имаратланы къурмагъа герекни билдире.
– Мен юзюм оьсдюрювде сынав топламагъа сююп, хоншу республикалагъа бараман, ахтараман, – дей Ш.Зубайыров. – Оланы нагагьында да заводгъа ашамлыкъ юзюмлени тапшурмайлар, бузханаларда сакълап, къышгъа ювукъда сатывгъа чыгъаралар. Санавлар булан айтгъанда да, эгер бугюн биз килосун 20 манатдан тилеп береген юзюмню багьасы къышгъа 4-5 керенлеге багьа бола. Сонг ярай сабанчыланы къыйыны тюз багьалана деп айтмагъа.
Шагьав Зубайыровну сёзлерине гёре, юзюмчюлюк тармакъ районда дагъы да генглешсин учун орта гьисапда 1 минг 500 тон юзюм сыягъан имаратлар къурмагъа герек. Ол шо ишни оьзюню башына алмагъа да рази, эгер… Бары да иш буса шо «эгерге» тирелип токътай. Сабанчылагъа шо хыялларын яшавгъа чыгъармагъа акъча етишмей.
– Бизге гьавайын харж бермежекни яхшы англайбыз, – деп узата мени булангъы лакъырын Шагьав Зубайыров. – Дагъы болмагъанда, кредитлер берсе де, биз шо авур ишни башыбызгъа алып, яхшы хыялларыбызны яшавгъа чыгъармагъа къаст этежек эдик. Бугюн кредитни алмакъ учун да нечик авара болмагъа тарыкъны барыбыз да яхшы билебиз. Бизин шо хыялларыбыз район администрацияны янындан да якълав тапгъан, олар болагъан кёмегин этмеге де сёз бергенлер.
Нечик буса да, болдурулгъан емишни заманында жыйып заводгъа тапшурмакъ учун районну юзюмчюлери чаралар гёрелер. Гьаракатгъа берекет дегенлей, оланы къыйыныны натижасы алынып турагъан тюшюмден де гёрюне.
Буса да юзюмчюлюк тармакъны гьалы макътанардай тюгюл. Шону яшырмагъа да бажарылмай. Айтагъаным, Къызлар чагъыр заводну янгы ёлбашчылары юзюмчюлюкню оьсдюрювге бакъдырылгъан программагъа янгыдан къаралажакъны билдире. Демек, олар юзюмчюлюкге берилеген субсидияланы токътатмакъны янын тутуп айланалар.
Шону булан бирге районну башын тутгъанланы да, юртлу сабанчыланы да юзюм борлаланы гектарларын оьсдюрмек учун этилеген чаралары натижалы болажакъгъа шеклик тува. Бу йыл, мен оьрде де эсгерип гетген йимик, плангъа гёре районда дагъы да 20 гектаргъа юзюм орнатмагъа токъташылгъан. Харж булан кёмек этилмесе, аслам акъчалар да чыгъарып, авур ишни тюбюне тюшюп айланажакълар районда дагъы да болармы экен деп ойлашаман. Шо ойларым булан сынавлу юзюмчюлер де рази болалар ва Къызлар чагъыр завод юзюмчюлюк тармакъгъа этилеген тергевюн токътатса, янгы бавланы тюгюл, барларын къолдан чыгъармай сакълавну масъаласы арагъа чыгъажакъны билдирелер.
Герейхан ГЬАЖИЕВ,
хас мухбирибиз.
СУРАТДА: юзюм къайтарыла.
