Бугюнлерде Къазанышда яшай­гъан адамланы санаву 16 мингге ювукъ. Ожакълар 4 мингге етише. Абзарлар – 3 минг 800-ден артыкъ.

Тёбен Къазанышгъа алдагъы девюрлерде «Уллу Къазаныш» деп айтыла болгъан. Бу юрт 8-нчи асруда къурулгъаны токъташдырыла.

Халкъны авзунда девюрден-девюрге айтыла гелген хабаргъа гёре, юртну алда токътагъан ери 4-5 чакъырым ариде, тавтюп бойда, гьалиги «Гьаркас» деген аварлы халкъ яшайгъан ерде болгъан.Шо ерде Къазаныш шагьар болгъан дей. 570-нчи йылларда юрт яллагъан­да, халкъ «Борагъан оьзенни» де (огъар «Къа­ра-оьзен» деп де айтыла), «Акъ оь­зен­­ни» де ягъаларында ерлешип яшап тургъан. Сонг олар бир ерге жыйылып, уьйлер къуруп яшама башлагъан .Эки де оьзен бир-бирине къошулагъан ерде, олагъа «Инче» деген гиччи оьзен де къошула. Тавлагъа явгъан янгурлардан сонг бу оьзенлерден кёп уллу ташгъынлар геле болгъан. Шону учун да болма ярай,Къазанышны да, ону Бетавул деген авулуну да арасындагъы оьзенни аралыгъы оьтесиз бийик ва генг.

Бырынгъы заманларда Бетавул айрыча юрт болгъан деп де айтагъанлар бар. Тек сакълангъан архив документлеге гёре Бетавул Къазаныш юртну бир авулу деп санала гелген. Гьали оланы арасында автомашин чыгъып болагъан ёл ёкъ . Биргине-бир кёпюр кёп бийикде трос теллени уьстюнде этилген. Огъар юртлулар «силленеген кёпюр» деп де , «сурат кёпюр» деп де айталар. Кёбюсю «Бетавул кёпюр» дей. О 1960-нчы йылда къурулгъан. О заман юрт Советни председатели Магьаммат Темеев болгъан. Ерли совхозну ишин яхшылашдырмакъ учун да ол хыйлы гьаракат гёрсетген адам.

Тёбен къазаныш юртда инг алда халкъ яшавлукъ этмеге башлагъан ерге «Чертлевюк-авул» деп айтыла. О ерде о йылларда кёп чертлевюк терек­лер оьсе болгъан дей.

Юртну аслу авуллары : Тёбенавул , Межит-авул, Бетавул, Оьравул болгъан. Артдагъы 50 йылны ичинде къошулгъан Буглен-авул, Анакъ-авул , Бассейн-авул, Гьаркас-авул,Чоргъалар, Бавлар деген янгы авуллар да бар. Шо йылланы ичинде юртну гёрюнюшю 5-6 керен уллу болгъан. Бир башындан би­рисине 10 чакъырым бар.

Артдагъы йылларда тувулгъан эки авулну бириси – Оьр къазаныш юртгъа, бириси Буйнакск шагьаргъа тийген. Эки де янгы авулланы арасы гьалиге бош , тек гележекде олар бир-бирине къошулар… Шоллукъда, Оьр къазаныш, Тёбен Къазаныш юртлар да, Буйнакск шагьар да биригип къалмагъа да бола.

Ичеген сувну къазанышлылар юрт­ну къырыйындагъы уьч де оьзенни ба­шындан ала.э

Бугюн юртда орта билим береген 4 школа бар. Бешинчисини бинасы да ишленип битген, спортзалы, абзары бит­меген саялы, пайдаландырывгъа берилмей тура.

Юртну ортасында уллу Маданият къала да бар. Ону 2 залы болгъан. Бирисинде, гиччисинде, гьали музей уью ерлешген. Музей 2005-нчи йылда Али Мустапаевни гьаракаты булан къурулгъан. Маданият къаланы бинасында чебер школа да, юрт библиотекасы да бар.

Юртдагъы участка больница да, поликлиникасы да янгы къурулгъан биналарда ерлешген.

Тёбен Къазанышда 1913-нчю йыл 18 авул межит, бир жумамежит , 4 мадраса, бир мактап болгъан. Авул межитлер гьали алдагъы санавундан артыкъ. Зияратлар уьч бар.

Жумамежитни бинасы да артдагъы йылларда ишленген. Эсги деп алдагъы межитни бузуп, орнуна янгысын къургъан. Ону кюрчюден ишлемек учун кёп харж гетген деп айта. Къурулуш материалны барысын да спонсорланы кёмеги булан гелтиргенлер. Къурулуш ишлени кютмеге гьар авулдан гезик­леп адамлар геле болгъан. Халкъны кё­мегини натижасында къурулгъан межит. О оьзю бек уллу болса да, юрт­ну тар еринде ерлешген.

Юртда шайих Абдурагьман Сугъу­рини зияраты да бар. Къазанышдан чыкъгъан Арсанали устаз Мычыгъыш­да гёмюлген, Тетекъай устаз Тёбен Жюн­гютейде гёмюлген, Абуюсуп устаз Халимбекавулда гёмюлген.

Инкъылапны девюрюнде бу уллу юртда «къади» даражагъа етишген 48 адам болгъан. Мюгьутдин-гьажи къади хафиз – ислам динни кодексини 3 томлукъ китабын язгьан. 40 йыл къадилик юрютген. Абдулкерим- гьажи кёп йыллар Кёстекде имам болгъан, ата юртунда да 3 йыл о касбуну юрютген, Темиркъазыкъ Кавказда аты белгили дин алими. Агъарагьим къади Темирханшурада «Жамиятул хайрия» деген газетни оьз харжына чыгъаргъан; Дагъыстан дин комитетни къургъан. Мустапа къади 1923-нчю йыл Ислам институтну ачгъан, 10 йыл онда къадилик юрютген. Абдулбасир-гьажи пача асгерни Темиркъазыкъ Кавказдагъы бусурман корпусуну баш къадиси болгъан. Къазаныш бийлик тозулгъан сонг бу уллу юртда Наиб-Жамалутдин 24 йыл наиблик юрютген. 1906 нчы йыл ол гечинген сонг шо къуллукъну ону къатыны бийке Патимат кюте болгъан. Наибликге гиреген 13 юрт болгъан.

Тёбен къазанышда бир вакъти межитлени япгъан. 1944- нчю йыл Сталинден кагъыз гелип, жумамежитни ачмагъа ихтияр берген. Жумагюн тюшнамазгъа азан охумакъ учун бетавуллу Эсенбий Магьамматны чакъыргъанлар. О арив тавушлу, илиякълы, сютдей акъ сакъаллы, арап илмуну теренден уьйренген адам болгъан. Шо намаз чакъыражакъны эшитип, Къазаныш – бетавул халкъ, уллусу — гиччиси булан орамлагъа чыкъгъан. Сююнмекден эргишилер гёзьяшларын сибирип, къатын — къыз йылай болгъан дей.

Эсенбий Магьамматны райкомгъа чакъырып, жумамежитге имам болмагъын арив гёрегенин англатгъан. Чагъы уллу экени саялы ол рази болмагъан, тек кимни салмагъа герекни айтгъан. О да Гьайбулла къади болгъан. Гьайбулла къади Къазанышда 40 йыл къадилик юрютген. Ону уланы Абукъагьир гьажи – гьали юртдагъы жумамежитни имамы. Эсенбий Магьамматдан къалгъан уьч уланны уллусу давдан къайтмагъан. Экинчиси Гьажи–Уллу Ватан давну ортакъчысы. Давдан сонггъу йылларда ол да, иниси Сапиюлла да 40 йылланы узагъын­да юртда учителлер болуп ишлеген. Оланы 5 авлетин, авлетлерини авлетлерин де санаса, 250 йылдан да артыкъ педагогика стажы булангъы биринчи учитель династия бола. Сапиюлланы уланы Имамутдин юртдагъы 2 номерли школаны директору болуп 20 йылдан да кёп ишледи. Шолай, учитель касбуну абурун гётергенлерден Магьамматов Ягьияланы, Аселдеров Абдулкъадирлени, Шугьайи­бов Шугьайиплени, Гьашимов Гьашимлени династиялары да бар.