Бугюнлерде бусурманлар бютюн уьммет учун сыйлы гьисапланагъан топуракъгъа барып гьаж намаз къылмагъа гьазирлик гёрюп тура. Бизин газетни алдынгъы номерлерини бирисинде де билдирилгени йимик, бу йыл гьажгъа барагъанлар Магьачкъаладан июн айны 2-синде учмагъа башлажакъ. Шону гёз алгъа тутуп, гьаж намаз къылывну шартлары ва аслу борчлары гьакъда баянлыкъ бермекни тийишли гёрдюк.
Гьажгъа болгъан чакъы тындырыкълы онгарылмагъа тарыкъ. Демек, гьажгъа къаркъараны чыныкъдырып да, ругь якъдан гьазирленип де онгарылмагъа герек. Ачыкълашдырып айтгъанда, динни бу борчун кютегенлер учун гьажны бары да талапларын ахтарып билмек оьтесиз агьамиятлы. Яратгъан Есибиз Къудратлы Уллу Аллагьны Уьюне багъып сыйлы ёлгъа чыгъагъан адам гьажда не этилмеге ва не затдан сакъланмагъа герекни гёнгюнден билмеге тарыкъ.
Гьажгъа гьазирликни инг уллу ишлерини арасына этилген бары да гюнагьлагъа гьёкюнмек, шолар саялы товбагъа тюшмек ва дагъы къайтып этмекден сакъланмагъа къатты негет тутмакъ гире. Сапаргъа чыкъгъанча, борчлар бар буса, шоланы барысын да къайтармагъа герек. Яратгъан Есибиз Къудратлы Уллу Аллагьны рагьмулугъуна умут этеген, тек оьзю таби болмайгъан ва адилсиз адамны Ол къабул этмей.
Гьажгъа гьазирленеген адам васият язса да яхшы болур. Шонда ол оьзю борчлу буса ва оьзюне борчлуланы гёрсетсе яхшы. Неге десе, васият язмакъ, айрокъда кимге нени бермеге герекни белгилемек – бусурманны борчу.
Сыйлы ерлеге сапар этмек учун маялар гьалал ёлда къазангъан болмакъ агьамиятлы экени де англашыла. Гьаж къылагъанлар янгыз гьалал акъчагъа ёл чыкъмагъа герек ва мунда айрыча къасткъылыв болмагъа тийишли. Гьаж булан байлавлу ишлерде шекли рызкъы да яратылмай. Гьаж къылмагъа деп ёлгъа чыгъагъан адам оьзюне инамлы ёлдаш тапса яхшы болур. Неге десе, олар къыйынлы гьалда бир-бирине кёмек этмеге болажакъ.
Гьажны ва умраны оьрлюклери гьакъында айтагъанда, Магьаммат Пайхаммар (а.с.): «Ким гьаж къылса ва шону булан бирче нас сёзлерден ва гюнагьдан сакъланса, уьюне анасы тапгъан гюн йимик гюнагьлардан таза кюйде къайтажакъ», – деген гьадисин эсгермеге тюше.
Таш атагъанда гьар ташлагъан таш булан оьзюн кётюр этежек бир гюнагьдан гечиле. Гьар гесилген, юлюнген тюкге гёре яхшы иш языла ва этилген гюнагьлар гечиле.
Гьажгъа барагъан ёлда оьлген адамгъа Къыяматгюн болгъанча гьар йыл гьаж къылагъан йимик шабагъат язылажакъ. Умрагъа барагъан ёлда оьлген адамгъа да Къыяматгюн болгъанча гьар йыл умра къылгъан йимик шабагъат языла. Шо ёл булан гьаж яда умра учун уьйден чыгъып, сапарыны вакътисинде оьлсе, Сорав алынагъан гюн Яратгъан Къудратлы Есибиз Уллу Аллагь жавапгъа тартмажакъ. Огъар: «Женнетге гир», – деп айтажакъ.
Шо гьакъда айта туруп, гьакъылдан тайышмагъан гьалдагъы гьакъылбалыкъ чагъына етишген, гьар бусурмангъа гьаж къылмакъ борч саналагъанын айрыча эсгермеге тюше. Шону булан бирге, къул тюгюл, эркин адам болмагъа да тарыкъ. Ёл къоркъунчсуз, ол оьзю де мал якъдан чоласы ва къаркъараны савлугъу болмакъ гьаж къылмакъ учун сапар чыкъмакъны аслу шарты болуп токътай. Савлугъу болмай, тек мал якъдан имканлыгъы бар адам оьзю учун башгъаны вакил этип гьаж къылмагъа йибермеге герек.
Гьаж къылмакъ учун инг башлап ону аслу борчлары недир ва нечик гезиги булан этилегенни гьакъында ахтармагъа, билмеге тарыкъ, шоланы кютмесе, къылгъан гьажы да къабул этилмей.
Ихрам (тигилмеген эки къумач гесек) гиегени булан негет тутмакъ, Зуль-гьижжа айны 10-нчу гюнюнде Арапа деген ерде болмакъ,Таваф – Каабаны айланып чыгъыв, Сафа ва Марва тёбечиклени арасында юрюш, чачланы гесив яда юлюв, шоланы барысын да оьз гезиги булан кютмек гьаж къылывну вакътисинде этилмеге тюшеген борчлу ишлер гьисаплана.
Гьажны герекли ишлери (важиблерине) де айрыча агьамият бермеге герек. Олар да кютюлмеге борч деп санала, тек къайсын буса да къутгъарса, гьаж бузулмай, шону орнунда къоду тёлев булан къутулмагъа бола.
Гьажны этилмеге герекли беш иши бар:
1. Гьажгъа Микат деп айтылгъан ерде гирмек (Россиядан барагъанлар аслу гьалда Зуль-Хулайфа деп айтылагъан Микатда гьажгъа гире). Шо Мадина шагьардан йыракъда тюгюл. Шо ерге Абару Али деп де айтыла.
2. Муздалифа деп айтылагъан ерде бир гечени йибермек.
3. Мина деген ерде ташрикни (къурбан союлгъан сонггъу вакъти) уьч гечесин йибермек.
4. Таш атыв (шону учун гёрсетилген ерде).
5. Каабаны айланып савболлашыв таваф этмек. Оьрде эсгерилген беш ишден къайсын буса да этмей къойса, гьажны вакътисинде къоду тёлемеге герекли.
1. Этмеге герекли ишлени этмесе, къоду тёлене – бир малны къурбан соймакъ. Шолай этмеге имканлыкъ ёкъ буса, ону орнунда он гюн ораза тута (уьч гюн гьажны вакътисинде, етти гюн уьюне къайтгъанда).
2. Эгер гьаж къылагъан адам уьч тюгюн яда тырнагъын гесген, атир ийис сепген, иш этип башын япгъан, тигилген опуракъ гийген, башындагъы яда сакъалындагъы тюклерине май сюртген, Къурбан байрамны гюнюнде таш атгъанча къатынын оьпген буса, ол товбагъа тюшюп, уьчден къайсы буса да бир ишни: мал соймагъа, уьч гюн ораза тутмагъа яда алты мисгинге уьчер сагь (етти кило ярым будай) бермеге герекли. Гьар тайдырылгъан тюк яда тырнакъ тёленеген къодуну оьлчевю – 650 грам будай. Эки тюкге яда эки тырнакъгъа – 1300 грам будай.
3. Жан-жаныварны оьлтюрсе яда терек гессе, къодуну оьлчевю – жан-жаныварны яда терекни багьасы.
4. Къатыны булан ювукълукъ этсе. Эгер байрам гюн болгъунча таш атгъынча, тюклерин гесгенче биле-биле туруп къатыны булан ювукълукъ этсе, гьаж къылыв толу бузула. Шогъар да къарамайлы, шо адам гьажны къалгъан оьзге ишлерин бютюнлей битдирмеге герекли ва гелеген йыл гьажгъа янгыдан бармагъа тарыкъ. Шондан къайры, къоду гьисапда ол адам тюе соймагъа тарыкъ ва бу борч янгыз эренни борчу санала.
5. Гьажны бёлсе, мал соймакъ булан къоду салына. Есибиз Аллагь токъташдыргъан законлагъа гёре, шону кютеген адамлар алагъан пайдасын, бу дюньяда йимик, ахыратда да гёрежек. Къуран гьажны гьакъында эсгерегенде, Ислам динни бу рукнусуну пайдасын ва терен гьакъылын ача.
