Дав.. Бу сёз адамны къулагъына чалынгъанда йимик адамны гёнгюне, юрегине къоркъунчлу пелекет салагъан агьвалатлар аздыр. Давну акъубаларын гёрмеген бютюн дюньяны бир гесеги, мююшю ёкъ буса да, Уллу Ватан дав йимик къагьрулу, къыйынлы, къайыр ва пелекет дав болмагъандыр деп айтсакъ, къопдурув болмас. Совет Союзну гьар юртундан, гьар къолтугъундан дегенлей давну азабын, акъубасын чекмегенлер ёкъдур.
Дагъыстандан буса Уллу Ватан давгъа юз минглер булан яш уланлар, аталар, эркъардашлар, «авзундан сариси таймагъан» жагьиллер къыйынлы гюн гелгенде, Ватанын якъламакъ учун бир де чийсынлыкъ этмей гьазир тургъанлар, къан тёкгенлер, сан сёкгенлер ва жан бергенлер. Оланы игитликлери йыллар бою наслуланы эсинде яшап тура, гележекде де асрулар боюнда унутулмажакъ. Неге тюгюл, гьар йыл сайын давну ортакъчыларыны санаву кемий буса да, оланы къайратлы игитликлерини эсделиги, артса тюгюл, кемимей.
Наслуланы эсинде
Гьар йыл Уьстюнлюкню гюнюне багъышлангъан чаралар айрокъда агьамиятлы ва эсде къалагъан кюйде оьтгериле. Газетибизни алдагъы номеринде оьтген жумада давну ветеранларына багъышлангъан эсделик макъалалар булан янаша Уллу Ватан давну 74 йыллыгъына багъышланып оьтгерилген эсделик чараланы гьакъында да маълуматлар чыгъардыкъ. Шоланы арасында Магьачкъала шагьарны 60 номерли школасында оьтгерилген эсделик чараны гьакъында да газетни бетлеринде чыкъды.
Эсделик чараланы айланасында шо гюн бирдагъы агьвалат болду. Уллу Ватан давну ортакъчысы, Польша Республиканы Игити, таргъулу къоччакъ командир Илмутдин Дайитович Шугьайибовгъа арив мукъаятлы этилген эсделик таш ачылды. Бютюнроссия Халкъ фронт деген жамият къуруму «Игитни аты – школагъа» деген проектни яшавгъа чыгъарып тура. Шо проектде 60-нчы школада ортакъчылыкъ этмекни ва Игитни атын школагъа къоймакъны арив гёрген Таргъу, Кахулай ва Албёрюгент юртланы жамияты, Бютюнроссия халкъ фронту, школаны муаллимлери ва охувчулары да бу сиптени бир гёнгюлден якълагъан.
Игитлени атлары школалагъа энниден сонг да берилежек ва яш наслуну эсинден аталарыны ватанына къыйынлы гюн гелгенде гёрсетген къоччакълыкълары бир заманда да эсинден таймажакъ.
Таргъулу къоччакъ командир
Таргъулу Илмутдин Шугьайибовну асгерлик къысматы 1930-нчу йылда башлангъан. Шо йыл асгер къуллугъун кютмеге чакъырылып 2 йылны узагъында асгер борчун кютюп къайтгъан. Армиядан къайтгъан сонг ВЛКСМ-ни Дагъыстан обкомунда биринчи секретар болуп чалышгъан. 1941-нчи йылны август айында ону ёлу фронтгъа онгарылгъан. Курск шагьардан башлап, Берлинге ерли етишген. Польша Республиканы фашист елевчюлерден азат этивде ортакъчылыкъ этген. 1944-нчю йылда капитан Шугьайибовну асгер бёлюгю Биринчи Польша армиягъа къошулгъан. Къагьрулу давланы вакътисинде гёрсетген къоччакълыгъы ва игитлиги учун кёп санавда орденлер ва медаллар булан савгъатлангъан. Оланы арасында Варшаваны азатлыгъы учун берилген Польша Республиканы инг уллу ва оьр асгер белгиси «Крест Грюньвальда» деген орденине лайыкълы болгъан.
60 номерли школада оьтгерилген эсделик чараны барышында эсгерилген кюйде, Илмутдин Шугьайибовну дав майданларда гёрсетген къоччакълыкълары учун ону гьакъындан шиърулар язылгъан, йырлар йырлангъан. Фронт газетлер ону ва ону игитликлерини гьакъында кёп язгъан. Ол айры танк полкну командири гьисапда да кёп къоччакълыкълар гёрсетген.
Бизин заманда буса ону гьакъында белгили язывчу, ахтарывчу Багьавутдин Гьажаматов «Польша Республиканы Игити Илмутдин Шугьайибов» деген ону яшав, загьмат ва дав ёлуну гьакъында китап язып чыгъаргъан.
Ол Уллу Ватан давну ордени, «Боевой крест» деген ва башгъа кёп санавда орденлер, медаллар булан савгъатлангъан. Польша Республикадан сонг ол танк полкну командири гьисапда Берлинни къамавгъа алывда ва бекликни алывда да ортакъчылыкъ этген. Давну ол танк полкну командири ва майор чин булан тамамлагъан. Ол давдан тёшю 31 орден ва медаль булан безендирилип къайтгъан.
Къоччакъ командир, таргъулу игитни гьакъында эсгерилген маълуматланы школада юрюлген эсделик чараны барышында ону юрютегенлер Г. Гьажикъасумов ва У Акавова охувчу яшлагъа ва жыйынны ортакъчыларына уллу оьктемлик булан хабарлады.
Дав битген… Илмутдин Шугьайибов 1946-нчы йылда асгер къуллугъундан уьюне, парахат эркин яшавгъа къайтгъан. Давдан сонггъу йылларда партияны Магьачкъала шагьар комитетини секретары, Къаягент районну биринчи секретары болуп чалышгъан. Ол 4 яшны ва яшларыны яшларын тарбиялагъан. 86 йыл чагъында дюньядан гетген. Ону аты, яшаву, къоччакълыкълары, игитликлери яш наслулагъа уьлгю кюйде даимге къалажакъ.
Игитлени заманы
60 номерли Магьачкъала шагьар орта школада оьтгерилген оьрде эсгерилген эсделик чарада Бютюнроссия халкъ фронтуну Дагъыстан бёлюгюню председатели, Дагъыстанны Республиканы Халкъ Жыйыныны депутаты Мухтар Оьздегьажиев де ортакъчылыкъ этди. Ол оьзюню уллатасы Илмутдин Шугьайибовгъа бу школада эсделик таш да ачылгъан сонг жыйынны ортакъчыларына, школаны коллективине ва охувчу яшларына баракалла билдирди ва булай деди:
–Биринчилей мен 60 номерли школаны директору Иса Ягьияевич Агьматовгъа баракалла билдирмеге сюемен. Шолай да, бу эсделик чараны гьазирлевде уллу иш къаст этген муаллимлени коллективине ва охувчу яшлагъа баракалла. Олар, охувчу яшлар, бугюн оьзлени биринчи къоччакълыгъын гёрсетди, бириси де кант этмей, солдатлар йимик къатып токътагъанлар. Бугюнлерде бизин уьлкебиз Уллу Ватан давда Уьстюнлюк къазангъанлыкъны 74 йыллыгъын белгилей. Бу Уьстюнлюк уллу къан тёгювлени, бузулувланы натижасында инг рагьмусуз, къагьрулу давда алынгъан. Уллу Ватан даву 30 миллиондан кёп жанланы къыйгъан, нече адам сакъат болгъан, нече яш етим къалгъан. Бугюнгю насипли яшавубуз, парахат кёгюбюз, охумагъа, билим алмагъа, загьмат тёкмеге, сюймеге, яшлар оьсдюрмеге имканлыкъланы бизин аталарыбыз, уллаталарыбыз бизге савгъат этген.
Бу уьстюнлюкню олар тынчлыкъда къазанмагъан, дав савуту етишмейген вакътилер аз болмагъан. Тек оланы Ватанына сюювю, патриот ругьу артыкълыгъы булан болгъан. Муна шо сюювю, къатты ругьу Уьстюнлюкню алмагъа кёп кёмек де этген.
Бютюнроссия халкъ фронту яш наслуда патриот ругьну тарбиялавгъа уллу агьамият бере. «Игитни аты – школагъа» деген проектни айланасында бизге Таргъу, Кахулай, Албёрюгент юртланы жамиятлары школагъа Игитни атын къоймакъны сиптеси булан гелгенде, биз сююне туруп къабул этдик ва Илмутдин Шугьайибовну аты школагъа берилсин учун бары да иш этилди.
Ону асгер ва загьмат ёлу макътавгъа тийишли. Ону загьмат ва асгер яшавунда кимге де, айрокъда яшёрюмлеге уьлгю болардай кёп мюгьлетлер, мисаллар бар. Бугюнден тутуп школагъызны ону атын юрютме гьакъы болгъан сонг, сизин гьаригиз мекенли бир касбуну башын тутмагъа, оьзюгюз де яшавда уьлгюлю адамлар болмагъа борчлусуз ва сизден шону къаравуллайбыз. Бютюнроссия халкъ фронтну Дагъыстан бёлюгюню председатели гьисапда барыгъызны да гьакъ юрекден Уллу Уьстюнлюк булан къутлайман ва шо Уьстюнлюкге лайыкълы кюйде яшамагъа чакъыраман.
Оьзлени гезигинде эсделик чараны юрютегенлер школаны атындан билдирив этди: «Бизин школагъа берилген инамлыкъны бютюнлей яхшы англайбыз. Илмутдин Шугьайибовну атын оьзюбюзню лайыкълы ишлерибиз булан макътавлу кюйде юрютежекбиз. Бизин школагъа берилген Игитни атын намуслу кюйде юрютюп, Уллу Уьстюнлюкню эсделиги даим болсун учун бары да гючюбюзню салып къаст этежекбиз!»
Патимат Бекеева.
Суратларда: эсделик чарадан гёрюнюшлер.
