«ЗАГС» деп айтсакъ, шоссагьат шатлыкъ, той ва ожакъ къурулагъанлыкъгъа шагьатнама береген ер эсибизге геле. Тек шо идарагъа дагъы да кёп тюрлю агьлю ихтиярлар берилген.
Гьар тувгъан яш толу ватандаш бола, эсгерилген къурумдан тувгъанына шагьатнама алгъандокъ.
Айтагъаным, шо идараны къуллукъларындан пайдаланмайгъан гьеч бир адам да ёкъ. Шогъар гёре де биз Хасавюрт районну ЗАГС бёлюгюню ёлбашчысы Майя Порсукъова булан этген лакъырыбызны охувчуланы тергевюне беребиз.
–Белгили болгъаны йимик, Россияны ЗАГС къуллугъуна 100 йыл тамамлангъан. Хасавюрт районда шо идара къайсы йыл ишлеме башлагъан?
–Савлай Россия булан биз де шо байрамны оьтгердик. Мен билеген кюйде, ЗАГС-ны бёлюгю бизин районда 1928-нчи йылда ачылгъан. Биринчи бизин бойда ЗАГС-ны ёлбашчысы ким болгъанны билмеймен, кагъызлар сакъланмагъан. Тек адамны яшавун суратлайгъан мюгьлетлер юрюлюп, ЗАГС-ны бёлюгю къачан да оьзюню борчларын кютюп гелген. Заманлар алышынгъан, тек шолар булан бирче ЗАГС-ланы иши де алышынгъан.
–Шолай демек, арадан не тюрлю агьвалатлар да оьтген деген боламы?
– Мен ишлеме башлагъан 2004-нчю йылдан берли, Хасавюрт район администрацияны бинасында ерлешгенбиз. Район ЗАГС-ны тарихи сакъланмагъан. Давну алдындагъы йыллардагъы гьалны чы билмеймен, давдан сонггъу йыллардагъы маълуматлар бар.
–ЗАГС десе, гёз алдынга уьйленивню гелтиресен. Шондан къайры, къайсы ишлени кютесиз?
–Биз 7 тюрлю ишни кютебиз: яшны тувгъанына, адам оьлгенге, уьйленивге, айырылывгъа, башгъа яшны авлет этип алагъангъа, аталыгъын токъташдырагъангъа ва атын алышдырагъангъа байлавлу тийишли документлер беребиз. Шолар да шоссагьат этилинмей. Демек, ЗАГС-ны бёлюгю янгыз той тюгюл, янгыз уьйленивню масъаласын кютюп къоймай. Ватандашланы агьлюлени яшавуна, къысматына байлавлу ишлени де кюте.
–Шоланы чечип айтма бажарыламы?
–Бажарыла озокъда. Артдагъы уьч йылны алып къойсакъ да, аталыгъын токъташдыргъан, атасыны фамилиясын алгъан 873 яш болду. 2016–2017-нчи йылларда буса шо санавлар 966-гъа ва 875-ге чыкъгъан эди. Шолай да, гетген йыл 5 яшны оьзюне авлет этип алгъанлар болду ва 64 адам атын алышдырды.
–Оьзлени атларын тайдырып, нечик атлар алалар?
–Аслу гьалда бусурман атлар алалар. Атын алышдырыв бир даражада юрюле, йылда 55-65 адам алышдыра.
–2018-нчи йылны нечик оьтгердигиз?
–Санавлар булан айтсам, гетген йыл районда 3222 яш тувду. Шо санав алдындагъы йыллардан эсе 90 яшгъа аз. 2016-нчы йылда 3563 яш тувгъан эди, тек, насипге оьлегенлени санаву да кемип бара. Эгер де 2016-нчы йылда районда 937 адам оьлген буса, артындагъы йыл – 969 ва гетген йыл 877 адам гечинди. Орта гьисапда гьар йыл райондагъыланы санаву 2500-3000 адамгъа арта.Уьйленегенлер де кемип тура, эгер де 2016-нчы йылны алсакъ, шо йыл 879 агьлю къурулгъан, 2017-нчи йылда – 810 ва гетген йыл буса – 652 агьлю.
–Бир танышым айта, тиштайпалар гьали оьзлер айры яшама сюе, иши де бар, уью-эшиги де бар, машини де бар. Демек, огъар шолай яшама онгайлы. Шогъар байлавлу мени соравум да булай: «Айырылагъанланы санаву да кемийми яда артамы?»
–Мени оюмда, гьар тиштайпа да, эргиши де агьлю къуруп яшама герек. Артдагъы вакътиде къатыны ишлеп, эрине иш тюшмей къалагъан гезиклер кёп бола. Шо заманлыкъ къыйынлыкълагъа чыдамай айырылагъанлар да бар. Мисал этип айтсам, 2016-нчы йылда 169 агьлю айырылды, гетген йыл буса 138 ожакъ бузулду. Артгъан деп айтма болмайман. Мен гьар къурулгъан агьлюню биринчи абатларыны шагьатыман. Мени олагъа ёравум – насип ва бир-бирин де англап, татывлу агьлю къурмакъ. Мен шагьатнама берген агьлю яшлары да булан шагьарда гезей туруп гёрсем, бек къуванаман, муна бу агьлюде насипли ожакъ къургъанлар, авлетлеринден сююне деп ойлайман. Айтагъаным, шоланы насибинде мени де аз буса да къошумум баргъа оьктем де боламан. Айырыла буса, мени гюнагьым барда йимик талчыгъаман… Агьлю – яшавну кюрчюсю, шо бек буса, яшав да къуванчлы бола. Гьар адам да агьлюсюнде англав ва татывлукъ бар буса, оьзюн насипли гьисап эте. Ону бары да иши алгъа юрюй. Озокъда, гьалиги заманда гебин къыйып яшайгъанлар да бар, тек ЗАГС-да шагьатнама алып яшайгъан эр-къатынны толу ихтиярлары сакълана.
–Сени оюнгда агьлюлер неге айырыла, аслу гьалда не себепни айталар?
–Хасиятларыбыз къыйышмагъан, башгъа къатынгъа гетип къалды деп кёп айтыла. Сен билесен чи, бизин адамлар себеплерин яшырып, гертисин толу айтмайлар.
–Тергеп къарагъанмысыз, къайсы миллетде айырылывлар кёпдюр?
–Олай гьисап да юрюле. Къумукълар кёп айырыла, олардан артда къалмайгъан кюйде мычыгъышларда да айырылывлар кёп болуп геле. Алда айтардай кёп ёкъ эди, гьали шоланы артын тутуп аварлар да бар.
–Бу йыл 3 мингден де артыкъ яш тувгъан деп айтдыгъыз, олагъа аслу гьалда нечик атлар къоюла?
–Гьали уланлагъа инг де кёп тагъылагъан ат – Мугьаммат, къызлагъа буса Айша, Хадижа ва София деген атлар кёп къоюла.
–ЗАГС бёлюкде ишлейген къуллукъчуланы нечик хасиятлары болма герек?
–Башлап, адамлыгъы болма герек, неге тюгюл де бир-бир адамлар шатлыкъгъа геле буса, бирлери пашманлыгъы ва къайгъысы булан геле. Документлени гьазирлевде буса айрыча тергевлюк болма герек. Бизге алда гьайсызлыкъдан этилинген хаталаны кёп керенлер тюзлеме тюше. Сав оьмюрю тергев берилмей турса да, пенсиягъа чыгъагъанда белгили болуп къала фамилиясында яда атында хата йиберилгени. Шону буса суд булан чечме тюше. Мисал учун, биревню тувгъан йылы язылгъан, тек айы язылмай къалгъан. 80 йыл январ айда бите буса да, декабрде бите буса да, бир йимик тюгюл чю. 80 йылдан сонг пенсиягъа акъча къошула, бир вакътиги гьайсызлыкъ, заманы етишгенде, четимликлер тувдура. Бизде ишлейген адам ватандаш ва агьлю ихтиярланы билеген юрист болма герек, шолай да огъар психолог болма да тюше. Хатасыз ишлемек – бизин ишде инг де тарыкълы зат. Бизин хатабыз башгъа биревню яшавуна четимлик этме тюшмей.
– Янгы уьй болгъанланы залгъа чакъырып шагьатнама береген еригиз чи ёкъ, тек шолай шагьатнама алма сюегенлер боламы? Сиз ишлейген 15 йылны ичинде нече шагьатнама бергенсиз?
–Залыбыз чы ёкъ, шолай гезиклерде шагьатнаманы кабинетде бергенбиз. Биз уьчев ишлейбиз, авруйгъан адам болса, уьюне барып берип де болабыз. 15 йылны ичинде, орта гьисапда айтсам, 12 мингден де артыкъ агьлюге уьйленивню гьакъындагъы шагьатнама тапшургъанбыз.
–Газетни охувчуларына не ёрама сюер эдигиз?
–Мени ёравум агьлюню айланасында болажакъ. Мен бары да агьлюлер насипли яшагъанны сюемен. Гьар яшгъа ата да, ана да бар агьлюде тарбияламакъны ёрайман. Насип, бир-бирин англав, сююв, дюньягъа парахатлыкъ ёрай туруп, гьар агьлюде насипли яшлар оьссюн деп айтма сюемен!
Бизин маълумат:
Майя Шамшидиновна Порсукъова Хасавюртда тувгъан. Шондагъы 8 номерли школаны битдиргенден сонг, Дагъыстан юрт хозяйство институтну экономика факультетине тюшген ва 1996-нчы йылда битдирген. 2004-нчю йыл буса Ихтиярланы ва бизнес институтну битдирген. 2004-нчю йылдан берли Хасавюрт район администрацияны ЗАГС бёлюгюню ёлбашчысы болуп ишлей. Гьалал иши учун Россияны, Дагъыстанны ва районну гьюрметлев грамоталары булан савгъатлангъан.
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ, оьз мухбирибиз.
Суратда: Майя Порсукъова.
