Бек яман… (Новелла)

Кёпюрню тюбюнде темир ёл оьтеген мезгилге (30 метрлеге) адам бийигине бетон плиталар салынгъан. Кёпюрню тюбюнден бурулагъан машинлер тюз гьайдап къойса, оьтюп барагъан поездге урунмай, шо плитагъа урунуп, чапа-чак болсун деп салынгъан. Самат да шо плиталаны бирини артында оьзюне тергев этме ер онгаргъан. Шо ерден къарасанг, 4 де орамдан гелеген-барагъан машинлер къолунгну аясында йимик.

Ёлдашы Запирни ол ярым сагьат алда биринчи Магьач­къаладан урлап гьайдагъан эсги жигули де булан денгиз­ден таба гелеген ёлну ягъасына, терек тюпге, гёрюне-гёрюнмейген ерге салгъан. Запир машинден бери тайып, Саматны гьаран гёрюнеген башына тигилип токътагъан. «Гьайда!» – деген ону къол ишарасын гёзлей.

Самат буса кредит банкдан этилме герек звонокну къаравуллап токътагъан. Чакъны вакътиси аввал гюз, заманы буса – ахшам алтыгъа он беш минут юрюген. «Банк ябылма 45 минут къалгъан, неужели алып болмажакъ», – деп, оьз-оьзюне сёйлей туруп, Самат ари де, бери де юрюдю. Бу ишге гьазирленегени бир ай бола. Запирни де нече керен машинин гьайдатып тренировка этдирген. «Бар зат яхшы болма герек, банк, банк…»

Алтыгъа 19 минут юрюп звонок…

Самат:

– Да.

Телефондан:

– Уьч..! Чыкъды.

Самат телефонну сим-картасын чыгъарып, сындырып чёплюкге ташлады. Запирге, къолун оьрге гётерип, юмурукъ гёрсетди. Гьазирлик! Банкдан чыкъгъан машин лап кёбю 7 минутдан кёпюрню айланчындан айланажакъ. Самат шагьардан гелеген ёлгъа тигилген. 6-гъа ярымда машин гёрюндю, Саматны юмуругъу кёкге чююлдю. Запирге сигнал. Айлана якъда, ариде болса тюгюл, адам да гёрюнмей.

Машинлени бир-бирине урунгъан тавушу Саматны силкиндирди. Шо мюгьлет ону къаркъарасын бир тамаша сувукъ къартыллавукъ алды. Тек ол къаркъарасын жыйма болду ва машинлеге багъып талпынды. Барывунда эшикни ачып чыгъып гелеген шофёрну тёшюнден тутуп: «Что ты творишь?» – деп, елкесине уруп эсин тайдырды, теберип еринде олтуртду. Артда олтургъанны йыкъма тарыкъ Запирни бети акъбалчыкъ йимик, машинден тюшюп болмай айлана. Самат тапанчасын да чыгъарып, машинни артында олтургъан спорт форма гийген улангъа гёзледи, къагъып тёшюнден тутуп тюшюрдю, елкесине уруп, эсин тайдырды ва къайтара машинге гийирди, сумканы алды. Тез Запирге етишди, аягъы къысылып акъырагъанына да къарамай, тартып машинден чыгъарды. Ол аягъын басып болмай бек акъырды. Шо вакъти чабып гелген биревге Самат: «Олагъа къара, мен скорыйны чакъырайым, бу оьле тура», – деп, Запирни гётерип, нечакъы бола буса тезликде оьзю яшынгъан плитаны артына элтди. Бирев де гёрюнмей. Машин гелип токътагъан аваз, адамланы къычырыкълары эшитилди.

«Гьали битди ишибиз…муну ёкъ этмесем, мен де тюшемен.., бек яман, тайдырма герек…заман ёкъ, ким къыдыражакъ бу алкашны…».

– Бек яман, бутунг сынгъаны бек яман…

– Мен ямонокъ яхшы дейменми, юрегиме чанчып авурта, чыдама къыйын…

– Шонча англатдым, артдагъы пассажир бар эшигин бакъдыр деп, оьзюнг олтурагъан эшикге урдуруп токътагъансан, уьюнг йыгъылмагъыр, шонча айтдым… бек яман…

– О машин бек гьайдап къойду, менден къачма сюйдю, огь, чыдап болмайман…

Машинлер урунгъан ерде къавгъа гючлене башлады, бир-биревге къычырагъан тавушлар гелди.

– Къайда, къайда гетди?

– Скорый чакъыра эди, бири оьле тура эди, ким биле алып гетген буса да…

«Магъа мунда токътама заман ёкъ», – деп ойлады Самат. «Муну булай къоюп гетсем, мен тюшемен ичине, ёкъ, сав къойма ярамай…сумкадагъы 3 миллион манатны 500 минги банкдагъы къаравулгъа гете. Эки миллион ярымны да бёлсек муну булан, ёкъ, муну тайдырма герек… минут сайын халкъ жыйыла, гьали гелир полиция да, акъчаны есини де эси гелир…»

– Бек яман бутунг увалгъаны, – деди Самат, буту авуртагъанындан ингырланагъан Запирге ачувлу къарап, – эки миллион ярым, бек яман…

Ону ачувдан-оьчден толгъан къызгъанч, хатирсиз къаравун , аралгъан гёзлерин гёрген Запир хасмушну бар оюн англады.

– Самат, этме, сен адам оьлтюрген деп чи эшитген эдим, инанмагъан эдим…эки йыл бола бирче къазанагъаныбыз…мен сени бир де алдатмагъанман…

– Бек яман бутунг сынгъаны, юрюп болмайгъанынг…багъышла, тек сен шу ерингде къалажакъсан, –деп, Самат уллу бичакъны амалсызны къарнына сугъуп, авзун да къысып токътагъанда, полицияны машинини сирена авазын эшитди ва алгъасап рельслерден чыгъып, денгизден таба, огь, не багъыйлы, ербавурлап гелеген гёкшумал тумангъа чомулду.

* * *

Деймен дагъы, КамАЗ маркалы бир бортовой машини къалгъан Самат, фермер Самат абзарындагъы къапуну гиччи эшиги къынцыллап ачылгъан тавушгъамы яда оьзюн чакъыргъан тавушгъамы, гёзлерин ачды. Къолундагъы къысып тутгъан бичакъ ручкагъа айланды. Оьзю де языв этеген столну янындагъы тахда янтайгъан.

Айтагъаным, бир-эки сёз булан сама Саматны яшав гьалын англатмаса бажарылмай. Совхозлар тозулгъанда ол фермер хозяйство ачды. Чачывгъа эркин гектарлар, лизинг булан техника, къаравсуз къалгъан тувар ферма алды. Касбучуланы жыйып ишлетип йиберди. Къазанчы артды, ханына салам бермейген болду.

Тек тер тёгюп ишлейген адамгъа тийишли гьагъын бермесе, ол да къачан болгъанча ишлер? Саматны къызгъанчлыгъы башлапгъы эки йыл агъылып гелип турагъан гелимни уьчюнчю йылгъа чыкъгъанда къыркъма башлады… Сёзюне инанып ишлейгенлер ол береген алапагъа рази болмай тая туруп, «къызгъанчы, ялгъанчы» деген атны къазангъан фермер оланы орнуна адам алып да болмай, хозяйствосу уьчюнчю йылны ахырына кётюр болду. Эркин яшавгъа уьйренген Самат, акъчасы битгенде, техникасын, фермасын сатды. Шо акъчаны да битдиргенде биргине-бир КамАЗ-гъа ва зукъарисине таянып токътады, йыракъдагъы тюзлюк райондан салам тайлар ташыта. Гьасили, къапуну ачылгъан эшигини алдында зукъариси эретургъан.

– Нетдинг Акъай? Хах болуп къалгъангъа ошайман. Ажайып тамаша тюш гёрдюм…

– Юсуп пайхаммар яхшылыкъгъа ёрасын. Ёгъаравулдан Гьамит агъав гелген, 70 тай сюе, багьасын бираз таймасмы дей.

– Таймас, таймас, нечакъыдан гетип тура?

– Токъсандан.

– Бер токъсандан…бек яман бутунг сынгъаны…

– Не дединг?

– Огь къанъявмагъыр, не къалдынг оюмну-боюмну елеп, – деп, Самат башын силкди. –Гьамит агъавму?

– Дюр.

– Бер етмишден. Аз буса да кёмекдир, давну ветераны, бек яман… эки миллион яры… огь ессиз, бар, бар, – деп, Самат туруп, адап токътагъан Акъайны аркъасына къакъды.

Яраш Бийдуллаев.