Тюнегюн, июн айны 30-нда, Магьачкъалада Дагъыстан Республиканы Халкъ Жыйыныны гезикли сессиясы оьтгерилди. Сессия­ны юрюшюнде Дагъыс­танны Башчысы Сергей Меликов да ортакъчылыкъ этди.

Дагъыстан парламентни председатели Завур Аскендеров депутатланы гюнлюк низам булан таныш этгенден сонг, С. Меликовгъа сёз берди.

Аслу гьалда ол Дагъыстан Республиканы 2030-нчу йылгъа ерли яшавлукъ-экономика оьсювюн болдурмакъ учун гёз алгъа тутулгъан масъалаланы гьакъында айтды.
Шо масъалалар чечилсе, базар аралыкълар кюйленежек, адамланы яшав гьалы артажакъ, иш ерлер ачып, ишсизлени санавун кемитме бажарылажакъ.

– Алдыбызгъа биз башлап, Россияны Гьукуматыны Председатели булан гьакълашып, 5 тюрлю милли проектни уьлгю этип салабыз: Каспий бойда туризмни онг­айлыкъларын болдурмакъ, емиш-яшылча болдурув ва сакълав, аякъгийим промышленностну оьсдюрмек, шиша болдурувну сан яны булан давам этмек ва ёлланы гьалына тергев артма герек. Шолай да, Магьачкъала денгиз портну янгыртыв, аэропортну уллу юклю самолётланы къабул этип болар йимик ярашдырыв, Дербент, Магьачкъала ва Хасавюрт шагьарланы айланып оьтеген ёллар этив де гёз алгъа тутула, –дей Сергей Меликов.

Бу йыл дыгъарлар этив, проектлени кютмек учун имканлыкълар артгъан. Эгер де алдындагъы йылны 1-нчи кварталында 45 процент буса, шо санавлар бу йыл 77 процент, демек, дыгъарлар йылны башында этиле ва ишлер де тезликде башлана.

С. Меликов айтгъан кюйде, бу йыл 126 адамланы яшавлукъ гьалларын яхшылашдырагъан имаратлар ишге салынажакъ. Шолардан – 17 минг яшгъа ери булангъы 38 школа, 6500 ери булангъы 40 яшлар баву, 4 – савлукъ сакълав, 2 – маданият ва 40 – спортзаллар.

Дагъыстанны Башчысы сёйлевюн давам эте туруп, бу йыл 193 школа ярашдырылагъанны, 179 парк этилгенни, 27 чакъырым мезгилде 40 орам къурулгъанны ва 640 чакъырым ярашдырылгъанны, 18 кёпюр онгарылгъанны гьакъында да айтды.

– Артдагъы йылларда бизин республикагъа акъчасын салма ва къурулушлар этме сюеген инвесторланы санаву артып тура, – дей Сергей Меликов. – Шо ишни давам этме герекбиз. Шо – ерли бюджетге гелеген налоглар.
Сергей Алимович уллу оьлчевдеги масъалаланы гьакъында айта туруп, адам имканлыкъланы артдырывгъа, яшавлукъгъа тарыкъ имаратланы ишлевюне, экология масъалалагъа тергевню артдырма, экономиканы ва далапчылыкъны оьсдюрмек аслу деп гьисаплай.

– Мен ишге тюшюп биринчи гюнлерден тутуп, да­гъыстанлыланы яшавун ях­шылашдырма, ичеген сув масъаланы чечме, ёллар къурма ва ярашдырма, орамланы, кёп уьйлюк абзарланы, паркланы ва гюлбарланы къурма, адамланы электрик гюч ва газ булан янгылмай таъмин этеген масъалаланы чечмекни алдыма салгъан эдим. Шоланы астаракъ кютюп тураман, – дей Сергей Меликов. – Электрик гючню тарыкълы гьалда ишлейген этмек учун 2025-нчи йыл болгъанча, Дагъыстанны Гьукуматы ва «Россети» деген жамият 7,6 миллиард манатгъа ишлер этме болажакъ.

Чечилмей турагъан топуракъ масъалаланы гьакъын­да айта туруп, С. Меликов гьисапгъа алынмагъан, топуракълар закон ёлу булан мекенли этилмегенге гёре, 80 минг адам тюрлю-тюрлю программалардан магьрюм экенни де билдирди.

Шо топуракъларда 30-40 йылланы узагъында 200-ге ювукъ юртлар, отарлар къурулгъанны, шоларда 78 школа ва 16 яшлар баву ишлейгенни де эсгерди…
Сессияда къаралгъан «Дагъыстанны Конституциясына къошумлар» да депутатлар булан бир гёнгюлден къабул этилди. Шолай да, дагъы да къабул этилген законопроектлеге гёре ДР-ни республика бюджетлерден таба гелеген харжланы пайланывуну къайдасы алышына. Олай, ерли бюджетлеге тюшеген акъча маялар: яшлагъа школа чагъына етишгинче ва школада алагъан билимлени болдурмакъ учун харжлана. Халкъ Жыйыныны къарарына гёре Дагъыстан Республиканы гьисап палатасыны къуллукъчуларын аз этмек учун да депутатлар тавуш берген. Палатаны аудитору сайлангъан.

Республика парламентни сессиясында бирдагъы масъа­лагъа къаралгъан – «Федерал законланы проектлерине гёре пикрулар». Комитетлени председателлери Федерал за­конланы проектлерине ва оланы къабул этиливюне байлавлу чыгъып сёйлегенлер.

Сессияда депутатланы тавуш беривю булан къабул этилген дагъы да бир законопроектге гёре энни рес­публикадагъы муниципал къурулувларыны, эгер де яш тарбияламакъ учун агьлюге берилген буса, бир керен тёленеген пособие харжны кютме болагъан пачалыкъ ихтиярлары тайдырыла. Алда Пенсия фондну федерал закону булан оланы шолай ихтиярлары бар эди.
Бирдагъы законопроект Дагъыстан Республиканы Гьукуматына илму ахтарывланы харжлар булан таъмин этиливюню ихтиярларын бермек булан байлавлу.

Бизин мухбирибиз.