Уьч гьарпдан къурулгъан «дав» деген  сёз къысгъа болса да уллугъа да, гиччиге де гьалеклик сала, къоркъунч сингдире. 1941-нчи йылны июн айыны 22-нде башлангъан дав гьар совет адамны, агьлюню яшавуна сорамай гирип гелген. Намарт немис-фашист елевчюлеге къаршы савлай уьлкебиз гётерилгенде, давну авазлары йыракъда болса да, бизин якълылар да ягъада турмагъа болмай. Дав башланып, биринчи гюнлерден тутуп, минглер булан жагьил уланлар арзалар да берип, сююмлю Ватанын якъламагъа гётерилген. Къолуна савут алгъанланы сыдраларына янгыгентли /Гьайдакъ район/ Нажмутдин Ханмурзаевич Керимов да къошула.

Нажмутдин агъай атабызны ювукъ къурдашы эди. Олар экевю де давдан алда муаллимни касбусуна ес болуп, Гьайдакъ районну юртларыны бирисинде загьмат яшавун башлагъан. Атабыз 1940-нчы йылда Къызыл армияны сыдраларына къуллукъ этмеге чакъы­рылгъан. Нажмутдин ­агъай буса оьмюрге уллугъа гёре парахат яшавну касбусун юрютюп юртда къалгъан. Тек, арадан бир йыл оьтюп, Уллу Ватан дав башлангъанда ол да уьйде  турмагъа болмагъан, гёнгюллю кюйде фронтгъа гетген. Не буса да, аллагь буюруп, давну отун гёрюп, агъусун ютуп, эки де къурдаш 6-7 йыллардан сонг ата юртларына къайтгъан, агьлюлерин тикген, къалгъан оьмюрюн сююп танглагъан касбусуна, яш наслуланы тарбиялавгъа, билим беривге багъышлагъан. Макъаламда мен Нажмутдин агъайны дав игитликлери гьакъда хабарламагъа сюемен.

1941-нчи йылны декабр айыны башларында Совет командование Севастопольну игит якълавчуларына кёмек этмек муратда Керчь десант операциясыны планын къура. Узакъ къалмай асгерлер Керчге, Феодосиягъа багъып тербене. Асгер операциягъа 82500 солдат ва офицер чинлер къуршала. Шоланы арасында бизин Наж­мутдин агъай да болгъан. Сувукълагъа да къарамай, бузлагъан денгизни уьс­тю булан бизин асгерлер Керчге, Феодосиягъа гире, кёп игит ишлер эте.

Шо давларда Нажмутдин Ханмурзаевич фашист елевчюлер булан биринчилей бетге бет къаршылаша. Офицерлер етишмейгенликге гёре, билимли касбучуну охумагъа йибере. Амма кёп охумагъа тюшмей, курсантланы бригадасын тахшагьарыбыз Москваны якъламагъа Можайск шагьарны боюна бакъдыралар. Шо гюнлени бирисинде полкну комиссары Астафьев коммунист Н.Керимовну душманны асгер бёлюгюн тозмагъа барагъан­ танк десантгъа къошулмагъа чакъыра. Нажмутдин агъай рази­лигин билдире. Узакъ къалмай старший лейтенант Демченкону башчылыгъы булан 20 игит улан танклагъа да минип фронтну дазусундан оьтелер, немис елевчюлер оьтежек ёлну боюнда орман ичде ерлешелер.

Шо тартышывда Н.Керимов асгер къурдашлары Белов, Фёдоров булан жагь кюйде ортакъчылыкъ эте. Хапарсыздан чапгъын этип игит уланлар бир танкны, эки машинни, мотоциклетни, ондан артыкъ солдатланы ёкъ этмеге бажаралар.  Чапгъынны вакътисинде тас этивлер де болмай къалмай. Нажмутдин агъай буса енгил яра булан къутула. Сав болгъан сонг ол оьзю къуллукъ этеген асгер бёлюкню гьисабында Ржев-Вязьма дав операциясында ортакъчылыкъ эте, онг къолуна яра тие. Ярым йылны боюнда, 1942-нчи йылны октябр айындан 1943-нчю йылны март айы битгинчеге, гвардиячы младший лейтенант Н.Керимов госпитальда ярасын сав эте.

Сон 1943-нчю йылны июль айын­да Курск бойда болгъан уллу танк давларда ортакъчылыкъ эте. Поныри деген темир ёл  станцияны бойларында ротаны командири лейтенант Керимовну солдатлары немис танкланы токътатывда, асгер гючюн ёкъ этивде кёп игит ишлер гёрсетелер. Оьзю де янгыдан яралана ва уьч айлар госпитальда ятмагъа борчлу бола. 1943-нчю йылны ноябр айында ол Цент-ральный фронтда дав ишлерин давам эте. Орша шагьарны азат этивде Н.Керимовну ротасы яхшы къошум эте. Душманны чапгъынларын гери урувда танк дагъытывчулар дагъы да уьч машинни яллаталар. Янгы­гентли къоччакъ офицерни игит ишлери Къызыл Юлдуз орден булан белгилене.

1944-нчю йылны яйыны орталарында 65-нчи дивизия Темиркъазыкъгъа бакъдырыла. Прибалтика республикаланы азат этив давлар башлана. Душманны къувалай туруп, 257-нчи гвардиячы полк Великая деген оьзенни ари ягъына чыгъа ва гиччирек топуракъ гесекни елеп токътай. Старший лейтенант Н.Керимовну танклагъа къаршы дав этеген ротасы да полкну сыдраларына къошула. Юрек билегендей, гечеге де къарамай, солдатлар терен этип окоплар къазалар. Эртен буса немислер токътавсуз ва вагьши чапгъынларын башлай. Тек умутларына етишип болмай. Ахшамгъа таба тартышывлар биразгъа токътай. Шондан пайдаланып, полкну командири  батальонланы командирлерин чакъыра. Командири яралангъаны саялы экинчи батальонну командирини борчлары Н.Керимовгъа тапшурула. Тувулунгъан гьал булан таныш болгъан полкну командири Н.Керимовну бойнуна гезикли масъалаланы сала. Ротагъа къайтгъаны булан офицерлени жыя, лакъырлаша, алдына салынгъан масъаланы жаваплыгъын  англата.

Артындагъы гюн гючлю атышывлар башлана. Н.Керимов батальонун аякъгъа тургъуза, чапгъын этмеге башлай. Солдатлар душманны окопларына тез етише, къызгъын ябушув башлана. Шо гюн игит офицер авур яралана. Ону тезликде госпитальгъа етишдире. Душманны яркъычы игит офицерни партбилетин, офицер книжкасын паралап, тёшюне авур яра сала. Янгыдан госпиталь. Яраларын сав этеген вакътисинде Нажмутдин Ханмурзаевичге янгы партбилет, офицер книжка тапшурула. Тек яралары авур болуп чыгъа. Сав болгъан сонг, ону давну сакъаты гьисапда ата юртуна бакъдыралар.

Давдан сонггъу йылларда ол Гьайдакъ районну Янгыгент юртундагъы школа-интернатда тарбия­лавчу болуп пенсиягъа оьмюрю етишгинчеге чалыша, юзлер булан янгыгентли ва хоншу юртлардан охумагъа гелген яшлагъа билим берип къоймай, оланы тарбиялавда, уллу элине ва сююмлю Ватанына пайдалы адамлар этип оьсдюрювде оьз къошумун эте, бай сынавун яш муаллимлеге бере, иш къурдашларына кёмек къолун узата.

Уьягьлюсю булан оьз авлетлерине де тизив билимлер, тарбия бере, юртгъа ва юртлуларына пайдалы адамлар этип оьсдюре. Авлетлерин ювукъдан танымасам да, Нажмутдин агъайны бизге гелген гюнлерин, атабыз булангъы яшав гьакъдагъы, яш наслугъа билим берив, тарбия берив гьакъдагъы лакъырларын гьеч унутмайман. Давну агъусун, отун гёрсе де, кёбюсю дав къурдашларын тас этсе де, Нажмутдин агъай адамлыгъын, инсанлыкъгъа бакъгъан сюювюн оьр даражада тутагъан ва юрютеген улан, муаллим эди. Мени эсимде ол даимликге шолай къалажакъ.

 

Магьамматрасул ИБРАГЬИМОВ,

Къаягент район.