Йылны гьар айыны оьзюне хас аламатлары, башгъалыгъы болагъанын къайсыгъыз да эс этесиздир. Муна чилле айны (февральны) алайыкъ. Гьали бу айны къагьрулары алдын йимик къатты болмай. Алда буса чилледе кюртлер сала эди. Къар янгыз тавларда тюгюл, тавтюп ва тюз бойларда да къалын «ювургъан» йимик болуп ята эди.
Февральда адатлы кюйде чакъ бир гьалда узакъ турмайгъан гюнлер кёп бола. Бир гюн къоюп, бир гюн дегенлей бир гюнтувуш-къыбладан, бир де темиркъазыкъ-гюнбатышдан «шайтанлы» еллер де эше. Кёк ачыкъда гечеги аяз уьшютмей де къоймай. Гюндюзлер буса йылы бола. Гьасили, йыртыллатса да, къартыллата. Чакъгъа инанып гийинмей чыкъмагъа ярайгъан заман чы тюгюл. Чакъгъа алданып, енгил гийинип чыкъгъанлагъа шоссагьат сувукъ тие.
Не болса да, гюн шапшайлы кюйде узакъ болгъаны билине. Жанлар, гьайванлар, язбашны гьаран билинеген «тынышын» сезе буса ярай, бираз жанлангъан йимик болуп гёрюне. Гюнню башлапгъы ярыгъы тез тиегенгедир дагъы, айрокъда сыйырткъычлар бийик тереклени келле бутакъларына къонуп, очар этегендей, «жав-жув» деп тура. Олар гюнню нюрюн алгъышлай буса ярай деп эсинге геле. Ери гелгенде айтып къояйым, къышны оьтген айларында, эгер сиз къушлагъа ем берип тургъан бусагъыз, гьали чакъ йымышагъан деп айтып, олагъа азыкъ береген кююгюзню унутуп къоймагъыз. Неге тюгюл, къушлагъа авлакъда гьали де чымкъынма чакъы зат да ёкъ. Оланы кёплери ач къалса, язбашгъа эсен-аман етишмей къалмакъ бар.
Язывумну артын эте туруп, мен гьали йылны гьар вакътисини оьз исбайылыгъы бар экенни айтар эдим. Чилледе къышны да, язбашны да башлапгъы «чокъушувлары» аста-аста билинеми экен деп ойлашаман. Шо саялы болма ярай, гьали чакъ, гьава гюнде аз заманны ичинде бир нече керен алышына юрюлеген йимик сагъынасан. Балики, шолай гьалланы гёз алгъа тутуп, алда уллулар февральгъа «башына етишмейген» ай деп айтгъан болма да ярай. Бирдагъы ягъында буса, февраль айны башы оьзге айланыки йимик толу тюгюл. Шогъар 1-2 гюн етишмей.
Нечик алай да, чилле айда табиатны гьаллары алышынагъанын инсандан эсе къолай сезеген къушланы айланагъан кюю, чарнав сеслери… жанланма башлагъаны гьис этиле. Абатларын аста-аста ала гелеген язбашны аламатларын сезе башлагъан къушлар оьзлени чарнавлары булан «тююнлери» чечиле башлагъан бу чилле айны гелгенин алгъышлай буса ярай.
Абдулла ЗАЛИМХАНОВ.
