Бу йыл бютюн Россияда Агьлюню йылы деп билдирилген, шогъар байлавлу пачалыкъны янындан гьар тюрлю программалар ишлемеге башлагъан. Эсгерилген программалар гьар тюрлю тармакъларда яшавгъа чыгъарылмагъа гёз алгъа тутулгъан.
Оланы арасында билим берив булан байлавлулары да бар. Мисал учун, «Агьлю» деген федерал милли проектге яшлар бавларын янгыртыв программа, «Кадрлар» деген проектге буса орта хас билим ва оьр билим берив тармакъда оьр даражалы касбучуланы гьазирлев программа гире. Шолай да, «Яшёрюмлер ва яшлар» деген программа да бар.
Россияны Президенти В.В.Путинни тапшурувуна гёре, бизин пачалыкъда билим беривню бирлешген къайдасын амалгъа гелтирмек учун гьаракат этиле. Демек, эсгерилген къайдагъа билим беривде бирлешген федерал программалар, пачалыкъ охутув китаплар, тарбиялав ва дарсдан тышдагъы охутувну бирлешген къайдалары гире. Шондан къайры да, школалар учун «Мени школам» деген бирлешген маълумат система да гире. Ерлерде муаллимлени, методистлени касбуларын камиллешдиривде, къошум билим беривню ва яшланы ял алывуна да бир йимик къайдалар къолланмагъа герек.
Мисал учун, бютюн Россиядагъы школаларда билим берив гьар итнигюн «Агьамиятлы лакъыр» деген дарс булан башлана. Эсгерилген дарсда яшлагъа гьар тюрлю темалагъа байлавлу англатыв бериле. Оланы арасында патриот ругьда тарбиялав, Россияны Игитлерини, гьар тюрлю тармакъда уллу уьстюнлюклеге етишген белгили адамланы, тарихни ва бугюнлерде агьамиятлы агьвалатланы гьакъында сёйлене.
Демек, тарбиялав иш школаларда янгыдан янгыртылмагъа башлагъаны сююндюре. Шолай да, школаларда янгы касбу да белгиленген ва иш гёрме башлагъан. Школаланы ва коллежлени директорларыны советниклери де охувчуланы тарбиялав ишин айрыча тергевню тюбюнде сакълай. Гьар итнигюн школаланы абзарында дарслар башлангъынча Россияны гимни чалынагъаны ва байрагъы гётерилегени де охувчулагъа патриот ругьун гётеривде, тарбиялавда болушлукъ этежегине шеклик ёкъ.
Тарбиялав ишлер башлапгъы класланы яшлары булан да оьтгериле. Мисал учун, «Орлята России» деген проект 2021-нчи йылда арагъа чыкъгъан ва охувчуланы яшавлукъ гьаракатын оьсдюрмекни гьайын эте.
Озокъда, билим берив тармакъда умуми алгъанда охувчуланы билимлерин артдырмакъ, гележекде оьр билимли, бажарывлу касбучуланы оьсдюрмек учун кёп ишлер, гьаракатлар этиле. Тек муаллимлер учун яратылагъан онгайлыкълар, оланы алапаларын артдырыв акъсакълайгъаны белгили. Нече тюрлю законлар, пачалыкъ программалар ва проектлер къабул этилинсе де, муаллимлени ишин ёрукълашдырывда, олар яшланы охутувгъа, тарбиялавгъа бары гючюн ва заманын багъышлардай имканлыкълар яратылмай. Алапаларын артдырса да, башгъа къошум акъчаланы къыркъа, демек, алапаларыны къадары кёбюсю гьалда шо кююнде къала. Муаллимлер кёп санавда гьисап беривлер, гьар тюрлю сайтларда ярышлар ва башгъа ишлер булан машгъул болмагъа борчлу бола.
Муаллимни касбусуну абурун артдырывну гьакъында кёп айтыла. Озокъда, муаллимни касбусу – инг абурлуларыны бириси. Оланы къастындан, пагьмусундан, бажарывлугъундан янгыз яшларыбызны гележеги, билим даражасы, тарбиясы тюгюл, савлай элни гележеги де гьасил бола. Бугюнлерде Россияда педагогика билим алыв 2-нчи ерде деп гьисап этиле. Оьр охув ожакъларда билим алмакъ учун бир ерге 10-18 адам арза бере деп токъташдырыла.
Тек кёп оьр охув ожакъларда муаллим касбуланы гьазирлейген факультетлерде абитуриентлер учун ерлер кемитилген. Пачалыкъ бюджет ерлени орнуна, гьакъ булан охумагъа къабул этмеге башлагъаны бир-нече йыл бола. Мисал учун, бизин республикада артдагъы йылланы боюнда муаллим касбуну сайлайгъанлар йыл сайын аз болуп бара. Юрист, экономист ва врачны касбуларына охумагъа тюшегенлер кёп. Муаллим касбуну сайлагъанланы да бир пайы яда касбусуна гёре чалышмай, яда узакъ къалмай ишден таягъан гезиклер бола. Бютюн Россияда «Земский муаллим» деген программа арагъа чыкъгъаны да негьакъ тюгюл. Эсгерилген программаны сайтына гирип къарасанг, муаллимлер янгыз тав районларда, гиччи юртларда тюгюл, уллу юртларда, район центрларда гьар тюрлю дарслардан етишмейгенлиги де аян бола.
Гетген йыл Муаллимни ва насигьатчыны йылында башлангъан проектлени ва программаланы асуву бу йыл Агьлюню йылында да узатылажагъына, умуми билим берив тармакъда алгъа баражагъыбызгъа умут этебиз.
Патимат БЕКЕЕВА.
