Т. Бийболатовну 140 йыллыгъына
«Бетавулдан къарасанг
Къанат тюбюнден къышны,
Гьар къалкъысы – бир китап
Къар басгъан Къазанышны»,
– деп, белгили, машгьур шаирибиз Бадрутдин Магьамматов тёбенкъазанышлы ярыкъландырывчу Абусупиян Акаевге багъышлангъан шиърусунда Тёбен Къазанышны гьар къалкъысын бир китап булан тенглешдире. Гертилей де, Тёбен Къазанышдан дюньягъа аты айтылгъан алимлер, ярыкъландырывчулар, белгили адамлар кёп чыкъгъан. Оланы арасында пагьмулу шаир, таржумачы, композитор, драматург Темирболат Бийболатов да бар. Ону айланасында сёз юрюлегенде, белгили алимлер ону гьакъында энциклопедия билимлери булангъы адам деп айтагъаны да кёп затны англатып къоя, ону билими, пагьмусу ва усталыгъы оьр даражада экенни нече де арив англата.
Алдагъы гюнлерде, Темирболат Бийболатов тувгъанлы 140 йыл битегенликге багъышланып, Россияны илму академиясыны Дагъыстан илму центрыны тил, адабият ва инчесаният институтунда илму конференция оьтгерилди. Темирболат Бийболатовну эсделигине багъышлап оьзлени ахтарывларын ва пикруларын аян этмеге илму конференциягъа белгили алимлер, жамият чалышывчулар, журналистлер ва башгъалар жыйылгъан эдилер. Тил, адабият ва инчесаният институтуну директору, филология илмуланы доктору Абусупьян Акамов конференцияны башлай туруп, булай деди:
– Темирболат Бийболатов энциклопедия билими булангъы адам гьисапда белгили ва бары да гуманитар тармакъларда оьзюню билимлерин, пагьмусун уста кюйде гёрсетген. Ол оьзюню бютюн билимлерин ва пагьмусун инг башлап къумукъ халкъны ва оьзге дагъыстан халкъланы милли маданиятын оьсдюрювге багъышлагъан. Адабият тармакъда да Темирболат Бийболатов белгили шаир ва драматург гьисапда да танывлу, бир вакътини ичинде пагьмулу журналист, таржумачы, адабият танкъытчы, халкъ авуз яратывчулукъну жыйывчу да болгъан. Ол «Тангчолпан» журналны къургъан ва чыгъаргъан, шолай да «Дагъыстан» деген газетни редактору болгъан. Театр тармакъгъа да ол кёп уллу къошум этген. Шону яратгъан гьаракатчыланы бири. Адабият-театр жамият къуруп, адабиятдан, тарихден, актёрлукъ усталыкъдан дарслар юрютген, режиссёр, драматург ва артист гьисапда да чалышгъан. Шону натижасында Дагъыстанда биринчилерден болуп милли театр студиялар ачылгъан. Ол Дагъыстанда Къумукъ театрны ачгъан адам да дюр.
Сонг Буйнакск район деген муниципал къурулувуну маданият бёлюгюню ёлбашчысы Рукъуят Иразутдиновагъа сёз берилди. Ол булай деди: «Т.Бийболатовну эсделиги бугюнлерде де эсде яшай. Районну хоруну ортакъчылары ону яратывчулугъун, ишин узата деп айтмагъа ярай. Хорну гьалиги ортакъчыларын, бизин йыравларыбызны гёрген буса, Т.Бийболатов оьктем болажакъ эди». Шондан сонг «Байтерек» ва «Эрпели» деген хорланы ортакъчылары, къумукъланы сююмлю йыраву Саният Надырбекова жыйылгъанланы къурчун къандырып бырынгъы йырлар йырлады. Тёбен Къазаныш школаланы охувчу къызлары Т. Бийболатовну шиъруларын чебер кюйде охуду.
Илму конференцияны ишин узата туруп, филология илмуланы доктору, профессор А. Абдуллатипов Т.Бийболатовну яшавуна ва яратывчулугъуна багъышлангъан «Дагъыстан халкъланы касбучу инчесаниятыны тувулунувуну башланыву» деген темада доклад этди. Ол оьзюню сёйлевюнде: «Т.Бийболатовну кёп янлы яратывчулукъ пагьмусу ва энциклопедия билимлери булангъы, янгыртывну девюрюндеги гёрмекли адамны эсге сала», – деди.
Илму конференцияда оьрде эсгерилген институтну алдынгъы илму къуллукъчусу Гулизар Султанова «Темирболат Бийболатов Дагъыстанны театр инчесаниятыны кюрчюсюнде» деген доклад этди. Ол Т. Бийболатов театр къуллукъчу, педагог, таржумачы ва артист гьисапда дагъыстан халкъланы инчесаниятына ва маданиятына этген къошумну айланасында оьзюню ахтарывун аян этди.
Илму конференцияда дагъы да филология илмуланы доктору, институтну баш илму къуллукъчусу Малик Гьюсейнов Т. Бийболатовну лирика асарларыны айланасында сёйледи. ДГУ-да дагъыстан халкъланы адабиятларыны кафедрасыны ёлбашчысы, доцент Агъарагьим Солтанмуратов «Къумукъланы гьалиги адабиятында Т.Бийболатовну келпети» деген докладында ону яшаву ва яратывчулугъу гьалиги заманны шаирлерине нечик таъсир этгенни гьакъында мисаллар гелтирди.
Шолай да, Т.Бийболатовну яратывчулугъуна багъышлап илму къуллукъчу Алла Шабаева ва ДГПУ-да дагъыстан халкъланы адабиятларыны кафедрасыны заведующийи Лайла Шабаева сёйледи.
Алим, жамият чалышывчу Салав Алиев Т.Бийболатовну Къумукъ пачалыкъ музыкалы-драма театрны къурулувунда аслу ролю барлыгъыны ва шогъар да къарамайлы, бугюнлеге ерли ону эсделигине Къумукъ театрда бюст салынмагъанлыгъын эсгере туруп, тийишли къурумлардан шону талап этип яшавгъа чыгъармагъа герекни эсгерди.
Конференцияны ахырында Т.Бийболатовну адабият, инчесаният варислигин кёп йылланы узагъында ахтарып, жыйып китаплар чыгъарып, халкъгъа аян этип, гележек наслулагъа савгъат этген Абдулкъадыр Юсуповичге ва къошум этген бары да алимлеге баракалла билдирди.
СУРАТЛАРДА: юбилей ахшамдан гёрюнюшлер.
