Россияны премьер-министри Дмитрий Медведев гетген йылгъы бир генгешинде школаларда 3 сменде охувну тайдырмакъ ва бара-бара 2 сменлик охувну да тайдырма гёз алгъа тутулгъанны гьакъында айтды. Шону учун ол къошум акъча гёрсетмеге де тапшурду. Шо масъала янгыз Темиркъазыкъ Кавказда бар. Неге тюгюл де, Кавказ бойда йылдан-йыл тувагъан яшланы санаву арта. Артдагъы 20 йыллар школалар къурулмай тургъаны арадан заман гетип, арагъа эсгерилген масъаланы чыгъарды.
Темиркъазыкъ Кавказ федерал округну артдагъы генгешинде де шо масъалагъа янгыдан къаралды. Шонда ортакъчылыкъ этген Дагъыстанны Башчысыны борчларын заманлыкъгъа кютеген Владимир Васильев республикада артдагъы заманда шо программагъа гёре шайлы иш этилгенни гьакъында билдирди.
– 2018-нчи йылны ичинде уьч сменлик охув масъала Дагъыстанны 13 школасында тайдырылажакъ, – деди ол. – 2025-нчи йылгъа буса Дагъыстандагъы бары да школаларда яшлар бир сменде охужакъ.
Янгыз 2017-нчи йылда Дагъыстанда янгы 10500 охув ер ачылгъан. Шо да янгы 27 школа бола. Бу йыл да 19 школаны ишге салма герек эди буса да, бир-бир себеплеге гёре яшлар 13 янгы школада охужакъ. 2020-нчы йыл Дагъыстанда 3 сменде охуйгъан бир школа да болмажакъ.
Шогъар шеклик этеген адам ёкъ, неге тюгюл де федерал даражада къабул этилинген «Школа – 2025» деген программагъа гёре оьтген ва бу йылланы ичинде школалар яхшы ишленди.
Бу йылны башында Темиркъазыкъ Кавказны ишлерине къарайгъан министрни биринчи заместители Одес Байсолтанов Россияны илму ва билим берив министри Ольга Васильева булан ёлукъгъанда, 3 сменлик охувну тайдырыв масъала арагъа чыкъды. Шонда аслу гьалда Дагъыстандагъы, Мычыгъыш Республикадагъы ва Ингушетиядагъы гьалгъа къаралды.
О.Байсолтанов билдирген кюйде, уьч де республикада 58 школа янгыртылгъан ва къурулгъан. Бугюнлерде шоларда 12 минг яш янгы шартларда охуйлар.
2017-нчи йылда 3 сменде охуйгъанланы санаву 33,3 процентге, школаланы санаву буса 14,3 процентге кемиген. Ойлашып къарагъанда, 3 сменлик охув гьакъда янгыз Темиркъазыкъ Кавказда гётерилген, башгъа ерлерде шо масъала ёкъ деме ярай.
Хасавюрт район – Дагъыстанда инг уллу административ бёлюк. Мунда алтмышгъа ювукъ школа бар. Шоланы кёбюсю эки ва уьч сменде охуй. Къарланюрт ва Къадиротар школаларда гетген йыл 502 ва 120 яшгъа ерлери булангъы школалар къурулду. Янгы охув йылгъа шолар да ишге салынажакъ.
–Бизин районда 23 мингге ювукъ яш охуй, тек охув ерлер етишмей, – дей, мени булан лакъыр эте туруп, Хасавюрт районну башчысыны заместители Вагьит Къасымов. – Бугюнлерде Теречное, Хамавюрт, Къандавуравул, Акъболатюрт, Кимсиюрт, Янгы Кёстек, Солнечное ва Эндирей юртлардагъы охувчулар 3 сменде охуйлар. Биз гьалны англатып, республикагъа кагъыз язгъанда, башлап инанмадылар. Бизге де айтмай, оьрден йиберип, эсгерилген школаларда тергевлер болгъан. Шолар гьалны оьзлени гёзлери булан гёргенде инангъан. Инанмай да боламы, яшлар класлар етишмейгенге гёре китапханаларда, аш береген ерлерде охуй эди. Танапуслар ва дарслар къысгъартыла эди, демек, яш толу билим алмай. Шо школалар бары да гьисапгъа алынгъан. Шолардан дёртевю бу йыл къурулуп битме герек: Акъболатюртда ва Кемсиюртда 120-шар яшгъа, Къандавурда ва Эндирейдеги 2 номерли школаларда буса – 200-ер яшгъа ери булангъы.
Бу масъала бу йыл чыкъмагъан. Школаланы директорлары айтагъан кюйде, олагъа алдагъы йылларда яшлар 3 сменде охуйгъан школа ёкъ деп гьисап бердире болгъан. Эгер де министерликдегилер шолай школаны язып берсе де, къабул этмей болгъан. Гьал шо даражагъа чыкъгъан чы, гьатта класланы гьавасын алышдырма заман етишмейген кюйде болгъан. Бир дарс битгендокъ, шоссагьат башгъасы башлана. Йылдан-йылгъа масъала чечилмей, бугюнгю гьалына етише. Гьали сама шо масъалагъа тергев бергени яхшы.
–Гьали энниден сонг районда къурулажакъ школалар дагъы тенги ёкъ кюйдеги идаралар болажакъ, – деп узата Вагьит Къасымов. – Алда гьар яшгъа тиеген ерни даражасы башгъа буса, гьали бир нече керенге артыкъ. Къурувчулар билдиреген кюйде, гьалиги къурулушларда гьар охувчу яшгъа 50 квадрат метр ер болма герек. Шогъар абзары, спорт майданчалар, клас-кабинетлер, кружоклар болагъан ерлер де гире. Демек, нечик гиччи школа этиле буса да, 2 гектардан кем ер болма тюшмей.
2019-нчу йылда да Хасавюрт районда 3 школа къурма деп федерал бюджетге гийирилген юртланы эсгерсек – Солнечное (802 ер), Эндирей (502 ер) ва Янгы Кёстек (400 ер). Шо юртлардагъы школалар 2019-нчу йылда къурулуп битме герек. 2020-нчы йылгъа буса бир-эки школа къала, шолар да къурулажакъгъа шеклик ёкъ.
В.Къасымов айтагъан кюйде, Дагъыстанда къурулма герек 10 школаны дёртюсю Хасавюртгъа гелмеклигини себеби бар. Демек, шо масъала булан администрация даим де машгъул. Алданокъ охувлар 3 сменде юрюлеген школаланы гьисапгъа алып, бажарылса не ерлерде школалар къурулма гереклиги белгиленген эди. Шону учун да бары да документлени гьазирлеме аз заман гетген ва Дагъыстанны Гьукуматыны Председателини алдына салынгъан. Бир де тетиклигин тапмагъан документлеге гёре гьазирленив де болдурулгъан. Бугюнлерде шо ерлеге проект-смета документлер гьазир. Къурувчулар ерлерде болгъан ва Теречное юртда къурув ишлер де башлангъан: шонда школаны кюрчюсю салынып тура.
Ондан къайры да, районда бузулуп гелеген школалар да бар. Районну хас комиссиясы бары да школаланы тергеген. Бузукъ ва ярашдырыв тарыкъ деп 9 школаны сайлагъан: Борагъан гечив, Адил Отар, Яхсайдагъы 2 номерли школа, Шагада, Генжавул, Октябрьская, Пятилетка, Сивух, Янгы Саситли, Ботаюрт школалар. Олагъа документлерин гьазирлеп, Дагъыстанны Гьукуматына тапшурма герек. Эгер де тергевден оьтсе, гьар школаны ярашдырмагъа деп 2, 7 миллион манат гёрсетиле. Шо акъча янгыз къалкъысын ярашдырма болар. Шону учун да ерли ва район администрациялар ишни чалтлашдырмагъа, юртлардан чыкъгъан бажарывлу адамланы къыдыра ва школагъа кёмек къолун узатмакъны тилей. Биринчилей болуп Ботаюртдагъы «Батыр-бройлер» деген жамият къурумну башчысы оьзю охуп битген школаны ярашдырма деп 600 минг манат гёрсетген. Гьали район администрация башгъа юртлардан чыкъгъанлар булан да байлавлукъ тутуп тура.
Арадан кёп заман да гетмей, Хасавюрт районну охувчулары эркин ва ярыкъ школаларда билим алажакъ. Олагъа билим алгъандан сонг да, дагъы да оьзю сюеген кружокларда ва спорт секцияларда ортакъчылыкъ этме чола болажакъ.
