Дагъыстанны халкъ шаири Агьмат Жачаев «Къысгъа йырларым–юрек къылларым» деген баш булан янгы шиъруларын редакциягъа йиберген. Гьар эки куплетге баш да салгъан. Енгил тил булан чебер язылгъан гьар шиърусу яшавубузда ёлугъагъан четим масъаланы гётере, намусну, ягьны гьакъында, тюзлюкню якълап, тюзсюзлюкге тюкюрюп дегенлей охувчуну тергевюн тарта, ян болма чакъыра.
Адабият бёлок.
АЯКЪГЪА МЕН САЛАЙЫМ
Оьлюп къарама тюшмей,
Билмек учун оьлю не,
Ачдан оьлерни гёрсем,
Аш гесегим бёлюне.
Алда авгъанны гёрсем,
Аякъгъа мен салайым,
Аякъгъа салмай гетсем,
Адам нечик болайым?
САЙЛАВЛАР
Сайлавлар чы яхшыды,
Акъча къутурмай буса,
Акъчасы барлар утуп,
Ёкълар утдурмай буса.
Сайлавлар, сайлавлар деп,
Сайлавларда къалгъанбыз,
Саттыхым, сайлавларда
Сатылагъан болгъанбыз.
БЕТГЁРДЮ
Ким гирсе де уьюне,
Эки къулачын яяр,
Эпсиз исси сорашар,
Эпсиз исси иржаяр.
Къолун да уруп берер,
Къолун бермес ол аста,
Къол берме уста йимик,
Чатакъ урма да уста.
СЫНАЖА
Сынажа айта бизге,
Айта бизге юз затны,
Сынчы да айтма болмас
Сынажадай тюз затны.
Болмагъыз, дей, гюнагьлы,
Болмагъыз, дей, хатарлы,
Болгъандан сонг уьстюмде
Бир гюн сиз де ятарлы.
ЯНГЫ ЯРЛЫНЫ ТИЛЕВЮ
Аршдан ерге къарап тезден
Аллагь барны билеген,
Акъчасы ёкъ янгы ярлы
Бир гюн булай тилеген:
– Магъа да Сен къарай бусанг,
Аз сама да ойла мени,
Яратгъаным, ярай буса,
Ерде узакъ къойма мени!
КЪАЧАН ЯХШЫ, КЪАЧАН ЯМАН?
Къатынгъа яхшы болмакъ
Бола гелген ошавда,
Къатынынг яхшы уьйде
Ярыкъ да бар, яшав да.
Къатынынг яман уьйде,
Азып начар йимиксен,
Бёркюнг де алып чюйден,
Чыгъып къачар йимиксен.
БИР ИНБАШЫ АЛАША
Айтмай къояйым атын,
Айтсам бурар къулагъым,
Булгъар йимик бу къатын
Етти юртну булагъын.
Айлана тили булан
Тирмен тарта туруп ол,
Бир инбашы алаша,
Тилин арта туруп ол.
АТАНГНЫ ЮРТУ ЙЫЛАР
Арт вакъти адил-низам
Терс якъгъа тарта бара,
Авлетлени шыртына
Бийирлер арта бара.
Башынга минегенде,
Турсанг, пусунг да чыкъмай,
Авлетинг нечик къойсун
Атангны юртун йыкъмай?!
ЭКИ СЮЙГЕННИ ОЮ
Яш болмаса, Гюн ягъар,
Ярыкъ ёкъ ожакъларда,
Гьали баш шагьат шогъар
Гьатта къарткъожакълар да.
Эки сюйген биз эдик,
Умут юлдуз уьзедик,
Къыйын ёкъ аш-токълукъдан,
Баш къыйын – яш ёкълукъдан.
ТИЛЕНЧИНИ КИСЕСИНДЕГИ БОРАН
Къаркъарам бузлатардай
Къырда къатты боран бар,
Минг керен хотгъасам да,
Бир манатым гьаран бар.
Къырдагъы боран, гьейлер,
Не балагь этер экен,
Кисемдеги бораным
Ондан да бетер экен!
ГЁЗ АЛДА ЭКЕВ ТОКЪТАЙ
Ягь гьакъда лакъыр болса,
Гёз алда экев токътай:
Бири – къаргъышгъа къала,
Бирисин – махлукъ макътай.
Бирини – бети ярыкъ,
Бетинде ону Гюн бар,
Бирисини бетинде
Гамиш гюллердей гён бар!
КЪАТЫНДАН ТЮЗЕЛМЕГЕН ЭРНИ ТИЛЕВЮ
Йырлайгъан юрегиме
Йыламсырав хас болгъан,
Къатынымны енгердей
Къаттылыгъым тас болгъан.
Амал бар буса гьеч бир,
Аллагьым, мени якъла,
Къапул балагь да гьечдир,
Къатын балагьдан сакъла!
ТОЛГЪАН ЮРЕК
Бирев сюйсе юрегинг
Бир гюнагьсыз ярмагъа,
Юмурукъдай къысыла
Огъар къапас урмагъа.
Юрек дагъы солкъ болмай,
Я болмай басылгъандай,
Юмурукъ кюйде къала,
Атылма къысылгъандай!
ГЁБЕЛЕК ДЕ ШАТ БОЛА
Шат турсана, мунг турма чы,
Къолунг тиреп яякъгъа,
Пашманлыкъны юкъдурма чы
Бу яз эртен бу якъгъа.
Шат болмасанг, яшав бизге
Бир тамаша ят бола,
Бир гюн тюгюл яшамайгъан
Гёбелек де шат бола.
БУ КЪАР ШОНЧА ДА ТАЗА
Къар ява, бир къар ява,
Къарап гёз къанар йимик,
Аямай аякъ басма
Адам къызгъанар йимик.
Бугюн явма къалгъандай
Шонча да таза къарлар,
Къарама уялардай
Къара юреги барлар.
ТУЛ КЪАТЫН
Дав болгъунча жут эди,
Давдан сонг ол такъ болду,
Къара явлугъун чечмей,
Къара чачы акъ болду.
Гёзю сувлана туруп,
Сагъынмакъдан къоччагъын,
Гёзьяш гюйдюрген ону
Явлугъуну буччагъын!
МАЙЧЫРАКЪ
Ярыкъ барда – тас боласан,
Ташланасан, нас боласан,
Ярыкъ барда – шайчыракъсан,
Ярыкъ ёкъда – Айчыракъсан.
Баракалла болсун сагъа
Болагъангъа шулай туруп:
Лап тарыкъда адамлагъа
Иржаясан йылай туруп.
ЯЗЫКЪ
Ожакъ языкъ, къонакълагъа
Къапулары сырылса,
Оьзен языкъ, ер-еринден
Ягъалары йырылса.
Терек языкъ, бутакълары
Къурумагъа башласа,
Ана языкъ, торайгъан сонг
Авлетлери ташласа!
ЖАН КЪЫЯР ЖАЗА БАРА!
Къалгъан къувланы къырма
Гёзлери къыза бара,
Жаллат кепге де гирип,
Жан къыяр жаза бара.
Къайда къарай бирдагъы,
Къар болду чу къызыл къан!
Къан гьыз тюгюл къардагъы,
Къаргъыш огъар къазылгъан!
КЪУБАГИЙИК ТАБУН
Гьарисини тёбесинде
Къуругъан бир терек бардай,
Чабувулда чалт бутлары
Чатышгъан кёп тамурлардай.
Бир де башгъа тюгюл олар
Тергев этип къарагъанда,
Агъачлыкъны бир гесеги
Къачып гетип барагъандан.
СУВУКЪ САДАГЪА
Ачлыкъ оьтгенге ошай,
Гёз тюплери оюлгъан,
Узалгъан кюйде къалып,
Назик къолу моюгъан.
Яшны юреги толуп,
Сувукъдан ягьы сына,
Сувукъ садагъа болуп,
Къар къона аясына.
УЯЛАМАН
Тереклер къарай магъа,
Сомакъгъан емиш шунча,
Тереклер сорай магъа:
Не яздынг гюз болгъунча?
Не деп айтма боламан,
Нем бар болгъан яратып?
Токътама уяламан
Тереклени къаратып.
ЧАКЪСЫЗ ГЕТГЕН УЛАНЫ
ГЬАКЪДА АТАНЫ ГЁНГЮРЕВЮ
Гёзюнг къалып артынгда,
Гетдинг чакъсыз бу якъдан,
Къара къайгъы атанга
Къайтмажагъынг о якъдан.
Нечакъы не айтсам да,
Юрек тюгюл чю хола,
Сынынг сыйпап къайтсам да,
Юрекге балгьам бола!
АНВАРНЫ* ОХУГЪАНДА
Дагъыстанны халкъ шаири
Анвар яза болгъан
Ёкъну йимик бир тенги,
Язгъаны таза болгъан
Танг чыкъ йимик эртенги.
Айтылгъан шаир гетди,
Айтылмады сёз тегин,
Кёкге етердей этди
Кёп сюеген Кёстегин.
АЯМА АЯ КЪАГЪЫП
Учду япыракъ, учду,
Учду о онггъа-солгъа,
Сонг оьрге гётерилди,
Сонг гелип къонду къолгъа.
Къалгъанман огъар къарап,
Адап-абдырап къалгъандай,
Аяма ая къагъып,
Табиат къол алгъандай.
ТЮЗ ЖАВАП
Адам учун
Яшав нечик аявлу?
Гьеч ким жавап
Берме болмас сорасанг.
Бу соравгъа
Табажакъсан тюз жавап,
Жанбазарлы
Гёзлеге бир къарасанг!
СКОРАЯ ПОМОЩЬ
Ёл беригиз бу машинге
«Гьуя сала» барагъан,
Увучуна жанын алып,
Аврув огъар къарагъан.
Геч етишип сигнал бермек,
Ясда сокъгъан аргъандай,
Сал-сюекни чырмамагъа
Гебин алып баргъандай!
ПАЙХАММАРНЫ БАЛАСЫ
Хоншу къурдашым гёз докътур Магьамматбекге
Гьалал къурдаш гьар адамгъа,
Герек чакъы гереги бар,
Гечеликде адашгъангъа
Ёл гёрсетер юреги бар.
Болар сагъа ини-агъа,
Болмаса да КЪАЛАСЫ бар,
Къаравунда ону сагъа
Пайхаммарны баласы бар.
ИРЖАЙЫВЛАР
Антгъа бир де иржаймай
Бирлер нечик яшайлар,
Бир де чечек ачмайгъан
Тереклеге ошайлар.
Иржайывлар болмаса,
Юреклер сызлар эди,
Балики, исив етмей,
Сав дюнья бузлар эди!
НАСИБИМ НЕ ДЕСЕГИЗ
Шюкюр бетим ярыкъгъа,
Гюнчюлюк ёкъ гёзюмде,
Оьзгелеге тарыкъгъа
Оьзюм баргъа оьзюмде..
Тюгюл магъа он сегиз,
Акъсакъалман, къара да,
Насибим не десегиз,
Барым сизин арада.
АЛГЪА КЪУВМА ХОШУМ ГЕЛЕ
Баракалла , алдан тайып,
Артда къалгъан йыллагъа да,
Ёл кюй сокъма тез деп тюгюл
Айтмас юрек къыллагъа да.
Айырмагъа алгъасамай
Сынгъа салар суратымны,
Алгъа къувма хошум геле
Къартымда да Йыр атымны.
2019
