Йырчы Къазакъны яшаву ва яратывчулугъу кёп шаирлени ругьландыра, уллу устаз кёплени йыр язывда илгьамчысы болуп гелген.
Дагъыстанны халкъ шаири Багьавдин Гьажиев артдагъы вакътилерде Йырчы Къазакъгъа багъышлангъан «Йырчы Къазакъ» деген кёп санавда шиърулар язгъан. Олар гележекде шаирни 190 йыллыгъына айры китап болуп чыкъмагъа гёз алгъа тутулгъан. Гьали шо шиърулардан бир — нечесин охувчуларыбызны тергевюне беребиз.
Адабият бёлюк.
Гь. Багьавдин,
Дагъыстанны халкъ шаири
Къумукъланы Къазакъдыр йыр карас
Гь. Анвар
Мен сени табарман…
Йыр устазым, Йырчы Къазакъ,
Хадирингни халкъ билди.
Сен гел, гёрюн, халкъгъа сёйле,
Мен болайым кимбилди.
Биз гёрмеген зат къалмады,
Халкъ гьали де талчыкъда.
Тав бетден чыкъгъан гюн йимик
Уянып тура чыкъ да.
Устазым, бил, сени булан
Юрек гьасирет табушма.
Бугюн сен етишмейсен
Тюзсюзлюкге ябушма.
Йыллар бою юрюсек де,
Йыламсырап, яс этип,
Айып эди бизге сени
Къойма шолай тас этип.
Биревлеге ёллар айланч,
Биревлеге ёл узакъ.
Ойлашаман, мунчакъы йыл
Неге табылмай Къазакъ?
Йырчы Къазакъ, устазымсан,
Жанынга жан атайым.
Бир гёргей эдинг йырларынг,
Янгыра чы гюн сайын.
Сени кимбилди этгенлер,
Кимбилди болгъан оьзлер.
Олар ёкълар, амма яшай
Сен язгъан йырлы сёзлер.
Сени булан чыкъма сюе
Халкъ сюрювге, чачывгъа.
Токъта, сени мен табарман,
Душманлагъа ачувгъа!
Сабанчыны жавабы
Салам бере геле йырчы
Бийлер къойгъан ерлеге…
Гь.Анвар
– Гьей, сабанчы, бу не йырдыр,
Сен йырлайгъан яз не гюз
О йырдан гюч алагъандай
Сабан тартагъан оьгюз?
– Сёзлерине тынгласанг сен,
Къулакъассанг сен кюйге,
Бу йырлар пелекет салгъан
Бир вакътиде бай-бийге.
Янгылыкъгъа ёллар салгъан
Бу йырланы сёзлери.
Яз тангын гёрме уьйретген
Ярлыланы гёзлерин.
Янгы байлар эшитседи
Бу йырлардагъы агьны,
Балики, сонг билер эди
Халкъгъа этген гюнагьны.
Бу йырланы язгъан Къазакъ,
Китапда къоюп хатын,
Девюрлерден-девюрлеге
Элтербиз ону атын.
Муслимавулда
… Бош юреклер дертден толгъан сонг
Бюдюремес эр герек.
Йырчы Къазакъ
Муслимавул – Къазакъ тувгъан, оьсген ер,
Мундан артыкъ ер къумукъгъа болармы?
Бир гелгенде Атай дейген къарт гиши
Айтды магъа бу тамаша хабарны.
«Къазагъымны белгили бир юртлусу,
Халкъ йыравгъа къомуз кюйлеп бер, –
деген,–
Кюлемесенг, элге айтылгъан атынгны
Халкъ кюлердей этермен мен ер», – деген.
Къазагъым бек ушатмагъан бу сёзню,
Юртлусуна хырын берген, бурулгъан.
Сонг бирденден гёрюп акъ тал къомузну
Бер чи мунда, деп кюйлеме урунгъан.
Къомуз буса ер-еринден ашалып,
Узакъ заман тургъан экен ташланып.
Ончакъы да бузулгъан чы бу къомуз,
Къурма сюйген болмас йимик баш алып.
Бек тергевлю къарап Къазакъ къомузгъа,
Тартып, къысып ону гьар-бир чюйлерин,
Бир чертгендокъ билди муну тутгъанлар,
Сокъмагъанны азатлыкъны кюйлерин.
Бузукъ къомуз эди къылы уьзюлген,
Къазакъ ону бютюнлейин янгыртды.
Янгы заман узакъ къалмай гелир деп
Къазакъ чертген къыллар халкъны
чакъыртды.
Мен яш эдим, Атайгъа бек тынгладым,
Тамашагъа толгъан юрек урады.
Къазакъ мени гёз алдымда шо заман,
Сайки, къомуз ярашдырып турады.
Энни магъа къомуз къыллар чалынса,
Атай айтгъан хабар геле эсиме.
Герти йырав, гьона, шолай боладыр
Йыр алатын ий этеген есине.
Тал тереклер
Тал къомуздан талай тапгъан Къазагъым,
Тал терекни буса Анвар йырлагъан.
Къумукъ халкъны устазлары айтылгъан,
Къарагъанда, тал терексиз турмагъан.
Талны неге салгъан олар йырлагъа,
Бар сюювюн огъар неге бергенлер?
Тал терекден илгьам алгъан устазлар
Бу терексиз йырын етим гёргенлер.
Тал терегим къумукъ булан юрюген,
Къыпчакъланы гьайкелидей тагъылгъан.
Шо саялы ягъасында гьар юртну
Таллар оьсе, бийкелердей ягъынгъан.
Къомуз къыллар болуп кёкге тартылгъан,
Яшылланып шыбышласанг сен язда,
Гёзюм ярыкъ бола, гёнгюм буса бай,
Бары къайгъым тая, къалмай бир аз да.
Тал терекни тамурундан йыр чаба,
Къумукъ тюзню безендире тал терек.
Салкъынында гьашыкълар бал ашайгъан,
Тал дегенде, йырдан тола чы юрек.
Тал терегим гюнден алып къуванчын,
Яшавлукъгъа гьасиретликден талпына.
Яз ярыкъдай яйып яшыл къулачын,
Яшав бере бютюн къумукъ халкъыма.
Къазакъ тав
Къазакъ тавну ким оьлчеген бийигин,
Башы ону къарлы да дюр, сувукъ да.
Амма тавну оьлчеймен деп мингенни
Къазакъ тавум дос да гёрген, ювукъ да.
Бийик тавдан къарай устаз эллеге,
Пастан-харбуз салынагъан ерлеге.
Бу ерлени алышынгъан ханлары,
Бу ерлени танымасдай гьаллары.
Оту сёнген отбаш йимик Къумукъ тюз,
Ёкъ алдынгъы эркинлиги, кюрлюгю.
Къазакъ йимик къатты къумукъ эрлени
Бу якъларда уьшюгендей урлугъу.
Йырчы Къазакъ тюгюлмеди халкъына,
Гюнню йимик исив, ярыкъ бергени,
Янып-гююп сююв булан элине
Яманлагъа от ва ялын бергени?
Яшавну ол яхшы билди барышын,
Токътатмады алгъа абат алышын.
Янгы ярыкъ ойлар берди янывлу,
Къазагъымны гьар абаты танывлу.
Йырчы даим юрюп тургъан муратгъа,
Къайгъылардан къарамагъан къачмагъа.
Бек ишлетген гьакъылын да, сёзюн де,
Ругьун берген етимлеге, ачлагъа.
Гьали буса къайда олай къазакълар,
Жанын берме гьазир, элге, халкъына?
Бу ой къыйнап, тёшюмдеги юрегим
Торгъа тюшген торгъай йимик талпына.
Оту сёнген отбаш йимик Къумукъ тюз,
Ёкъ алдынгъы эркинлиги, кюрлюгю.
Къазакъ йимик къатты къумукъ эрлени
Бу якъларда уьшюгендей урлугъу.
Къумукъну савуту
Савутларсыз къалгъан къумукъ геделер,
Савут этип Къазакъ йырын такъгъанлар
Гь. Анвар
Къазакъ йырлар Йырчы Къазакъ яратгъан,
Къарда янгъан от йимик гьар сатыры.
Олардан ругь ала, ёлун белгилей
Къумукъну гьар къоччагъы, гьар батыры.
Ругь бере шо йырлар оьрюм яшлагъа,
Юрюшлерде ишин алгъа тартмагъа.
Олар умут, жанлы яшав тамчылар
Умутлары битген жансыз къартлагъа.
Къазакъ йырлар къаныбызгъа къан къоша,
Йылдан-йылгъа яшав этме гюч бере.
Даимликге янгъан сёнмес от йимик,
Ялынланып гьар юрекде оькюре.
Къазакъ йырлар – тамурлары эменни
Наслулардан-наслулагъа етишген.
О тамурлар яш чумаллар атдырып,
Къыйылгъан бир терек йимик гелишген.
Къазакъ йырлар Муслимавул булакъдай
Къайырчакъ таш аралардан чыгъажакъ,
Тюзсюзлюкню ташын тешип тарыкъда,
Ялгъан булан ялагъайны йыгъажакъ.
Къазакъ йырлар тавдан акъгъан оьзендей,
Къазагъымны денгизине айланыр.
Элин сатгъан намуссузлар эс табып,
Геч буса да, намус-ягьгъа байланыр.
Къазакъ йырлар Йырчы Къазакъ яратгъан,
Къарда янгъан от йимик гьар сатыры.
Олардан ругь ала, ёлун белгилей
Къумукъну гьар къоччагъы, гьар батыры.
Къазакъны къурч тавушу
Девюрленген йыр чалына –
Дюнья чакъы тавушу…
Гь.Анвар
Тавдан акъгъан ташгъын йимик,
Къазакъны къурч тавушу,
Бизге багъып къайтып геле
Гюн шавлагъа табушуп.
Къазакъны къурч тавушудур
Бир де сёнмейген ярыкъ,
Яшавдагъы туманланы
Геле о гюндей ярып.
О тавуш – кёкде юлдуздай,
Явун — гюйген чёллеге.
О тавуш – юрекге балгьам,
Къоймай сени оьлмеге.
О чу ана тилни йимик,
Бизге варисге тюшген,
Наслулардан-наслулагъа
Тас болмайлы етишген.
…Тавдан акъгъан ташгъын йимик
Къазакъны къурч тавушу.
Къайтып геле турсун бизге
Гюн шавлагъа табушуп…
Къазакъ тувмагъан буса…
Къумукъ халкъбыз, къыпчакъ халкъбыз,
Йырчы халкъбыз мекенли.
Йырчы Къазакъ айтды бизге
Йыр деген не экенни.
Йырсыз туруп болмай бусакъ,
Йырлайыкълар тюзлюкню.
Гертини ари тебермей,
Къоюп экиюзлюкню.
Шолай эди Йырчы Къазакъ
Оьз халкъын кёп ойлагъан.
Отдай йыры асруланы
Теренлигин бойлагъан.
Къазакъ тувмай къалгъан буса,
Йырчы ким болар эди?
Бары йырчылар ханлагъа
Ялынып къалар эди.
Бийге тизден чёгюп бири,
Башын игип бирлери,
Боралайын сёнмесмеди
Шаирликни бюрлери?
Къумукъ халкъбыз, къыпчакъ халкъбыз,
Йырчы халкъбыз мекенли
Йырчы Къазакъ айтды бизге
Йыр деген не экенни.
Къазакъны жынсыбыз
Ёкъ, мен Къазакъ тюгюлмен,
Мен Къазакъны жынсыман…
Гь. Анвар
Яшав ёлу аркъа-торкъа,
Йыракъ да бар, ювукъ да,
Не яхшыдыр яш шаирлер
Тувагъаны Къумукъда.
Деймен, шаир, заманынг ёкъ
Къаркъарангны къувзатма.
Къазакъ йимик болма къара,
Кюй тап ёлун узатма.
Къазакъ аякъ басгъан ерден
Сен де къара юрюме.
Къазакъ бир де сюрюнмеген,
Сен де сакъ бол, сюрюнме.
Къазагъыма оша, шаир,
Ал Къазакъны къылыгъын,
Къазакъ бир де этген ишге
Къалмагъан, бил, илыгъып.
Муслимавул – бырынгы юрт,
Къазагъымны ватаны.
Шоссагьат эсиме гелди
Къазакъ йыры атамны.
Мундан изле, яш шаирим,
Сен Къазакъны минасын.
Атылып мин, айланып чыкъ
Ханланы таш бинасын.
Къазакъ тургъан кёп ерлер бар,
Гёрген турар доланып.
О ерлени халкъ унутмай,
Сыйлы гёре оланы.
Бу ерде Къазакъ болгъан деп,
Эшитгенмен Кёстекде.
Уллу насип эди магъа
Онда яшлай оьсмек де.
Эшитиле Сибир якъдан
Шынжырланы зангы да.
Узакъ къалмай къатажагъы
Гертиликни тангы да.
Тек шаирге къутулув ёкъ
Намартлыкъны огъундан,
Ботаюртда гече огъар
Оьлюм кюйлер согъулгъан.
Огь шо гече Къазакъ болмай,
Мен болсадым тюбекли,
Ялгъан айтып гелгенлени
Этмеге яв юрекли.
Гелгинчилер сююнсе де
Болмагъангъа шагьатлар,
Кимбилди ким болагъанны
Гёрер эди намартлар.
…Яшав ёлу аркъа-торкъа,
Йыракъ да бар, ювукъ да.
Не яхшыдыр яш шаирлер
Тувагъаны Къумукъда.
Деймен, шаир, заманынг ёкъ,
Къаркъарангны къувзатма.
Къазакъ йимик болма къара
Кюй тап ёлун узатма…
Устазны таш белгиси
Йыр терекни тамур тюбю терендир,
Тамурларын тартса, тахлар тербенир…
Гь.Анвар
Бырынгы Анжи шагьарны
Гёрмекли гюл еринде,
Гюнге къувлуп, жан йыбатып,
Бу таш белги гёрюне.
Шаир Йырчы Къазакъ учун
Бу таш белги салынгъан.
Тавлар огъар баш ийгендей
Денгиз огъар ялынгъан.
Тахшагьарда тахда йимик
Тавлагъа къарай шаир,
Къырыйында къомузу бар
Гьап-гьазир айтмагъа йыр.
Кёклер ерге тюшген йимик,
Денгиз болгъан йимик сай…
Юрек янгызлыкъ сезгенде,
Халкъ шу ерге алгъасай.
Муна гьали кёк къызаргъан,
Гюн гетген ял алмагъа.
Къазакъны таш белгисине
Гелгенбиз гюл салмагъа.
Бу биринчи гезик тюгюл
Гелегеник Къазакъгъа.
Къазакъ аркъа таяв йимик
Гьар ярлыгъа, языкъгъа.
Амма ругьдан тюшмей олар,
Ача сагъа юрегин.
Биле олар Къазакъ булан
Гьакълашмагъа герегин.
Шаирни гюнлерин гьар йыл
Халкъым сююп белгилей.
«Сен бизден геч, Къазагъым», – деп,
Ону ругьуна тилей.
Мунда гелсенг, дертлер тая,
Кёп къайгъылар чайыла,
Шаир ругьу балгьам болуп
Юреклеге яйыла.
Юреклер буса йыл сайын,
Ябушув излейгендей,
Тюзелмейген бу дюньяны
Тюзлеме гёзлейгендей.
Устазым – бир уллу дюнья,
Ювукъ эте арекни.
Амма къабуру ёкълугъу
Ачытдыра юрекни.
Гёресен чи, устазым, сен
Сагъа халкъым талпына.
Сени йырлай, унутмайлар,
Чечек сала алдынга.
Олар къайтып-къайтып геле,
Сюе дертин айтмагъа.
Яшавуну тамурларын
Таш белгингден тапмагъа.
Къазакъ ва Бийдаякъ къуш…
Къагьарланып къатты болмас эрлени
Уьч байлам тамакюге сатайым.
Йырчы Къазакъ.
Къайдан къайда айланып,
Гетмейли кёп ариге,
Къазагъым Торкъалиден
Етишген Туралиге.
Алдында – Хазар денгиз,
Яз вакъти эртен чакъда,
Мундан не излей шаир,
Бу тузлу къайырчакъда.
Къазакъ – денгизни сюе,
Гёклюгюнден тоймайдыр.
Шаир, умуту уллу,
Денгизлени бойлайдыр.
Бу денгизге сёйлене,
Денгиз сёйлене огъар.
Буланы лакъырында
Бир тамаша демлик бар.
Ариде Къазагъыма
Бир акъ елкен гёрюне.
Чакъ-чакъда чабакъ къушлар
Къона елкен оьрюне.
Денгиздеги чабакъ къуш
Акъ елкен йимик эркин.
Эркин ва азат болма
Сюе дюньяда гьар ким.
Къайырда бир гиччи яш
Къайырдан къала къура.
Муну къургъан къаласы
Узакъ яшар деп тура.
Яшны умуту уллу,
Йыракълагъа элтежек.
Амма толкъунлар уруп,
Къаласын ёкъ этежек.
Къайырдагъы къаладай
Къумукъ халкъны беклиги
Бир-биревге етишмей
Сюювю, кёмеклиги.
Ким тутгъан, ким тутажакъ
Къумукъланы башбавун,
Оьзлер сакълап болмаса
Уьюн, бахчасын, бавун.
Гьар адамда – бир къайгъы,
Гьар жанда – бир талашыв.
Денгиз бир де сес бере,
Бир де буса бола шып.
Биргинеге бир Къазакъ
Мунда токътагъан сессиз.
Чабакъ къушлар чал эше,
Бу къушлар тюгюл эссиз.
Эсин къайдан унутсун
Чабакъ къушлар бырынгъы?
Эсинге салагъандай
Къазакъ, чатакъ йырынгны…
Биз чыкъгъанбыз Сапарали къотангъа,
Пастан-харбуз учун ерлер сюрмеге.
Жаныбыз къалды бизин гьасирет,
Ел тынып, арив гюнлер гёрмеге.
Ел тынмады, кёкден булут таймады,
Гененип бир иш этмеге къоймады.
Ишлерибиз ишге бизин ошамай,
Оьгюзлер бичен салсакъ ашамай.
…Мен гёргенмен хыйлы-хыйлы ерлени,
Гёрмегенмен биздей языкъ эрлени…
Къараса да Къазагъым,
Ойлашса да юз керен,
Денгиз – умутдай уллу,
Денгиз сюювдей терен.
Шаир тузлу къайырда
Ойлаша элин, халкъын.
Къачан эли тюзелип
Кёкге гюн чыгъар балкъып…
Къарагъанда, чыкъмажакъ
Тез арада гюн бизге,
Биз оьтген къыйынланы
Алмасакъ эсибизге.
Ханлагъа юрек ачып,
Гёрюп инангъанланы,
Не билейим, юз дынкъы
Бар дедим бу ханланы.
Деп Къазакъ оьз-оьзюне
Гёнгюрев этме башлай.
Эсине геле йыры
Къазагъым язгъан яшлай:
Бу дюньялар дюнья деме дюньямы,
Бу дюньялар биз айтагъан кюйдеми.
Бу дюньялар чюй-чююнден бошагъан,
Бу дюньяны къызбай бийлер къуршагъан.
Бу дюньялар терс-терсине айлангъан,
Мисгинлени буту-къолу байлангъан.
Орамланы гесип оьтген чали бар,
Яшамагъа къыйын заман гьали бар.
Ой бюртюклю ойчан баш
Гёк денгизден ял ала.
Денгиз гьава эсиртип,
Къазагъым юхлап къала.
Юхлагъандокъ Къазагъым
Тюш гёре къайырчакъда.
Тюшюнде Бийдаякъ къуш
Учуп геле бу якъгъа.
Бийдаякъ – сигьрулу къуш,
Уясы – булутларда.
Адамлар учун даим
О яхшы умутларда.
Сесгенип, шонда Къазакъ,
Булай дей Бийдаякъгъа.
– Гьей сигьрулу алтын къуш,
Нечик чыкъдынг бу якъгъа?
Сен эсиме гелтирдинг
Ёммакъларын халкъымны.
Семендерден сес берип,
Бийик этдинг къалкъымны.
Сендей къушну, Бийдаякъ,
Гьалигилер чюймеген.
Къарайман, къанатларынг
Къавжамагъан, гюймеген.
Неге магъа гёрюндюнг,
Не сюесен айтмагъа?
Биринчилей гёремен,
Мурадынгны айт магъа?
Бийдаякъ ону тырнай,
Къанаты булан къагъа,
Сонг адамча сесленип,
Булай деген Къазакъгъа:
– Бир инсан да гёрмеген
Бийдаякъны уясын.
Мен айланып тураман
Къыпчакъ халкъны дюньясын.
Мени оьртен – от алмай,
Магъа батмай гюллелер.
Мен къонгъан ер гюл ача,
Мен къонгъан ер тюрленер.
Тек бир зат бар къыйнайгъан
Сигьрулу Бийдаякъны.
Булгъанышып гёремен
Къумукътюз деген якъны.
Чилле ёллар къыркъылгъан,
Сапар чыкъмай тюелер.
Къумукъну батырлары
Къачан къыргъый чюерлер?
Бырынгъы къумукъ халкъны
Ким къоймай чыкъма алгъа,
Къумукъну оьзденлери
Неге дёнелер къулгъа?
Бийликлер онча да кёп,
Бийлер оьктем, къутура.
Атлагъа бичен салма
Адам табылмай тура.
Тарих арбаны тартма
Егилген оьгюз тюгюл.
Неге къумукъ Шавхаллар
Оьз халкъына тюз тюгюл?
– Сен, Бийдаякъ, билмейсен
Къазакъ тюшген гьалланы,
Бугъав сюйреп оьтгенни
Йыракъ Сибир янланы.
Бийдаягъым, алтын къуш,
Тюзюн айтмагъа герек.
Сен берген суаллагъа
Булай дей шаир юрек:
«…Чабувуллар алды къылычлы,
Къылычлар ерге чапса оьтерми?
Тюбюндеги аргъумагъын берсе де,
Атоллу бийге къуллукъ этерми?
«Сабур тюбю – сари алтын»,
Сабургъа зат етерми?
Алгъасагъан гишини иши онг болмас,
Бармакъларын хапгъан булан
сонг болмас.
Ярлылагъа гюн чыкъмас,
Янгызлагъа танг болмас.
Ярайгъан яхшы игит манг болмас:
Бола бусанг, батыр булан къурдаш бол,
Ол батырда сенден аяр жан болмас.
Осаллар булан къурдаш болма чы,
Къыйын гелген сени гюнюнгде
Ол осаллар сагъа гелип ян болмас…»
– Шунча уллу дюньяны
Тюзсюзлюклер тар эте.
Сени йырынг, Къазагъым,
Мен къушгъа да кар эте.
Къайгъыдан, дертден толуп
Гелгенсен сен денгизге.
Халкъ не этме герегин
Сен болдунг айтгъан бизге.
Сен тапдырдынг халкъгъа эс,
Ойлашма гележекни,
Инанып сенден сонглар
Эс табып билежекни.
Тарихни эси дурус
Тартылгъынча яягъынг,
Сен, Къазагъым, уяв тур,–
Деп гетди Бийдаягъым.
Къазакъ ва Кёстек
Къанаматны ата юрту
Кёстек юртдур бырынгъы.
Бу юртсуз тузсуз ашдай
Гьар сатыры йырымны.
Шо кёстекли Къанамат да,
Анвар да кёстекли,
Уллу насипдей гёреди
Мунда бирге оьсмекни.
Яшдан берли къурдаш болгъан,
Мадрасагъа юрюген,
Яшавну авур ёлунда
Булар нече сюрюнген.
Къанаматны атасы бек
Динге берди яшавун,
Йибермесдей тутгъан эди
Динчиликни башбавун.
Яшав балындан атагъа
Тоймакъ да ёкъ, кюсмек де.
Эсде сакълай Къазагъымны
Гелген кююн Кёстекге.
Анвар ону эшитгенде,
Къанаматгъа тилеген:
– Атанг Къазакъны гёрген дей,
Айт, не бар сиз билеген:
Сен магъа айтма герексен,
Айрылмасман нетсенг де,
Къазакъны гёрген атангны
Не къалгъанны эсинде?
– Шонча шолай гьасрет бусанг,
Айтарман, – дей Къанамат, –
Атам учун бек сыйлыды
Йырчы Къазакъ деген ат.
Шаир Татарханов деген
Огъар гьар-бир таныгъан,
Атам десенг таймай эди
Бир де ону янындан.
Къазакъ бек билимли болгъан,
Кёп тиллерде сёйлеген.
Фарс тил булан тюрк тиллени
Къомуз йимик кюйлеген.
Тёбен Жюнгютейни оьтюп
Энишинден, оьрюнден,
Онда яшлай мадрасада
Охуй туруп гёрюнген.
Арап тилде охуса да
Сыйлы Къуранны яшлай,
Йырчы Къазакъ ана тилде
Йырларын язма башлай.
Къазакъны бу Кёстек юртда
Кёп адамлар гёрген дей,
Кёстекни мадрасасына
О китап да берген дей.
Эсингде чи, сен де, мен де
Охугъаныкъ мадрасада.
Къазакъ берген дин китапны
Кёп тутгъанбыз биз дарсда.
Къазакъ Татарханов дей ол,
Айландырып янгыдан,
Дагъыстанны кёп айлангъан
Батып ёлну чангындан.
Къазакъ кёп эртеден билген,
Сорав этсенг эгер де,
Халкъланы азатлыгъындан
Яхшы зат ёкъну бир де.
Къазакъ билим алгъан сайын,
Кёп затдан башы чыкъгъан.
Тек душманлар гьар абатын
Гюллеген де, талчыкъгъан.
Къоймагъанлар гёзюн ачма,
Йырын яйылма ерде.
Булай шаир йыры булан
Турса къолай деп кёрде.
Шаир оьлген сонг билинген
Тувгъаны гьакъылтёбе.
Къумукъда болгъан зат тюгюл –
Йырлары ярыкъ себе.
Азатлыкъны оту сёнмей
Янсын учун къызарып,
Ол дюньяны юрегине
От-учгъун салгъан ярып.
Къумукъ халкъны уланы ол,
Халкъны умуту, ою.
Къумукълар ону тувмагъын
Гёзлеген асру бою.
Озокъда, йыравлар болгъан
Оьзгелер де къумукъда,
Тек Къазакъны пагьмусуна
Гелмегенлер ювукъ да.
Кёклерден къарай къарчыгъа,
Тав башдан – къубагийик.
Къазакъны ойчан йырлары
Юлдузлардан да бийик.
Гертилиги, къаттылыгъы
Бугъав бузгъан гьар ерде.
Ону енгме болагъан
Гюч-къуват ёкъ гьеч бир де.
Ону яшмынлы сёзлери
Халкъны гёзюн ачдырды.
Уятды Къумукъ элимни,
Тюзсюзлюкню янчдырды.
Къазакъ йимик шаирлеге
Даим де ёл къыйынлы.
Къыйынлылар къыйын гюнде
Огъар барып сыйынды.
Азатлыкъгъа ант этгенлер,
Узакъ къалмай табуша.
Ярлыгъа йыр савут берген
Байлар булан ябушма.
Заман даим алгъа юрюй,
Алышына адам да.
«Заман гелир» деген шаир,
Гюнге къувлур алам да.
Къазакъ тувмагъан буса…
Къумукъ халкъбыз, къыпчакъ халкъбыз,
Йырчы халкъбыз мекенли.
Йырчы Къазакъ айтды бизге
Йыр деген не экенни.
Йырсыз туруп болмай бусакъ,
Йырлайыкълар тюзлюкню.
Гертини ари тебермей,
Къоюп экиюзлюкню.
Шолай болгъан Йырчы Къазакъ,
Оьз халкъын кёп ойлагъан.
Отдай йыры асруланы
Теренлигин бойлагъан.
Къазакъ тувмай къалгъан буса,
Йырчы ким болар эди.
Бары йырчылар ханлагъа
Ялынып къалар эди.
Бийге тизден чёгюп бири,
Башын игип бирлери.
Боралайын сёнмесмеди
Шаирликни бюрлери?
Къумукъ халкъбыз, къыпчакъ халкъбыз,
Йырчы халкъбыз мекенли.
Йырчы Къазакъ айтды бизге
Йыр деген не экенни.
