Сталинград. 1943-нчю йылны февраль айыны биринчи гюнлери. Алты айны узагъында юрюлген къыргъынлы давларда Сталинни аты къоюлгъан шагьар фашистлерден толу кюйде тазаланып битмесе де, Гитлерни «онг къолу», бир де утдурув не экенни билмеген фельдмаршал Паульс асгери булан бирге къолгъа геле. Атышывлар сийреклешсе де, бютюнлей токъталмай. Шагьар ягъаланы, тыгъырыкъланы ва уьйлени немислерден тазалав узатыла.
Старший лейтенант Салимхан Гьажаматов ёлбашчылыкъ этеген рота шагьарны ягъасында, Анадолну бойларыны гьар къарышын «фрицлерден» эркин этив ишин давам эте. Эки гюн алда ёлдаш Сталин Сталинградны азат этгенлиги саялы къутлав кагъыз да йиберген ва шону, солдатланы жыйып, штабны башы къайтарып-къайтарып охугъан. Сталинградны азат этивде гёрсетген къоччакълыгъы ва Ватаныны алдындагъы антына аминлиги саялы кёбюсю ёлдашлагъа дав савгъатлар берилген. Савгъатлангъанланы арасында старший лейтенант Салимхан Гьажаматов да болгъан.
Давну алдындагъы йылларда Хасавюрт шагьардагъы муаллимлени гьазирлейген училищени битдирген сонг Салимхан Гьажаматов хоншу Адил Янгыюртда ва Герменчикде муаллимлик касбуну юрюте. 1937-нчи йылдан башлап, ол районну билим берив идарасында инспектор болуп загьмат ёлун узата.
Оьзюне 32 йыл битгенде Салимхан Гьажаматов агьлю яшав башлама сююп, хамаматюртлу Патимат деген гёзел къыз булан уьйленмеге токъташа. Белги йиберип, арты булан уллу той да этип, бирче яшама башлай. Татывлу агьлю, гележекге ярыкъ умутлар… Амма шо умутланы той битип арадан ай да гетгенче башлангъан Уллу Ватан даву буза. Шо йылны сентябр айында ёлдашлары булан бирге ол гёнгюллю кюйде давгъа гете.
Билимли, ишинде англавлу гьисапда танылгъан Салимхан Гьажаматов дав ёлун Къарабахны Степанакерт шагьарындагъы офицерлени гьазирлейген курсларда башлай. 1941-нчи йылны декабр айыны ахырында старший лейтенант чинге ес болгъан яш офицерлени фронтгъа йиберелер.
Артдагъы йыл ярымны боюнда оьтген дав ёллар, ювукъ адамланы тас этив, гёзьяшлар, ачытагъан яралар ону чыныкъдыра. Салимхан Гьажаматов – токъташгъан офицер. Дав ёлдашларын да ол оьзюню лап да ювукъ адамларындан кем гёрмей. Буса да, юреги – йыракъ Дагъыстанда, Гьасанайда. Юртдан гелген кагъызланы биринде агьлюсю Патимат огъар улан тувгъанны ва огъар Гьамит деп ат къойгъанны билдирип язгъан. Ол агьлюсюн гёрмеге алдан да бек гьасирет бола.
«Ёлдаш старший лейтенант, ёлну сол ягъындагъы уьйде, бир чакъырым арекде, разведка немислер къамалгъан ерни эслегенлер», – деген рядовой Андреевни тавушу Салимхан Гьажаматовну ойларын бёле.
Совет солдатлар уьйге ювукъ бола. Булар немислени хапарсыздан барып къолгъа алмагъа план къура. Уьйню дёрт де яны къолунгну аясында йимик. Яшыртгъынлап уьйге ювукъ бармагъа тынч болмажакъ…
Совет солдатлар уьйню къамавгъа алмагъа токъташалар. Оланы пикрусуна гёре, балики, немислер булан байлав тутса, олар къолгъа гелмеклик бар. Сёйлешивлеге немис тил булан да мадар этеген старший лейтенант Салимхан Гьажаматов бармагъа токъташа…
Тек шо хыялланы атылгъан минаны авазы буза. Минаны яркъычы Салимхан Гьажаматовну янбашына тие. Шо мюгьлетде ону гёз алдындан савлай яшаву оьте: ата юрту Гьасанайны чанг орамлары, муаллимлени гьазирлейген училище, агьлюсю Патимат, бир де гёрмеген уланы Гьамит…
«Ёлдаш старший лейтенант! Ёлдаш старший лейтенант!» – деген къычырыкълар огъар йыракъдан гелеген йимик чалына. Салимхан Гьажаматов йыгъыла…
Асгер ёлдашлары яралангъанланы тезлик булан авлакъ госпитальгъа етишдирелер. Салимханны гьалы бузукъ, ол кёп къанын да тас этген. Асгер врачлар тезлик булан ону Аштархан шагьаргъа етиширмесе ярамайгъанны билдирелер. Узакъ ёлда Салимханны гьалы дагъы да бузукълаша.
Госпитальда старший лейтенант Салимхан Гьажаматовгъа операция этиле. Инамлыкъ ёкъ… Эси де гелип битмеген… Гече геч вакъти… Гечелик шыплыкъда: «Къувун!, къувун!» – деген сёзлер госпитальны янгырта… Яралангъанланы санитаркалар къоркъунчсуз ерге гёчюрмеге гьаракат этелер. Йыракъда ярылагъан бомбалар госпитальны тамларын чайкъата. Салимхан Гьажаматовну палатасына санитарка етишгенде, бомба госпитальны абзарында ярыла. Санитарка йыгъыла… Экинчи бомба, госпитальны къалкъысын тешип, ичине гирип ярыла. Къара тютюн шагьарны кёгюн яба…
Шо гече госпитальда кёп адам оьле. Ярылгъан шо бомба Салимхан Гьажаматовну ярыкъ умутларына да точка сала: ону ажжалны къучагъындан чыгъарып алып болмай, ол эси гелмеген кюйде жан бере.
Салимхан Гьажаматов шо гюн оьлген эки мингге ювукъ аштарханлылар булан бирге Аштархан шагьарда къошкъабурлагъа гёмюле…
Герейхан ГЬАЖИЕВ, бизин мухбирибиз.
Суратда: старший лейтенант Салимхан Гьажаматов.
