Артдагъы бир нече йылны ичинде Дагъыстанны шагьарларында ва юртларында янгы яшлар бавлары ачылды. Артда ачылгъан яшлар бавлары айрокъда эркин ва тийишли кюйде къурулгъан. Яшлар бавларыны биналарыны ичи, абзары гиччипавлагъа эркин кюйде ойнама ва таза гьавада тыныш алмагъа да имканлыкъ бере.

Шолай яшлар бавларыны бири 2014-нчю йылда Буйнакск районну Тёбен Къазаныш юртунда ачылып, гиччипавлагъа дагъы да къошум ерлер болду. Тёбен Къазанышда мундан къайры да кёп йылланы ичинде ишлеп турагъан дагъы да 2 яшлар баву бар. Школаланы санаву буса бугюнлеге ерли 5-ге етишген. Дагъыс­тан Республикада чы нечик де, гьатта савлай Темиркъазыкъ Кавказда инг де уллу юртланы бириси Тёбен Къазанышны гиччипавларына яшлар бавларында ерлер етишеми ва оланы гьалы нечик экенни гьакъында «Сказка» деген яшлар бавуну заведующийи Зайира Дагьирова булан газетни мухбири Патимат Бекеева ла­къырлашгъан. Шону охувчуланы тергевюне де беребиз.

–Зайира Камиловна, сиз школада кёп йыллар чалышгъансыз. Яшлар бавуна ёлбашчылыкъ этмеге нечик разилик бердигиз?

–Мен школада 24 йылны узагъында чалышдым, яшланы да, ишимни де кёп сюе эдим. Яшлар баву ачылагъанда буса заведующийни къуллугъуна конкурс билдирилди. Мен де онда ортакъчылыкъ этмеге токъташдым. Конкурсну гьасиллерине гёре бу къуллукъгъа мени сайлады. Мен школада да завучну къуллугъунда 17 йылны узагъында ишледим. Школада муаллимлер, яшлар бавунда да тарбиялавчулар яшланы тарбиялавну уьстюнде чалышабыз.

–«Сказкада» нече яш тарбиялана?

–Яшлар бавуну бинасы, бёлюклери эркин буса да, мунда 140 яшгъа ерлер бар эди. Мунда яшланы тарбиялавгъа ва сав гюн заманын къужурлу кюйде йиберме имканлыкъ береген бары да онгайлыкълар яратылгъан. Уллу спортзал, актовый зал, ашхана, абзарда яшлагъа ойнамагъа ерлер бар. Алда 140 яшгъа деп гёз алгъа тутулса да, сонггъа таба яшланы бёлюклери генглешди. Гьали мунда 300-ге ювукъ яш юрюй. Яшланы тарбиялавчуларын, ашбазланы ва башгъа къуллукъчуланы да гьисапгъа алгъанда, чалышагъан 55 адам бар.

–55 адам аз тюгюл, школадан сонг яшлар бавуна ёлбашчылыкъ этмеге къыйын болмадымы?

–Касбунгну сюе бусанг, ишлемеге къыйын тюгюл. Озокъда, мунда гиччипавлагъа айрокъда жаваплы янашма герексен. Коллективни башын тутгъан сонг, гьарисине ёл табып бирче чалышма, бирликде ишлеме герекбиз. Школада завуч болуп ишлеп сынавум баргъа гёре буса да ярай, магъа мунда ишлемеге бир четимлик де ёкъ.

– Яшланы тарбиялавчулар, яшлар бавуну къуллукъчулары ишге нечик алынды? Оларда конкурсгъа гёре гелдими?

– Яшлар баву 2014-нчю йылны апрель айында ачылды. Биз барыбыз да ишге бир гюн гелдик. Олар барысы да конкурсну гьасиллерине гёре сайланып гелген адамлар. Бир-бирибиз булан мунда таныш болдукъ. Кёбюсю касбучулар – бары да яш адамлар. Озокъда, иш низамгъа адамланы уьйретмеге тюшдю. Янгы бинада ишни башламагъа тынч болмай. Барыбыз да бир болуп, башына оьзюм де тюшюп, абзар да сибиргенбиз, терезелер де жувгъанбыз, бары да тазалыкъны да болдургъанбыз, биналаны ичин, тышын дегенлей онгарып, 2014-нчю йылны сентябр айында яшланы къабул этдик. Яшланы тарбиялавчулары янгы талаплагъа гёре чалышма къаст эте. Гьар тюрлю пагьмулары булангъы тарбиялавчуларыбыз бар. Оланы гьарисини ишине разимен деп айтмагъа сюемен. Бир ерде турмай, янгылыкъланы уьйренме, яшланы тарбиялавда оланы къолламагъа къаст эте. Гьар тюрлю ярышларда ортакъчылыкъ этебиз. Савгъатлы ва биринчи ерлени алабыз.

–Гертилей де, яшлар бавуну бинасы янгы ва уллу. Янгы ер буса да, ону уьстюнде даим къуллукъ этип турмаса, бузула, тозула. Булай ишлер учун яшлар бавуна харж берилеми?

–Озокъда бериле, харж якъдан бир де тарчыкълы гьал болмагъан. Районну ёлбашчыларына баракалла. Яшлагъа берилеген ашамлыкъ да нечакъы да эркин. Складыбызда бир айгъа болардай ашамлыкъ бола. Гьар яшгъа гюнге ашамлыгъына 60 манат гёрсетилине. Яшлар янгыз крупалар булан тюгюл, акъкъатыкъ, эт, емишлер булан таъмин этилине. Бизин милли ашларыбызны: кюрзе, чуду, долма ва яшлар сююп ашайгъан башгъа ашланы этебиз.

–Артдагъы бир нече йылланы ичинде яшлар бавларында тарбияланагъан гиччипавлар гьар тюрлю байрамларда орус тилде шиърулар, йырлар айтагъанны гёребиз. Булай чараларда ана тилинде яшланы уьйретмеге герекмейми? Сизде яшланы тарбиялав къайсы тилде юрюле?

– Билим беривню талапларына гёре яшлар бавларында 60 процент федерал ва 40 процент регион маънагъа заман бериле. Биз де шо низамгъа гёре ишлейбиз. Орус тилде йимик, къумукъ тилде де гьар тюрлю сагьна гёрюнюшлер онгарабыз, шиърулар уьйретебиз. Гьар гюн яшлар булан къумукъча сёйлейбиз. Тарбиялавчулар 4 йыл битгинче яшлар булан ана тилде сёйлей, 4 йыл битген сонг программагъа гёре орус тилде де чаралар оьтгерме герекбиз. Тек гьали юртларда да яшлар орусча сёйлеме амракъ, айрокъда гиччи яшлар. Олагъа Интернетни, телеберилишлени таъсири де бар. Гиччипавлар бир-бирде оьзлер орус тилде сёйлеп болагъанын гёрсетмеге сюеген йимик де гёрюне. Ана тилинде юртларда сама да уьюнде, ожагъында сёйлемеге герек.

–Яшланы ата-анасы булан не йимик ишлер юрюле? Олар булан байлавлугъугъуз нечикдир?

–Гиччипавланы ата-аналары булан байлавлугъубуз нечакъы да тыгъыс. Гьатта гьар заман бизин булан къошулуп дегенлей байрамлагъа онгарылма кёмек этеген яшланы улланалары да бар. Олагъа баракалла кагъызлар, грамоталар да тапшурабыз. Яшлар булан биз мунда этеген ишлени, оьзлени къоллары булан этеген гьар тюрлю алатланы, суратланы уьюнде де так­рарлап, умуми оьсювюне тергев береген ата-аналарыбыз бары сююндюре. Яшланы ишлери булан ярышларда ортакъчылыкъ этебиз. Гьар айда бир ярыш бола, кёп заманыбызны ала буса да, салынгъан талаплагъа гёре ишлемесек болмай.

Шолай да, 2017-нчи йылны декабр айында бизин яшлар бавунда «Биз дагъыстан халкъланы адатларына ва мердешлерине гьюрмет этебиз» деген семинар оьтгерилди. Савлай респуб­ликадан школа чагъына етишмеген яшланы педагогларыны республика ассоциациясыны ёлбашчылары, оьзге вакиллери ортакъчылыкъ этди. Кёп къонакълар гелди. Гьар тюрлю тарбиялав ва дагъыстан халкъланы адатлары ва мердешлери булан яшланы таныш этив чаралар оьтгерилди.

–Яшланы тарбиялав агьлюден башлана, гиччиден тутуп оланы тарбия даражасы билинмей де къалмайдыр. Къазаныш юртагьлюлерде оьсеген яшланы тарбиясы, сизин пикругъузда, нечикдир?

–Тюз айтасыз, мен де шолай ойлашаман, яшланы тарбиясы агьлюде башланма, тарбиялавну уьстюнде даим ишлемеге герек. Бир-бир агьлюлерде ата-аналар яшларыны тарбиясын бютюнлей яшлар бавларына, школалагъа аманат этмеге сюе. Уьйде яшларына тергев этеген, олар булан къатнайгъан яшлар айрыча билине. Бир-бирде башлап ата-анасын да тарбиялама герек деп айтсам да ярай. Ата-ана булан да лакъыр этебиз, ата-аналаны жыйынларын оьтгеребиз.

–Къазанышда иш гёреген бу – 3-нчю яшлар баву. Яшлар бавуну бинасы уллу, эркин гёрюнсе де, яшланы санаву айтардай кёп тюгюл. Мунда яшлар нечик къабул этилине? Электрон гезикге гёре къабул этиле буса, гезикге токътагъан яшлар кёпмю?

–Бары да ерде йимик, биз де электрон гезикге гёре яшланы къабул этебиз. Гезикге токътагъан яшланы санаву аз тюгюл, 150 яш бар. Бизин юртдан шагьаргъа ишге юрюйген ата-аналаны бирлери яшларын шагьар яшлар бавларына да бере.

–Сиз нечик ойлашасыз, яшлар бавларында яшланы гезиги аз болсун учун не этмеге герек?

–Гезикге токътагъан яшлар бавларында ерлер болсун учун бизге тарыкълы болагъан малланы да берип, бирдагъы бёлюк ачылды. Тек Къазаныш йимик уллу юртгъа дагъы да яшлар баву герек. Бир тюгюл, дагъы да эки яшлар баву болса да артыкълыкъ этмежек. Йыл сайын яшланы санаву кёп болса тюгюл, аз болмай. Гьалиги талаплагъа гёре, школа чагъына етишмеген бары да гиччипавлагъа яшлар бавунда ерлер болдурмагъа тийишли. Гележекде де янгы яшлар бавлары къурулажакъгъа умут этемен, инанаман.

–Мени соравларыма жавап бермеге заман тапгъаныгъыз учун баракалла. Ишигизде уьстюнлюклер ёрайман.

–Бизге тергев этгенигиз учун, сиз де кёп савболугъуз.

Бизин маълумат:

Зайира Дагьирова 1968-нчи йылда Буйнакск районну Тёбен Къазаныш юртунда Камил ва Сулайгьат Мурзаевлени агьлюсюнде тувгъан. 1985-нчи йылда юртдагъы 1 номерли школаны битдирген. 1986-нчы йылда Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтну тыш тиллени уьйретеген факультетине охумагъа тюшген. 1990-нчы йылда буса институтну тамамла­гъан сонг оьзю охуп гетген 1 номерли школада муаллимлик касбуда биринчи абатларын алгъан.

1997-нчи йылда Зайира Камиловнаны школаны завучу этип белгилеген. Муаллим ва завуч гьисапда ол 2014-нчю йылгъа ерли чалышгъан. 2014-нчю йылда буса «Сказка» деген яшлар баву ачылгъанда, ону заведующийи этип белгилеген.

«Сказка» 2017–2018 охув йылда гёрсетген гьасиллерине гёре билим берив къурумланы арасында районда 1-нчи ерни алгъан. Зайира Дагьировагъа билим берив тармакъда этген къуллугъу учун 2007-нчи йылда «Россия Федерацияны умуми ва касбу билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу деген ат берилген. Уьйленген. Агьлюсю Арсланали Дагьиров булан бирче 2 къызын ва уланын оьсдюрген.