Амма чебер асарлагъа, китаплагъа, журналлагъа, газетлеге гьашыкълар арабыздан таймайгъаны да гьакъ. Шо тайпа охувчулар юреги танглагъан асарланы сагьифаларына чомулуп, ругь азыгъын байытагъанына сукъланмай болмайсан.
Герти охувчуланы шо гюбю, китапланы, газетлени янгыз оьзлер охуп, ругь азыгъыны байлыгъындан онгача пайдаланып къоймайлы, оьзгелеге, ювугъуна, хоншусуна, иш ёлдашларына аз буса да пай тийдирме алгъасайгъанлар арабызда аз тюгюл. Гьатта олар журналланы, газетлени де охусун деп кёплеге оьзлер алып барып да берелер.
Оьрде эсгерилген ойларымны генглешдире туруп, мен булай айтмагъа сюемен. Арт вакътилерде журналланы, газетлени ва башгъа чебер асарланы охувчулар булангъы аралыкъ-байлавлугъу, янашыву англашылмайгъан даражагъа етишгени белгили болду. Шо гьакъда сёзюмню узата туруп, 2013-нчю йылны август айыны 20-сында «Ёлдаш» газетни 32-нчи номеринде чыкъгъан Измулла Гьажиевни «Интернет китап яда газет тюгюл» деген макъаласына сесленип, ойларымны охувчулагъа ортакъ этмеге сюемен.
Измулла оьзю язгъан макъаласында гертисин айта. Инсанарагъа Интернет гиргенли, кёп енгилликлер арагъа чыкъгъаны кимни де тамашагъа къалдырмай тюгюл. Интернетни маълумат майданына гирсе, онда не тюрлю янгылыкълар да, хабарлар да барны гёресен. Сюйсенг экономика, политика, табиатны, къыр жанланы гьакъында да тюрлю-тюрлю къужурлу маълуматланы гёзден гечирип, англавунгну генглешдирип боласан. Дагъы да айтсам, гьар тюрлю сайтлагъа гирип, адабият «авлакъларында» гезеп, юрегинг танглагъан авторланы асарларын охуйсан. Уьстевюне, девюрлени боюнда инсанланы бай, терен маъналы ва гьакъыл пикрусу топлангъан энциклопедия хазнасы гирген сагьифаларындан пайдаланма имканлыкъ да бар.
Буса да, мен ойлашагъан кюйде, гелигиз, компьютерни де ва янгы басмаханадан чыкъгъан хас ийисли китапланы, журналланы ва газетлени тенглешдирип къарайыкъ.
Компьютерни сувукъ гёк экранына гирсе, онда суратланып чыкъгъан сагьифаларыны сатырларыны арасында салкъын ел эшегени сезилегенденми, мен ойлайгъан кюйде, шо сувукъ экрандагъы маълуматлар охувчугъа онча таъсир этмейдир.
Китапны, журналны яда газетни алып охуйгъанда буса, къолунгдан таба къаркъаранга асарны авторуну исивю бир тамаша сингип, сан-санынга оьтегенни сезип къоймайлы, шо арада гелген гьислер сени охувгъа иштагьынгны артдыра, берекетли харшлагъа парх береген къара ренкли сатырланы теренине хошландыра. Айтагъаным, жанлы асарланы охуйгъан заманда басмахананы ренкли ийисинден башгъа, асарланы авторларыны яратывчулукъ ругьуну исивюн гьис этесен. Гьатта асарны тындырыкълы охусанг, авторланы ойларыны, пикруларыны ярыкъ негетлерини, бир-бирде буса, талчыкълы гьислерини юваш, исси ели эшегени де сезилмей къалмай. Неге десе, охувчу асарны теренине чомулуп охуй буса, гьар сатырны, гьар сагьифаны арасында, ичинде автор гьайлы яратгъан игитлерини келпетлерин охувчу да оьзтёрече яратып, авторну мурадын англап, хадирли гёзден гечирип, гьар игитни къалибин оьзю танглагъан ярыкъ ренклеге бояп, оьзю сюйген кюйде суратламагъа бола. Сонг да, игитлени ич дюньясын ахтара, оланы бир нечеси булан оьктем бола, бир-бири булан тенглешдире, башгъаларын англай, сайлай.
Жанлы китапланы, журналланы, газетлени охуса, автор оьз асарында яратгъан игитлерини келпетлерине, ич дюньясына оьз къаравуна гёре торайгъан аламатланы да къошум гьисапда байытып бола. Сонг да, охувчу асарны охуйгъан заманда, ругь азыкъдан ругьланып, шонча да хошланып иштагьгъа бериле чи, гьатта ол бир-бирде оьз-оьзюне гёнгюнден сёйлейген бола. Шолайлыкъда, оьзюнгден ихтиярсыз асарны игити булан оьзюнг де эс этмейген даражада байлавлукъ торайтасан, ону яшавун, дюньягъа къаравун, къылыгъын къабул этме боласан. Шо аламатны юрегинг къабул этмесе, гери урма ихтиярынг да бар. Шулай гьаллар буса охувчуну юрегине шайлы кюрлюк сала.
Гелигиз, адабият тарлавда чебер сабан салгъан харшда мол тюшюм оьсдюрген лайыкълы шаирлерибизни, язывчуларыбызны таза ана тилибизде язгъан жанлы асарларын охуп, оланы сыйын, гьюрметин этейик.
Сонг да, къумукъ тилде чыгъагъан ругь азыгъыбызны оьзеги болгъан «Ёлдаш» газетибизни ярлы болма къоймайыкъ. Ону уьстюнде къайратлы загьмат тёгюп, чалышагъан журналистлени хадирин билейик. Неге десе, оланы яратывчулукъ чалышывуну барышы гьеч токътамайгъан конвеерге парх берегени сезиле. Эгер де, бир тюрлю себеплерден, о гюнню Аллагь да гёрсетмесин, конвеер токътаса, жумадан-жумагъа низамлы кюйде чыгъагъан аявлу газетибиз «Ёлдашдан» къуру къалмакъ бар. Гелигиз, таза ана тилибизде язылгъан маълуматланы охуюкъ, маълумат дюньясында гезейик, ругь байлыгъыбызны байытайыкъ.
Ахырда Интернетни маънасын инкар этме ярамайгъанлыкъны да эсгермеге сюемен. Шолай этме сюегенлер болса да, ол маънасыз негет. Неге десе, Интернет инсанны оьр гьакъылыны натижасы гьисапда яшавгъа гирип, оьз ерин тапгъан, оьзюню пайдалы янларына кёплени къуршагъан. Озокъда, иш онда тюгюл. Сюйгенлер Интернетден пайдаланмагъа, сюймейгенлеге жанлы китапланы охуп иштагьланмагъа ихтияры бар.
Герти охувчуланы шо гюбю, китапланы, газетлени янгыз оьзлер охуп, ругь азыгъыны байлыгъындан онгача пайдаланып къоймайлы, оьзгелеге, ювугъуна, хоншусуна, иш ёлдашларына аз буса да пай тийдирме алгъасайгъанлар арабызда аз тюгюл. Гьатта олар журналланы, газетлени де охусун деп кёплеге оьзлер алып барып да берелер.
Оьрде эсгерилген ойларымны генглешдире туруп, мен булай айтмагъа сюемен. Арт вакътилерде журналланы, газетлени ва башгъа чебер асарланы охувчулар булангъы аралыкъ-байлавлугъу, янашыву англашылмайгъан даражагъа етишгени белгили болду. Шо гьакъда сёзюмню узата туруп, 2013-нчю йылны август айыны 20-сында «Ёлдаш» газетни 32-нчи номеринде чыкъгъан Измулла Гьажиевни «Интернет китап яда газет тюгюл» деген макъаласына сесленип, ойларымны охувчулагъа ортакъ этмеге сюемен.
Измулла оьзю язгъан макъаласында гертисин айта. Инсанарагъа Интернет гиргенли, кёп енгилликлер арагъа чыкъгъаны кимни де тамашагъа къалдырмай тюгюл. Интернетни маълумат майданына гирсе, онда не тюрлю янгылыкълар да, хабарлар да барны гёресен. Сюйсенг экономика, политика, табиатны, къыр жанланы гьакъында да тюрлю-тюрлю къужурлу маълуматланы гёзден гечирип, англавунгну генглешдирип боласан. Дагъы да айтсам, гьар тюрлю сайтлагъа гирип, адабият «авлакъларында» гезеп, юрегинг танглагъан авторланы асарларын охуйсан. Уьстевюне, девюрлени боюнда инсанланы бай, терен маъналы ва гьакъыл пикрусу топлангъан энциклопедия хазнасы гирген сагьифаларындан пайдаланма имканлыкъ да бар.
Буса да, мен ойлашагъан кюйде, гелигиз, компьютерни де ва янгы басмаханадан чыкъгъан хас ийисли китапланы, журналланы ва газетлени тенглешдирип къарайыкъ.
Компьютерни сувукъ гёк экранына гирсе, онда суратланып чыкъгъан сагьифаларыны сатырларыны арасында салкъын ел эшегени сезилегенденми, мен ойлайгъан кюйде, шо сувукъ экрандагъы маълуматлар охувчугъа онча таъсир этмейдир.
Китапны, журналны яда газетни алып охуйгъанда буса, къолунгдан таба къаркъаранга асарны авторуну исивю бир тамаша сингип, сан-санынга оьтегенни сезип къоймайлы, шо арада гелген гьислер сени охувгъа иштагьынгны артдыра, берекетли харшлагъа парх береген къара ренкли сатырланы теренине хошландыра. Айтагъаным, жанлы асарланы охуйгъан заманда басмахананы ренкли ийисинден башгъа, асарланы авторларыны яратывчулукъ ругьуну исивюн гьис этесен. Гьатта асарны тындырыкълы охусанг, авторланы ойларыны, пикруларыны ярыкъ негетлерини, бир-бирде буса, талчыкълы гьислерини юваш, исси ели эшегени де сезилмей къалмай. Неге десе, охувчу асарны теренине чомулуп охуй буса, гьар сатырны, гьар сагьифаны арасында, ичинде автор гьайлы яратгъан игитлерини келпетлерин охувчу да оьзтёрече яратып, авторну мурадын англап, хадирли гёзден гечирип, гьар игитни къалибин оьзю танглагъан ярыкъ ренклеге бояп, оьзю сюйген кюйде суратламагъа бола. Сонг да, игитлени ич дюньясын ахтара, оланы бир нечеси булан оьктем бола, бир-бири булан тенглешдире, башгъаларын англай, сайлай.
Жанлы китапланы, журналланы, газетлени охуса, автор оьз асарында яратгъан игитлерини келпетлерине, ич дюньясына оьз къаравуна гёре торайгъан аламатланы да къошум гьисапда байытып бола. Сонг да, охувчу асарны охуйгъан заманда, ругь азыкъдан ругьланып, шонча да хошланып иштагьгъа бериле чи, гьатта ол бир-бирде оьз-оьзюне гёнгюнден сёйлейген бола. Шолайлыкъда, оьзюнгден ихтиярсыз асарны игити булан оьзюнг де эс этмейген даражада байлавлукъ торайтасан, ону яшавун, дюньягъа къаравун, къылыгъын къабул этме боласан. Шо аламатны юрегинг къабул этмесе, гери урма ихтиярынг да бар. Шулай гьаллар буса охувчуну юрегине шайлы кюрлюк сала.
Гелигиз, адабият тарлавда чебер сабан салгъан харшда мол тюшюм оьсдюрген лайыкълы шаирлерибизни, язывчуларыбызны таза ана тилибизде язгъан жанлы асарларын охуп, оланы сыйын, гьюрметин этейик.
Сонг да, къумукъ тилде чыгъагъан ругь азыгъыбызны оьзеги болгъан «Ёлдаш» газетибизни ярлы болма къоймайыкъ. Ону уьстюнде къайратлы загьмат тёгюп, чалышагъан журналистлени хадирин билейик. Неге десе, оланы яратывчулукъ чалышывуну барышы гьеч токътамайгъан конвеерге парх берегени сезиле. Эгер де, бир тюрлю себеплерден, о гюнню Аллагь да гёрсетмесин, конвеер токътаса, жумадан-жумагъа низамлы кюйде чыгъагъан аявлу газетибиз «Ёлдашдан» къуру къалмакъ бар. Гелигиз, таза ана тилибизде язылгъан маълуматланы охуюкъ, маълумат дюньясында гезейик, ругь байлыгъыбызны байытайыкъ.
Ахырда Интернетни маънасын инкар этме ярамайгъанлыкъны да эсгермеге сюемен. Шолай этме сюегенлер болса да, ол маънасыз негет. Неге десе, Интернет инсанны оьр гьакъылыны натижасы гьисапда яшавгъа гирип, оьз ерин тапгъан, оьзюню пайдалы янларына кёплени къуршагъан. Озокъда, иш онда тюгюл. Сюйгенлер Интернетден пайдаланмагъа, сюймейгенлеге жанлы китапланы охуп иштагьланмагъа ихтияры бар.
