Шоланы бирлерини атларын эсгерейик:
– Къансияла (орусча зверобой), елпинчек (одуванчик), маймадуран (тысячелистник), мелевше (фиалка), къарачёп (душица), оьгюзкъуйрукъ (коровяк), къычыткъан (крапива), жулаа (мокрица), бюрлюген (ежевика), жиелек (земляника), къурайот (дягиль), бёденечёп (вероника лекарственный), къазот (геран луговая и лесная), хамхарти (лопух) ва башгъалары.
Бу макъалада хамхарти деген дарман отну гьакъында айтыла.
Хамхарти отну орусча бир нече аты бар: репейник, дедки, задерка, королевина. Бу дарман от «алмакъ» деген грек сёзден баш алгъан. Шону себеби де бар. Хамхарти адамны опурагъына ябушса, айырмагъа къыйын. Орус тилде: «Пристал, как репей», – деп де айтыла. Хамхарти – эки йыллыкъ от. Ону бийиклиги 0,6 – 1,8 метр бола. Тамурлары буса 60 сантиметрге етише.
Хамхартини чечеклери июн айны башындан сентябрни ахырына ерли амалгъа геле ва шо заман оланы жыймагъа башлама ярай.
Хамхарти Россия Федерацияны кёбюсю ерлеринде ёлугъа.
Медицинада дарман гьисапда хамхартини тамурлары ва япыракълары къоллана. Япыракъларын июн ва сентябр айларда жыя. Тамурларын буса сентябр – октябр айларда жыя.
Хамхартини тамурлары экинчи йылгъа бечийлер. Шо саялы ону тамурларын эрте язбашда къазып алмакъ маслагьат этиле.
Алынгъан тамурланы тазаламагъа ва сув булан жувмагъа герек. Сонг шо тамурланы 10–15 сантиметр этип увакълай ва таза гьавагъа къурума яя. Сонг дагъы да 3–5 сантиметр этип увакълай. Тамурларда 12 процент сылама, протеини ва кёп даражада С витамин бары токъташдырылгъан. Хамхартини чечегиндеги урлукъларда 20 процент май бары токъташдырылгъан. Бу чечекни аврувлагъа дарман гьисапдагъы пайдалыгъы бырынгъы заманлардан берли белгили.
Алим Диоскорида «Медицинаны башы» деген китабында шо гьакъда айтгъан. Полководец Александр Невскийни савлугъун яхшылашдырмакъ учун ону врачы да хамхартини япыракъларын къоллай болгъан. Дюньяны кёбюсю уьлкелеринде адамланы савлугъун болдурмакъ учун бавурундагъы ташгъа къаршы, ашкъазанда болагъан аврувлагъа да къаршы халкъ медицинада хамхартини япыракъларын, тамурларын къоллай болгъанлар.
Эсгерилген аврувлагъа къаршы 20 грам хамхартини бир стакан сувгъа тёгюп, гюнде уьч керен иче болгъан. О къайнагъан сувну 2 сагьат къоюп, сонг сюзюп гюнде 2–3 керен ичмеге гёрсете.
Хамхартини адамны башындагъы тюклерин оьсдюрмеге, язва аврувну сав этмеге къоллайгъан гезиклер де бола.
Озокъда, авругъан адам да дарман отланы врачны насигьатларына тынглап, англап къолламагъа герек. Китай пачалыкъны медицинасында хамхартини урлукъларын ва яшыл япыракъларын адамны сув яравуну агъымын нормагъа салмакъ учун къоллайгъаны белгили.
Йылан хапгъанда да, агъулу жибинлер хапгъанда да адамгъа хамхартиден этилген къошулчанланы ичирме ярай.
Япония пачалыкъда хамхартини огородларында оьсдюрегени белгили.
Алимлер токъташдырагъан кюйде, хамхартини увакъ этген урлукъларын, читаны, картопну, петрушканы ва пастернак деген дарман отну орнуна къоллайгъан гезиклер де бола.
Хамхартини биринчи йылгъы япыракъларын яшыллай, къайнатып ва къурутуп, шорпагъа, эт ашлагъа къошуп къоллайгъан гезиклер бола. Хамхартини чечеклерине балжибинлер кёп гелегени белгили. Неге тюгюл, хамхартини чечеклеринде бал кёп бола.
– Къансияла (орусча зверобой), елпинчек (одуванчик), маймадуран (тысячелистник), мелевше (фиалка), къарачёп (душица), оьгюзкъуйрукъ (коровяк), къычыткъан (крапива), жулаа (мокрица), бюрлюген (ежевика), жиелек (земляника), къурайот (дягиль), бёденечёп (вероника лекарственный), къазот (геран луговая и лесная), хамхарти (лопух) ва башгъалары.
Бу макъалада хамхарти деген дарман отну гьакъында айтыла.
Хамхарти отну орусча бир нече аты бар: репейник, дедки, задерка, королевина. Бу дарман от «алмакъ» деген грек сёзден баш алгъан. Шону себеби де бар. Хамхарти адамны опурагъына ябушса, айырмагъа къыйын. Орус тилде: «Пристал, как репей», – деп де айтыла. Хамхарти – эки йыллыкъ от. Ону бийиклиги 0,6 – 1,8 метр бола. Тамурлары буса 60 сантиметрге етише.
Хамхартини чечеклери июн айны башындан сентябрни ахырына ерли амалгъа геле ва шо заман оланы жыймагъа башлама ярай.
Хамхарти Россия Федерацияны кёбюсю ерлеринде ёлугъа.
Медицинада дарман гьисапда хамхартини тамурлары ва япыракълары къоллана. Япыракъларын июн ва сентябр айларда жыя. Тамурларын буса сентябр – октябр айларда жыя.
Хамхартини тамурлары экинчи йылгъа бечийлер. Шо саялы ону тамурларын эрте язбашда къазып алмакъ маслагьат этиле.
Алынгъан тамурланы тазаламагъа ва сув булан жувмагъа герек. Сонг шо тамурланы 10–15 сантиметр этип увакълай ва таза гьавагъа къурума яя. Сонг дагъы да 3–5 сантиметр этип увакълай. Тамурларда 12 процент сылама, протеини ва кёп даражада С витамин бары токъташдырылгъан. Хамхартини чечегиндеги урлукъларда 20 процент май бары токъташдырылгъан. Бу чечекни аврувлагъа дарман гьисапдагъы пайдалыгъы бырынгъы заманлардан берли белгили.
Алим Диоскорида «Медицинаны башы» деген китабында шо гьакъда айтгъан. Полководец Александр Невскийни савлугъун яхшылашдырмакъ учун ону врачы да хамхартини япыракъларын къоллай болгъан. Дюньяны кёбюсю уьлкелеринде адамланы савлугъун болдурмакъ учун бавурундагъы ташгъа къаршы, ашкъазанда болагъан аврувлагъа да къаршы халкъ медицинада хамхартини япыракъларын, тамурларын къоллай болгъанлар.
Эсгерилген аврувлагъа къаршы 20 грам хамхартини бир стакан сувгъа тёгюп, гюнде уьч керен иче болгъан. О къайнагъан сувну 2 сагьат къоюп, сонг сюзюп гюнде 2–3 керен ичмеге гёрсете.
Хамхартини адамны башындагъы тюклерин оьсдюрмеге, язва аврувну сав этмеге къоллайгъан гезиклер де бола.
Озокъда, авругъан адам да дарман отланы врачны насигьатларына тынглап, англап къолламагъа герек. Китай пачалыкъны медицинасында хамхартини урлукъларын ва яшыл япыракъларын адамны сув яравуну агъымын нормагъа салмакъ учун къоллайгъаны белгили.
Йылан хапгъанда да, агъулу жибинлер хапгъанда да адамгъа хамхартиден этилген къошулчанланы ичирме ярай.
Япония пачалыкъда хамхартини огородларында оьсдюрегени белгили.
Алимлер токъташдырагъан кюйде, хамхартини увакъ этген урлукъларын, читаны, картопну, петрушканы ва пастернак деген дарман отну орнуна къоллайгъан гезиклер де бола.
Хамхартини биринчи йылгъы япыракъларын яшыллай, къайнатып ва къурутуп, шорпагъа, эт ашлагъа къошуп къоллайгъан гезиклер бола. Хамхартини чечеклерине балжибинлер кёп гелегени белгили. Неге тюгюл, хамхартини чечеклеринде бал кёп бола.
Магьамматбек Османов.
