Муна анадаш «Ёлдаш» газетибиз 100 йыл бою печатдан чыгъып, халкъыбызны ёлдашы, сырдашы, аркъатаяву болуп геле. Къумукъ ана тилибизде чыгъагъан биргине-бир республика газетибизге оьмюрюню боюнда язылып алып, бир сагьифасын да къоймай охуйгъан, шолай да оьз пикруларын язагъан сююмлю охувчуларыбыз да бар. Охувчуларыбызны кёплери муаллимлер экенни билебиз.
Олар янгыз оьзлер охуп къоймайлы, газетни макъалалары булан охувчу яшланы да таныш эте. Газетни дарсларында къоллай, пайдалана. Шолай, халкъыбызны яшавунда ортакъчылыкъ этеген муаллимлерибизни охувчулары гележекде оьзлер де ватаныны, элини, халкъыны яшавунда ортакъчылыкъ этежек оьзден къылыкълы адамлар болажагъына инанаман.
Магъа оьзюме де ана тил ва адабият дарсланы берген Тёбен Къазанышдагъы 1 номерли орта школаны муаллими Муртазали Ильясович Бамматов да дарсларда гьар заман къумукъ тилде чыгъагъан газетлени, журналланы да къоллап, янгы чыкъгъан китапланы табып, охувчулагъа таныш этип, ана тилин, Ватанын, элин сюйдюреген кюйде таъсирли дарслар юрюте эди.
Газетибизни охуйгъан, кёп йылланы узагъында инамлы къурдашы болуп гелеген муаллимлерибизни де 100 йыллыкъ юбилейибиз булан къутлап, олагъа яхшы савлукъ, насип, ишинде уьстюнлюклер де ёрап гьакъ юрекден баракалла билдиребиз.
Бугюн газетни юбилей шатлыкъларыны алдында бир нече муаллимибиз язгъан пикруланы да охувчуланы тергевюне беребиз.
«ЁЛДАШ» МАГЪА ЁЛДАШЛЫКЪ ЭТГЕНДЕН КЪАЙРЫ…
«Ёлдаш» газетибизге 100 йыл тамамланагъанлыкъ–къумукъ халкъ учун бир уллу агьвалат. 100 йыл оьмюр сюрюп, оьз халкъыны гёнгюн алып, гьар жумалыкъ ёлдашы болуп турмакълыкъ о кёп уллу абургъа да, сыйгъа да ес болмакъдыр.
Мен оьзюме нече йыл болагъандан берли бу газет магъа таныш экенни айтма да билмеймен, неге тюгюл ону аты «Ленин ёлу» болуп да, «Ёлдаш» болуп да бизин столубуздан таймагъан.
Мени уллу уланкъардашым мен кёп гиччи заманымдан берли, газетни алдыма салгъандан къайры да, ону ичиндеги макъалаланы атларын, онда нени гьакъында айтылагъанны сорап, «экзамен» алагъан хасияты бар эди. О саялы мен де, уьйдеги къалгъанлар да, тутулуп къалмас учун, газетни башындан ахырына ерли охуй эдик. Мен о вакътиде бу иш не саялы этилегенни англама да англамай эдим. О буса магъа да, менден гиччилеге де уллу дарс болгъан. Газетге гьаваслыкъ, тилге муштарлыкъ бизин агьлюде муна шулай тувгъан.
Шо заманда тувулунгъан газетге бакъгъан якъдагъы сюювюм мени оьзюм булан бирче оьссе тюгюл, кемимеген. «Ёлдаш» ва «Къумукъ тюз» газетлер магъа башгъаланы таныш этгенде йимик, мени башгъалагъа да таныш этди. Бара-бара мен оьзюм газетге макъалалар, шиърулар язагъан болдум. «Ёлдаш» магъа ёлдашлыкъ этгенден къайры, къардашым, сырдашым да болду. Огъар сюювню мен энни оьз авлетлеримде, охутагъан яшларымда болдурма къаст этемен.
«Ёлдаш» газетни гьар бетини оьз масъаласы, оьз сююмлю охувчусу да бар. Мен оьзюм газетни башлап къолума алгъандокъ, тилге байлавлу ва тарихге байлавлу асарларын излеймен. Неге тюгюл, буссагьатгъы адабиятны ва тилни, тарих ахтарывчулукъ ишлени биз, муаллимлер, билмесек, яшлагъа о гьакъда гьалиги заманда ким айтар? Ата-аналаны кёплери газет охувдан арек. Оланы алдына яшав башгъа талаплар салып тура. Шо саялы да биз яшлагъа инчесаниятны, маданиятны, тарихни гьакъындагъы макъалалагъа къаравун бакъдырабыз.
Гьалиги девюр – газетден къайры да, кёп тюрлю охув къуралланы девюрю. Амма газетден олар оюнланы табып ойнама, чечеген ёммакъланы табып, чечмеге иштагьы геле. Оьзлер йимик яшлар язгъан шиъруланы охуй. «Чечеклер» деген кружокда ортакъчылыкъ этеген кёстекли яшланы шиърулары да газетде нече керен де чыкъгъан.
«Ёлдаш» газетибизни 100 йыллыгъы бизин гележегибиз баргъа, газет охуйгъанлар бар туруп, къумукъ тилибиз оьлмежекге инандыра.
Къой, газетибиз гьар уьйню гьасирет гёзленеген къонагъы болсун. Тили таза, ойлары рагьмулу, юреги шавлалы газетни къуллукъчулары, язывчуларыбыз, тарихчилерибиз, шаирлерибиз бизин гьар сыйлы жумагюн: «Уьюгюзге яхшылыкъ» деп геливюнден айырмасын.
Супуяханум Бийболатова,
Кёстек мактапны муаллими.
СЫЙЛЫ КЪОНАКЪДАЙ КЪАРШЫЛАЙ
Мен Къарабудагъгентдеги гимназияны атындан бизин сыйлы анадаш «Ёлдаш» газетибизни юз йыллыгъы булан бары да къуллукъчуларын, ону охувчуларын гьакъ юрекден къутлайман. Сизин яшавугъузда насип, ожакъларыгъызгъа берекет, бизге къужурлу макъалалар, къумукъ шаирлерибизни янгы-янгы яратывчулугъу булан таныш этмекни, савлукъ, пагьму, ишигизде уллу уьстюнлюклер ёрайман. Сиз ана тилибизни сёнмейген чырагъысыз!
АНА ТИЛ – УЛЛУ НИЪМАТ!
Ана тилде чыгъагъан республика оьлчевдеги «Ёлдаш» газетибиз – милли маданиятны, оьзтёречеликни, адабият ва тарихи эсделиклени сакълайгъан къуралы. Ана тилибизни асырап, аяп сакълама туврадан борчлу экенлигине амин турма юз йыл бою гьаракат этген, адамны юрегинден сююнме, англама, къолундан гелеген гьаракатын этмеге уьйретген миллет газетибиз.
Ана тилибизде чыгъагъан «Ёлдаш» газетибизни бизин агьлюде сыйлы къонакъдай къаршылай ва охуй. Жавгьар къумукъ тилибизни сюйме, аяма, ону къонгуравлу сесин, макъамын сезип, санларыбызгъа сююв сырлар булан сингдирип, гележекге яшларыбызгъа бизден варисликге оьз тилибизни сакълама гьаракат этеген аслу къурал – ана тилде чыгъагъан газет, журнал, китап. Шо саялы да оьз газетибизни бетлери къумукъ тилни байлыгъын, теренлигин англатса, чакъда-чакъда ата юртларыбызны, районларыбызны белгили адамлары булан таныш этсе, юртлуларыбызны яхшысына сююнюп, яманына янардай макъалалар берилсе, пайдалы болур.
Бугюн биз барыбыз да бирлешип, миллетибизни, тилибизни, яшларыбызны талигьин ойлашмасакъ, оьтген девюрлени асил ишлерини, герти игитлерини келпетлери булан таныш этмесек, тангалабыз нечик болур деп ойлашма тюшер деп эсиме геле. Шо себепден, газетибизни къоллап, школалагъа, яшлар бавларына салынагъан аслу борчлагъа кюрчюленип ишлеме, айрокъда ана тилни муаллимлерини алдында уллу борч бола.
Ана тил – милли маданиятны, оьзтёречеликни, адабият ва тарихи эсделиклени сакълайгъан къурал экенин, не девюрню алсакъ да, къумукъланы ашаву, яшаву-турушу, тазалыгъы, уьй тутуву, ругь байлыгъы оьр даражада болгъанны, шогъар гёре тил байлыгъы да болгъанны мисаллар булан англатма тарыкъ. Гьар юртну оьз адат-къылыгъын, аслу касбусун, яшав-туруш гьалын суратлайгъан макъалаларыбыз булан тарихи тамурларыбыз, адат-къылыгъыбыз булан таныш эте туруп, гьалиги заман булан да тенглешдирип, яш наслуну тарбиялав къайдаларын, оьтгерилеген ишлерибиз булан охувчуланы таныш этме чакъыраман.
Мухбирлерибиз охувчуланы дюньягъа тюз къаравун тувдурмакъ, яшавгъа байлавлу англавларын генглешдирмек, чеберликни гьислерин сездирмек булан бирче, яш наслуну менликни ругьунда тарбиялама кёмек этип, ата-бабаларыбызны яхшы, пайдалы адатларын, мердешлерин янгыртып, оьзбашына яшама, эрши-аривню айырып бажарма уьйретме болагъан макъалалары булан охувчуланы тергевюн тартма герек.
Муаллимлени тарбиялав къайдадагъы ишлерин ата-ана якълап, агьамият берип, ортакъчылыкъ этип, газетден таба генгешлер оьтгерилсе, оланы тарбиялав асуву дагъы да артар эди деп ойлашаман. Айрокъда гьали яш наслуну терс ёллагъа бакъдырма айланагъан уллу гючлер барда, барыбыз да бир болуп, газет булан тыгъыс байлавлукълар тутуп иш гёрме герекбиз. Дагъы ёгъесе, ана тиллени, газетибизни абурун, огъар бакъгъан сюювню артдырма къыйын болур.
Сынавлу, йылдан-йылгъа яхшы ишлейген мухбирлени абурун оьр даражагъа гётермесек, биз бизин абурламасакъ, ятлар бизин абурламас. Бай авуз яратывчулугъубуз да, уьлгюлю адабиятыбыз да, оланы яратгъан пагьмулу, абурлу язывчуларыбыз да, къагьруман игитлерибиз де, белгили терен тамурларыбыз да, бугюнде де къайратлы загьмат тёгеген, уллу уьстюнлюклеге етген уланларыбыз, къызларыбыз да булан охувчуланы таныш эте туруп, гележегибизден де къоркъмайлы, гьакъ юрекден, оьз миллетибизден, бизден алда яшагъан белгили адамларыбыздан оьктем болуп, гьаракат этип яшама уьйретмек ва тарбияламакъ – жамият борчубуз.
Ругь байлыкъ аза бара деп кант эте турмай, газетибизни де къоллап, гьар ким оьзюбюзню къолубуздан гелегенни этип, оьзденлигибизни тас этмей, дослукъда, ата-бабаларыбызны гьызын тас этмей яшама герекбиз.
Охувчулагъа гьакъыллы насигьатчы да болуп, ёлдашыдай, къурдашыдай гележек наслулагъа да турмагъа анадаш газетибизге кёп йылланы узагъында насип болсун.
Умусалимат БУТАЕВА,
Къарабудагъгентдеги гимназияны дарс берювчюсю, Россияны умуми ва касбу билим берив тармагъыны гьюрметли къуллукъчусу, Дагъыстанны яшёрюмлерини ат къазангъан насигьатчысы.
ЯЗМА МУШТАРЛЫ ЭТЕ
Халкъыбыз учун “Ёлдаш” газет бек тарыкъ. Гьалиги девюрде, бары халкъ, уллу да, гиччи де, орусча сёйлейгенде, ана тилибизде чыгъагъан газетни тилни сакълавда кёп уллу маънасы бар. Бизге, муаллимлеге, о айрокъда пайдалы. Биз “Ёлдашдан” дарслагъа тарыкълы болагъан материалланы къоллайбыз. Бир-бир шаирлерибизни, язывчуларыбызны яшавнамелери китапларда кёп къысгъартылып берилген. “Ёлдашны” адабият бёлюгюнде буса янгы, биз эшитмеген маълуматлар чыгъа. Шоланы биз де яшлагъа етишдиребиз. Олар да бек иштагьлы тынглайлар.
Сонг да, районлардан мактап чагъындагъы яшланы шиърулары ерлешдириле. Шолар да ер-ердеги охувчуланы тергевюн тарта ва оланы да шиъру язма муштарлы эте.
Юртлу халкъ топуракъ булан пайдалана. Бавда бахча емишлени болдурмакъны къастында. Харж да этип, дармангъа бишген емишлени алгъынча, оьзлер болдурмакъны онгайлы гёрелер. Шо себепден охувчулар Къарамагьаммат Къараевни макъалаларын сююп охуйлар ва олардан пайдаланалар. Озокъда, ярым миллионгъа чыкъгъан къумукълардан дёрт минги тюгюл газетибизге язылмайгъанны эшитгенде, талчыкъмай да болмайбыз.
Халкъ булан лакъыр юрютсек, олар газетни бетлериндеги кёп сёзлени маънасын англамайгъанын айталар. Шону учун, мени гьисабымда, газетибизни бетлериндеги шолай сийрек къолланагъан сёзлени баянлыгъын берме герек.
Сонг да, бары да халкъ “Дагестанская правда”, “Новое дело” газетлени алып турмайлар. Ишлемейген, янгыз пенсиягъа яшайгъан халкъ учун оланы шайлы багьалары да бар. «Ёлдаш” газетни бир бетинде тюрлю-тюрлю, халкъгъа тарыкълы болур йимик, халкъ билмейген соравлагъа жаваплар берилип, законлар булан таныш эте буса да арив болар эди.
Айнутдин АСЕЛДЕРОВ,
Атланавул гимназияны муаллими.
ГАЗЕТДЕН ПАЙДАЛАНАБЫЗ
«Ёлдаш» газетге мен 1999-нчу йылдан берли языламан. Газетде ана тил ва адабият дарсларда пайдаланма болагъан макъалалар, маълуматлар бар экени сююндюре. Айрокъда газетни бетлеринде чыгъагъан, охув китапларда ёкъ шиърулар, адабият асарлар бизге адабият дарсларда кёмек эте. Класдан тышда оьтгереген дарсларыбызда, ачыкъ дарсларда ва ярышларда пайдаланабыз.
Газетни сагьифалары азлыкъ эте деп эсиме геле. Алда йимик 24 бети болгъан буса, дагъы да яхшы эди. Газетни 100 йыллыкъ юбилейи булан гьакъ юрекден къутлай туруп, газетде ишлейген бары да къуллукъчулагъа уьстюнлюклер ва савлукъ ёрайман.
Бажив БЕКБОЛАТОВА,
Къаягентдеги 3 номерли
орта мактапны муаллими.
