Бугюнлерде ата юртуну маданиятыны, адатларыны къысматыны гьакъында ойлашма, къорума чы къайда, гьатта ону инкар этме къарайгъанлар да ёлугъа. Шо гьакъда ойлашса, къумукъ халкъны ата-бабалардан гьалиге ерли наслудан-наслугъа варисликге бериле гелген бай маданияты, адатлары, авуз яратывчулугъу, патриот ругьгъа берилгенлиги йылдан-йылгъа ярлылашагъаны, тавшалагъаны гёрюне.
Ойларымны гертилей туруп, Къаягент районну Оьтемиш юртунда ерлешген маданиятны отаву болгъан тарихи-маданият музейни гьакъында сёз юрютме сюемен. Бу музейни оьзюню сиптечилиги булан юртлу муаллим, оьзден улан Зайнарбек Къурбаналиевич Зайнарбеков къургъан ва ачгъан. Ону гьакъында маълумат берме тийишли гёремен. Юрт школаны битген сонг, бухгалтерлер гьазирлейген курсланы да битдирип, ата юртунда ишлеп турагъанда, эр намусун кютме асгерге чакъырыла. Германияда эки йыл уьлгюлю кюйде къуллукъ эте. Ата-анасыны атына баракалла кагъызлар да геле. Адабиятгъа яшдан берли юреги авагъан Зайнарбек яратывчулукъ булан машгъул бола. Шаир гьисапда «Ёлдашны» охувчуларына да яхшы белгили.
1986-нчы йылдан башлап, З.Зайнарбеков Оьтемишдеги мактапда ана тилден дарслар юрютме башлай. Жамият ишлерде актив кюйде ортакъчылыкъ эте. Ишлейген коллективни оьзю де сююп, оьзюн де сюйдюрюп бажара. Мундагъы «Тангчолпан» деген адабият кружокгъа кёп йылланы узагъында ёлбашчылыкъ эте. Кружокну ортакъчыларыны шиърулары район ва республика газетлерибизде кёп керенлер чыгъып тура.
Бу музейни къурмакъ учун ол къаст этип, бек гьайлы янашгъанын эсгерме герек. Инг башлап, шо муратда ол мактапны абзарындагъы гиччирек бинагъа гёз салгъан болгъан экен. Яхшы чы, ону шо пайдалы таклифин мактапны директору Магьаммат Аминович Магьамматов да онглу гёрген ва кёмеклешген.
Шо заман Зайнарбек музейге гьажатлы болагъан Оьтемишни тарихине, маданиятына байлавлу тийишли экспонатлар тапмакъ учун герти «гьавгъа» чыгъа. Бир башлап къардаш-тухумуна, сонг таныш-билишине, абзардан-абзаргъа гире туруп, музейге герекли савут-сабаны, бырынгъы заманларда уьй-эшикде къолланагъан алатланы ахтара туруп, кёп заман айлана.
Ону гьаракаты негьакъ гетмей. Бара-бара музей экспонатлардан толма башлай. Бырынгъы багъыр тепсилени, сазбалчыкъдан ясалып бишген кюмеслени, чараланы, сукараланы, сабанчыны гьар тюрлю хырсларын, пурусларын, темир кутанларын, боюнсалар булан балбуларын, гьатта 1 Пётр пачаны сапарындан къалгъан къысгъа мортира топну дёгерчиклерин, алдагъы асгерчилени къалкъанларын, къол тирменлени ташларын гёзден гечирсенг, оьтген девюрлер бир тамаша ярыкъ ренклеге боялып, гьайран маълуматлар бере. Юртлу оьзден халкъны алдагъы девюрлерде яшагъан кююн, дав майданларда, загьматда этген гьаракатын гёрсете, олар булан оьктем болма чакъыра. Гьалиги наслуну Ватанын сюймеге, тарихин, маданиятын, адатланы сакълама уьйрете.
Бу музейде дагъы да кёп тюрлю темалагъа багъышлангъан стендлер, панорамалар, экспонатлар гелген адамны тергевюн тарта. Мисал учун, музейни тёрюнде ерлешген шкафда «Ленин ёлу», «Ёлдаш», «Тюзлюкню шавласы» газетлени 1970-нчи йылдан берли бир-бирине гьайлы тигилген топлары сакълана.
Музейни тёр тамында илинген «Бизден чыкъгъан алимлер», «Оьтемишли адабият чалышывчулар», «Дослукъну ёлу» деген стендлер тергевню тарта. Маданият отавуна айлангъан оьтемиш музейде Ватандаш ва Уллу Ватан давланы ортакъчыларына багъышлангъан стендлеге де лайыкълы ер берилген. Сонг да, Оьтемишни гьайран табиатын, сыйлы ерлерин, эмли сувлары бар Марал булакъ, Гёз сув, Пача булакъ, Къуннамар булакъ, Къоз гечив булакъ ва оьзге терихи ерлерин ренкли картагъа белгилеп салынгъан ва толу маълумат бере. Зайнарбек чакъда-чакъда охувчулар булан шо тарихи ерлеге экскурсиялар да эте, яш наслугъа ата юртуну тарихин таныта.
Юртда болсун, шагьарда болсун, шулай музейлер кёп болса, ругь азыгъы азмас эди, къутсуз къылыкъгъа берилегенлер кемир эди. Зайнарбек йимик оьзден уланлар бар туруп, маданият отавуна элтеген сокъмакъланы от басмажагъына инанаман. Огъар савлукъ ва ишинде уьстюнлюклер булан бирче, Яратгъанынг юрегингдеги асил негетлерингни яшавгъа чыгъарсын деген ёравну ёрама сюемен.
Гьажи Гьажиев,
Избербаш шагьар.
Суратда: З.Зайнарбеков охувчулар булан.
Ойларымны гертилей туруп, Къаягент районну Оьтемиш юртунда ерлешген маданиятны отаву болгъан тарихи-маданият музейни гьакъында сёз юрютме сюемен. Бу музейни оьзюню сиптечилиги булан юртлу муаллим, оьзден улан Зайнарбек Къурбаналиевич Зайнарбеков къургъан ва ачгъан. Ону гьакъында маълумат берме тийишли гёремен. Юрт школаны битген сонг, бухгалтерлер гьазирлейген курсланы да битдирип, ата юртунда ишлеп турагъанда, эр намусун кютме асгерге чакъырыла. Германияда эки йыл уьлгюлю кюйде къуллукъ эте. Ата-анасыны атына баракалла кагъызлар да геле. Адабиятгъа яшдан берли юреги авагъан Зайнарбек яратывчулукъ булан машгъул бола. Шаир гьисапда «Ёлдашны» охувчуларына да яхшы белгили.
1986-нчы йылдан башлап, З.Зайнарбеков Оьтемишдеги мактапда ана тилден дарслар юрютме башлай. Жамият ишлерде актив кюйде ортакъчылыкъ эте. Ишлейген коллективни оьзю де сююп, оьзюн де сюйдюрюп бажара. Мундагъы «Тангчолпан» деген адабият кружокгъа кёп йылланы узагъында ёлбашчылыкъ эте. Кружокну ортакъчыларыны шиърулары район ва республика газетлерибизде кёп керенлер чыгъып тура.
Бу музейни къурмакъ учун ол къаст этип, бек гьайлы янашгъанын эсгерме герек. Инг башлап, шо муратда ол мактапны абзарындагъы гиччирек бинагъа гёз салгъан болгъан экен. Яхшы чы, ону шо пайдалы таклифин мактапны директору Магьаммат Аминович Магьамматов да онглу гёрген ва кёмеклешген.
Шо заман Зайнарбек музейге гьажатлы болагъан Оьтемишни тарихине, маданиятына байлавлу тийишли экспонатлар тапмакъ учун герти «гьавгъа» чыгъа. Бир башлап къардаш-тухумуна, сонг таныш-билишине, абзардан-абзаргъа гире туруп, музейге герекли савут-сабаны, бырынгъы заманларда уьй-эшикде къолланагъан алатланы ахтара туруп, кёп заман айлана.
Ону гьаракаты негьакъ гетмей. Бара-бара музей экспонатлардан толма башлай. Бырынгъы багъыр тепсилени, сазбалчыкъдан ясалып бишген кюмеслени, чараланы, сукараланы, сабанчыны гьар тюрлю хырсларын, пурусларын, темир кутанларын, боюнсалар булан балбуларын, гьатта 1 Пётр пачаны сапарындан къалгъан къысгъа мортира топну дёгерчиклерин, алдагъы асгерчилени къалкъанларын, къол тирменлени ташларын гёзден гечирсенг, оьтген девюрлер бир тамаша ярыкъ ренклеге боялып, гьайран маълуматлар бере. Юртлу оьзден халкъны алдагъы девюрлерде яшагъан кююн, дав майданларда, загьматда этген гьаракатын гёрсете, олар булан оьктем болма чакъыра. Гьалиги наслуну Ватанын сюймеге, тарихин, маданиятын, адатланы сакълама уьйрете.
Бу музейде дагъы да кёп тюрлю темалагъа багъышлангъан стендлер, панорамалар, экспонатлар гелген адамны тергевюн тарта. Мисал учун, музейни тёрюнде ерлешген шкафда «Ленин ёлу», «Ёлдаш», «Тюзлюкню шавласы» газетлени 1970-нчи йылдан берли бир-бирине гьайлы тигилген топлары сакълана.
Музейни тёр тамында илинген «Бизден чыкъгъан алимлер», «Оьтемишли адабият чалышывчулар», «Дослукъну ёлу» деген стендлер тергевню тарта. Маданият отавуна айлангъан оьтемиш музейде Ватандаш ва Уллу Ватан давланы ортакъчыларына багъышлангъан стендлеге де лайыкълы ер берилген. Сонг да, Оьтемишни гьайран табиатын, сыйлы ерлерин, эмли сувлары бар Марал булакъ, Гёз сув, Пача булакъ, Къуннамар булакъ, Къоз гечив булакъ ва оьзге терихи ерлерин ренкли картагъа белгилеп салынгъан ва толу маълумат бере. Зайнарбек чакъда-чакъда охувчулар булан шо тарихи ерлеге экскурсиялар да эте, яш наслугъа ата юртуну тарихин таныта.
Юртда болсун, шагьарда болсун, шулай музейлер кёп болса, ругь азыгъы азмас эди, къутсуз къылыкъгъа берилегенлер кемир эди. Зайнарбек йимик оьзден уланлар бар туруп, маданият отавуна элтеген сокъмакъланы от басмажагъына инанаман. Огъар савлукъ ва ишинде уьстюнлюклер булан бирче, Яратгъанынг юрегингдеги асил негетлерингни яшавгъа чыгъарсын деген ёравну ёрама сюемен.
Гьажи Гьажиев,
Избербаш шагьар.
Суратда: З.Зайнарбеков охувчулар булан.
