Къайсы адамны да тувгъан, биринчи абатын алгъан, гиччи буса да,  оьтесиз кюйде аявлу ери бола. Къумукъларда шогъар ата юрт деп айтыла. Эгер де башгъа адамгъа шо юрт гьамангъы ер буса да, тувгъан адамгъа дюньяда шондан арив де, гёзел де ер болмай. Сюйсе шо ерде 20 минг яда буса 20 адам яшасын, о юрекге азиз ер болуп токътай. Нечакъы гёзел ер буса да, ата юртун сав эллеге белгили ону бажарывлу ва къоччакъ адамлары этелер. Биз оьзюню гьакъында айтма сюеген Уллубий Шамшитович Магьамматов шолайланы бириси эди. 

 

Белгили адамлар бары да юртларда бар. Юреклерибизни оьктем этип тургъан шолай адамлар гечингенде, белгисиз къалмасын учун, атларын орамлагъа къоягъан кюй адатланып гелген.

Оьтген сонгугюн Хасавюрт райондагъы Боташюртда юртну белгили ула­ны ва федерал оьлчевдеги къуллукъларда ишлеп абурсый къазангъан Уллубий Магьамматовну аты да оьзю яшагъан орамгъа къоюлду.

У. Магьамматов Боташюртда 1949-нчу йылда тувгъан. Юртдагъы школаны, сонг Дагъыстан юрт хозяйство институтну битдирген. Тюрлю-тюрлю йылларда жаваплы ишлерде ишлеген. Уллу хозяйствону баш агроному болуп ишлейген йылларда ону ёлбашчылыкъ этме болагъан бажарывлугъу ачыла. Ондан къайры да, тапшурулгъан ишни мукъаятлы этеген ва сынав топлагъан, гечесин-гюнюн бир этип ишлейген яш улан тынчлыкъны билмей. Ол иш булан янаша илму булан да машгъул бола. Чачыв урлукъланы сан янына тергев бере ва аз буса да къыйышмайгъанларын къабул этмей, къайтарып да йиберген. Дагъыстанда шо йылларда чачыв ур­лукъланы сан яны бир амалгъа гелме башлай.

Дагъыстанны юрт хозяйство ва сурсат министрини орунбасары болуп ишлегенден сонг, ону Москвагъа ишге чакъыра. 6 йыл дыгъар байлавну ёлбашчысы болуп Монголия, сонг да  2 йыл Йемен пачалыкъларда да ишлей.

Уллубий Шамшитович  2005-2015-нчи йылларда Москвадагъы «Оьсюмлюклени Бютюнроссия илму-ахтарыв институту»  деген пачалыкъ идараны директору болуп тура. 10 йылны ичинде ол яйылып къалма турагъан институтну инг алдынлы къурумгъа айландыргъан ва Россиягъа гелеген урлукълар яда башгъа чачыв материал болсун, барысын да тергевню тюбюне салгъан. Неге тюгюл, шо йылларда Россиягъа нечик къайдада да урлукълар йиберилип тургъан, оланы кёплери аврувлу да, башгъа чачывланы бузагъан­лары болуп да чыкъгъан. Ишге тюшюп, биринчи йыл 16 филиалны ишин жанландыргъан, арадан 2-3 йыл гетип, савлай Россияда 56 филиал къургъан.

Ишине байлавлу болуп ол сав дюньяны айлангъан деме ярай. Баргъан ерлерде оланы ишин юрютеген кюйлерине тюшюнген, кёп затгъа гёзю ачылгъан. Оьзю­ню ва институтну касбучуларыны Канада, Великобритания, Нидерланды, Австрия, Германия, Норвегия, Дания, Греция, шолай да Азияны, Африканы, къыбла ва темиркъазыкъ Американы пачалыкъларында болуву пайдалы чыкъгъан ва шоланы къайдаларын институтда да къоллагъан.

Гьар ерге баргъанда алынгъан ишлени салынгъан кююн тергеп, шону къоллап ишлеме башлагъанда Россиягъа чачыв урлукълар йиберегенлер де «эсин» тапгъан, неге тюгюл У. Магьамматов ёлбашчылыкъ этеген институт шоланы пышдырыкълы са­тывларын токътатгъан.

Арадан заман гетип, институтну лабораториясы дюньядагъы инг яхшы 11 лабораторияны бириси деп гьисаплангъан. Тёкген къыйынлары да зая болуп къалмай, гелим алыв къолайлаша ва ону пачалыкъны янындан да къыйматлай. 2010-нчу йылда юрт хозяйство илмуланы кандидаты  Уллубий Магьамматовгъа 2 даражалы «За заслуги перед Отечеством» деген орденни медалы бериле. Шолай да, ол Монголияны 2 тюрлю ва «За вклад в развитие агропромышленного комплекса России» деген алтын медаллар, кёп санавдагъы гьюрметлев грамоталар булан да савгъатлангъан.

Россияны ва Дагъыстанны юрт хозяйствосуну ат къазангъан къуллукъчусу, юрт хозяйство илмуланы кандидаты У. Магьамматов – ишине гёре язылгъан кёп китапланы, монографияланы автору. Ону китап­лары тыш пачалыкъларда да чыкъгъан. Вена шагьардагъы халкъара университетни гьюрметли профессору  У. Ш. Магьамматов СНГ-ге гиреген пачалыкъланы оьсюмлюклеге тиеген аврувланы алдын алыв комиссиясыны председатели болуп да кёп иш этген. Ол 2022-нчи йылны башында гечинген ва юрт къабурларда гёмюлген.

Шо гьакъда айта туруп, гелген къонакълар Уллубий Магьамматовну ким булан да гелишме болагъанлыгъын, яш касбучулагъа артыкъ тергев этегенин, даим де кёмек къолун узатып турма сюеген адам экенин де эсгердилер.

– Мен Уллубий булан кёп йыллар къурдашлыкъ юрютдюм, – дей Айгун Халитович Магьамматов, токъсанынчы йылларда Дагъыстанны юрт хозяйство ва сурсат министри, Россияны ва Дагъыстанны юрт хозяйствосуну ат къазангъан къуллукъчусу. – Бек тизив, англавлу, билимден тоймайгъан улан эди. Ол Дагъыстанны, шолай да савлай Россияны юрт хозяйствосунда гёрмекли гьыз къоюп гетди. Мени Москвагъа ишге чыгъаргъанда, огъар да тахшагьаргъа чыкъмакъны таклифин мен бердим. Ол оьзюн бек бажарывлу къуллукъчу гьисапда гёрсетди. Ташланып къалгъан институтну айланасын бегитди ва ичин къарасанг гёзюнгню айырмасдай гёзел этди. Шонда аслу гьалда СНГ-ни министрлерини ёлугъувлары бек къурумлу кюйде оьтгериле эди.

Гьар эргиши яшавуну ичинде 1 терек орнатма, бир уьй къурма ва бир улан да тарбиялама герек дей. Шо яндан алгъанда да Уллубий Шамшитович кёп санавдагъы къурулушланы этген ва тереклер салгъан. Уланы Жамалутдин де атасыны ёлун танглагъан, юрт хозяйство институтну битдирген, илмуланы кандидаты болгъан ва Дагъыс­танны юрт хозяйство ва сурсат минист­рини орунбасары болуп ишлеген.

Уллубий агьлюсю Къурайыш булан татывлу агьлю къургъан ва 4 авлетни тарбиялагъан. Яшлар да ата-анасына ва элине пайдалы болуп чыкъгъан, оьр билимлер алгъан ва татувлу агьлюлер къуруп оьмюр­ сюрелер. Уллу уланы Жамалутдинни гьакъында биз айтдыкъ. Къызланы уллусу Жамиля Дагъыстан пачалыкъ юрт хозяйство институтну экономика факультетин битдиргенден берли пачалыкъ къурумларда ишлеп тургъан. Гьали Москвада уллу къурулуш компанияны директору.

Экинчи къызы Камила Дагъыстан медицина академияны битдирген ва Моск­вада Россияны савлукъ сакълав министерлигине гиреген Милли медицина ахтарыв центрда врач болуп ишлей. Медицина илмуланы кандидаты Камила Уллубиевна бек бажарывлу врач деп гьисап этиле.

Уллубийни гиччи уланы Камалдин Москвадагъы Тимирязевни атындагъы юрт хозяйство академияны битдирген. Экономика илмуланы кандидаты. Ол далапчылыкъ булан машгъул.

Оланы анасы сав оьмюрюн агьлюге багъышлагъан. Табиатдан гьакъыллы Къурайыш­ бугюнлерде де доскъардашны арасында абуру, сыйы булангъы адамланы бириси.

– Гиччирек юртда тувгъан, юрт школада билим алгъан адам уьлкени гёрмекли къурумуна ёлбашчылыкъ этмек учун яхшы къастлыгъы булангъы адам болма герек, – дей Хасавюрт район администрацияны алдагъы ёлбашчысы Абдурагьим Бексолтанов. – Мен ону биринчи гёргендокъ да, лакъыр этгендокъ да англадым бу уланны гележеги бар деп. Шолай болуп да чыкъды.  Шо йылларда ким-кимни де тыш пачалыкълагъа йибермей эди. Федерал оьлчевдеги ишге ёлбашчы этип кимни де салмай эди. Нечесе тюрлю тергевлерден чыкъма герексен. Сиз оьктем болма боласыз юртугъуздан шолай гёрмекли, билимли ва бажарывлу адам чыкъгъангъа. Шону паспортуна Боташюртда тувгъан деп язылгъан. Юртлулар, айрокъ да яшлар билме герек бажарывлу адамларын, белгили уланларын ва шолагъа ошама къаст этме герек.

Бугюн Уллубий Магьамматовну аты оьзю яшагъан орамгъа къоюла. Шо буса дос-къардашыны, агьлюсюню къайгъысын бираз сама солкъ этер деп ойлашаман.

Дагъыстанны Халкъ Жыйыныны депутаты Уллубий Абукъов да шулай адамлар оьсюп гелегенлеге уьлгю болма герекни айтды, шаир Адил Бийтемиров буса  У. Магьамматовгъа багъышлангъан шиърусун охуду.

Тамгъа илинген мармар таш ачылды ва Боташюртну белгили уланы Уллубий Шамшитович Магьамматовну аты даимлеш­дирилди. Шу орамдан алынгъан гьар абат берекетли ва яхшылыкъгъа элтеген ёл болсун!

 

Гебек КЪОНАКЪБИЕВ.