Тойлар оькюре, ички ичиле

«Къыйынлы заманлар», «акъча ёкъ», – деп айтагъанлар кёп болса да, тойларыбыз нечакъы да бай кюйде оьтгериле. Бай къумукълар банкет залланы 90–100 минг манатгъа тутма сан да гёрмейлер.

Йыравлагъа, ансамбллеге берилеген акъчаланы айтып битдирме де къыйын. Озокъда, акъчасы барлагъа тоюна кимни де тутма ихтияры бары англашыла. Тек бир йыравну бир гюнге 15–20 минг манат берип тутма тюшеми экен? Ансамблге 10–15 минг манатлар чыгъарма негер тарыкъ?

Бир ювугъум тоюна йыравлагъа, ансамблге умуми гьисапда 110 минг манат берди. «Я, нетейим, къызым шоланы тутгъанны сюйген эди, мен де рази болдум», – деди ол. Биревю танышым синтезатор да согъуп йырлайгъан йыравгъа 6 минг манат берди ва агьлю бюджетине шайлы эконом да болду.

Биревлер, къутуруп-шашып, халкъгъа гёземелликге белгили йыравланы туталар. Сайки, 5–6 минг манатгъа йырлайгъан йыравланы олар сан этмейлер. Бир-бир музыкантлар тойларда таза къумукъ йырланы йырлай ва бийив кюйлени согъалар. Олайлагъа тынглама да сюесен. Амма эстрадада бугюн айтылгъан йыравлар буса тойну концертге айландырып къоялар. Тойну маънасын тайдырып къоя десе, тюз болур. Ким не айтса да, онча кёп акъчаны бир гюнню ичинде йыравлагъа, ансамбл­леге ташлама бир маънасы да ёкъдур деп ойлашаман. Биревлер чи 20–25 минг манатгъа банкет залланы тутма да сюймейлер. Сайки, адамлар оланы учуз залны тутгъан деп башын сёйлежек.

Бугюн тойларыбызда болагъан затланы бирдагъысын эсгерме сюемен. Гьюрметли къумукълар! Ачыкъдан айтаман, бизин тойларда йимик кёп ички бир ерде де салынмай ва ичилмей. Ички салынмагъан тойлар тойлагъа саналмайгъан болуп бара. Айтагъаным, бир-бир тойларда эсирген адамлар кёп, шо бек эрши гёрюне.

Тойларыбызда ичген-эсирген яш ва уллу адамлар кёп гёзге тие. Гьали: «Ичкиси ёкъ, къатынымны савболгъа йиберемен», – дейгенлени кёп гёргенмен. Тойгъа олар ички болса – бара, болмаса – бармайлар.

Тойлардагъы бийивлени гьакъындан да бир-эки сёз. Таза къумукъ бийивлер кёп аз гёрюне. Къуру «гюнтувуш», «вальс» ва «диско» бийивлер бийиле.

Инг де эрши гёрюнегени – бизин къумукъ тойларда эргиши къатынгиши булан къучакълашып вальс бийийгени. Дагъыстанда аварлар, даргилер, лезгилер ва башгъа миллетлер тойларда шолай би­йимейлер.

Дагъыстанда гьалиден 150 йыллар алда да бизин къумукъ халкъ билимли, культуралы болуп белгили болгъанын кёплер биле. Бугюн башгъалардан шо культурабызны неге тёбен тюшюребиз? Оьр болуп яшама ярамаймы?



Измулла ГЬАЖИЕВ.