Репортаж

 

Ноябр айны 29-нда гюн чыкъса да, гьава салкъын эди. Тек буса да Магьачкъаланы баш майданында юрт хозяйствону гюнюне багъыш-лангъан ярмакю-выставкада кёп адам бар эди. Шонда Дагъыстанны кёп районларындан гелгенлер оьзлени малын гёрсетдилер. 

 

Гьар йыл сайын сабанчылар оьсдюрюп алагъан малланы санаву арта. Бу йыл да бары да дегенлей хозяйстволар бай тюшюм алдылар. Юрт хозяйство маллардан 2022-нчи йылда 193,1 миллиард манат алынгъан буса, бу йылны 9 айында 131,4 миллиард манат алынып битген. Шо буса 4,8 процентге артыкъ бола.

Озокъда, пачалыкъны янындан кёмек болмаса, айланада билдирилген санкциялар булан юрт хозяйствону загьматчыларына къыйын болажакъ эди. Дагъыстанны АПК-сыны ишин ёрукълашдырма деп 2,7 миллиард кредитлер берилген. Шо буса чачыв майданланы 357 минг гектаргъа етишдирме ва алда къолланмай­гъан 6330 гектар ерни ишге салма имканлыкъ берди. Янгы техника алына, сугъарыв ишлер юрюле. Гьайванчылыкъда да оьсюв гёрюне, республикада 956 минг гьайван ва 5 миллиондан да артыкъ мал бар.  Йылны оьтген чакъы заманында 165 минг тон эт, 759 минг тон сют, 3500 тон юн ва 184 миллион йымырткъа болдурулгъан. Бавлар салывда да Дагъыстан уьлкеде 3-нчю ерге чыкъгъан.

Майданда гьар район оьзлени чатырларын къургъан, гелгенлени не булан машгъул экенин англата ва оьзлерде болдурулгъан юрт хозяйство маллар булан таныш эте.

Ярмакюде ортакъчылыкъ этген Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов башлап бары да чатырланы айланды, балыкълар ва гьайванлар салынгъан ерлерде болду, загьматчылар булан лакъыр этди. Къызлар бойдан гелген чалтик оьсдюреген хозяйстволаны вакиллери булангъы лакъырында, олагъа алда болмагъандай гелим алгъаны учун баракалла билдирди. Айтмасдай да тюгюл, бу йыл  рес­публикада 150 минг тон чалтик алынгъан, шолай тюшюм совет заманларда да алынмагъан.

Гьар чатырда малларындан къайры милли ашлар салынгъан тепсилер гёрюне. Сюйген адам шоланы татывуна къарама да болалар. Шолардан къайры да, юрт хозяйство билимлер береген академия ва коллежлер де оьзлени илму ишлетивлери булан гелгенлени таныш эте.

Дагъыстанны федерал аграр центрыны ёлбашчысы Нариман Ни-матуллаев яшылчаланы ва картопну оьсдюрювдеги илму ишлери булан янаша, шоланы 3 районда тергемек учун чачгъанны хабарлады. Шолай да бу центр къойну «Артлухский меринос» деген янгы жынсын чыгъар­гъанны ва «Дагъыс­тан» деген алда тас болгъан чалтикни журасын ­ян­г­ыртгъанны да эсгердилер.

Хасавюрт районда сайламлы урлукълар болдурувгъа тергев этиле, гьар йыл 1500 тон шолай урлукълар хозяйстволагъа сатыла ва яхшы гелимлер алына. Буйнакскидеги станцияда гьар йыл 100 минг бала емиш тереклер гьазирлене, Дербент районда буса – 30 тон къапус­таны, читаны ва маркопну урлукълары алына.

«Дагъыстанны бавлары» деген ассоциацияны башчысы Сайдулла Орусханов буса бизин якълагъа къыйышагъан тереклени гьакъында хабарлай ва алма, ишлетме сюегенлеге илму якъдан англатывлар бере.

– Гьюрметли юрт хозяйство тармакъны загьматчылары ва ярмакюге гелген къонакълар,– деп башлады оьзюню сёйлевюн Сергей Меликов. – Топуракъны ишлетме тынч тюгюл, шо ишни топуракъны герти кюйде сюегенлер бойнуна алгъанлар. Юрт хозяйство – республикабызны аслу маясы ва гелимли тармагъы. Сабанчылагъа пачалыкъдан кёмек болдурулма башла­гъандокъ, гьал яхшылашды. Авлакъларда ва фермаларда, уллу яда гиччи хозяйстволарда ишлеме бир йимик къыйын, сиз шоланы кютюп турасыз ва регионну ашамлыкъ аманлыгъын болдурасыз. Барыгъызны да байрамы­гъыз булан къутлайман, гёрмекли гелимлер алып, савлукъда яшамакъны ёрайман…

Сёйлевлерден сонг Сергей Меликов уьстюнлюк­леге етишген  юрт хозяйствону къуллукъчуларына ва загьматны ветеранларына пачалыкъ савгъатлар тапшурду.

Сав гюн сагьнада Дагъыс­танны белгили йыравлары ва коллективлери ярмакюню ортакъчыларына концерт гёрсетип турдулар, къонакълар буса майданны ортасында биширилген пилавдан ашамай гетмедилер.

Ярмакюде оьзлени малларын алып гелген «Къакъашура — Сют-Булакъ» ва «Бав» деген сабанчы хозяйстволаны, «Согратл» деген агрофирманы, «Магьачкъала эт комбинатны», Дагъыстанны жибинчилерини союзуну, Магьачкъаладагъы соклар этеген «Ириб» деген завод­ну,  ихтиярлары дазулангъан «Полоса», «Евроконд», «Анжелина», «Кикуни консерва завод», Къызлардагъы «Урицк эт комбинат», Ботаюртдагъы «Батыр-Бройлер» деген хозяйстволаны малларын алывчулар яхшы таный. Базарлардан ва тюкенлерден учуз багьада сатылагъан малланы тахшагьарлылар кёп сююп алып турдулар.

Ярмакюде «Каспий-лада» деген агрокомплекс де ортакъчылыкъ этди. Олар «Герефорд ва «Австаал-Сементал» деген таналаны алып гелген эдилер. Шолай гьайванланы къайсы-къайсы фермер  де оьсдюрмей. Гелтирилген таналагъа 2 йылдан бираз къолай бола, тек оьзлер 1 тондан да артыкъ геле эдилер. Шоланы эти бек багьалы деп гьисап этиле. Ярмакюдегилени шолар булан янаша къарачай жынслы ат ва шоланы янындагъы тюрлю гийимлер булангъы агрокомплексни вакиллери де бек гьайран этдилер.

Ярмакюге гелген хозяйстволар бир гёнгюлден Украина бойда хас асгер гьаракатда ортакъчылыкъ этегенлеге, оланы агьлюлерине ва уланлары гечингенлеге рагьмулукъ кёмек де этме бола эдилер.  Аз заманны ичинде 26 тон эт, яшылчалар, емишлер, ичеген сув ва башгъа маллар жыйылды.

–Шу этген рагьмулу ишигиз учун да савболугъуз, сиз гьар заманда да оьзлени жанын-къанын аямай гьаракатда ортакъчылыкъ этегенлер учун кёмек къолугъузну узатгъансыз, оланы тергевсюз къоймайсыз, — деди Дагъыс­танны Башчысы Сергей Меликов, олагъа баракалла сёз айта туруп.

Шо гюн тюшге таба Сергей Меликов Дагъыс­танны АПК-сыны оьсювюню советини жыйынын да оьтгерди, шонда юзюмчюлюкню ва балыкъчылыкъны масъалалары арагъа салынды.

 

Гебек КЪОНАКЪБИЕВ.

СУРАТЛАРДА: ярмакюден гёрюнюшлер.