Ол Эрпелидеги орта школада ана тилден ва орус тилден дарслар берегенли, 40 йылдан да кёп бола. Шончакъы йылланы боюнда кёп сююп танглагъан касбусуна аминлигин гёрсетип ишлей. Дагъыстан пачалыкъ университетни филология факультетин битдиргенли, ата юртундагъы школадан айрылмагъан.
Школада Ратипат Шихалиевна – сынавлу муаллимлени бириси. Ону кабинетинде яшлагъа охувда тарыкълы болагъан кёп стендлер, гёрсетив пособиелер ва тарбия берив материаллар бар. Оьз ишинде муаллим ана тиллерден юрюлеген дарслагъа кёп агьамият бере. Ону пикрусуна гёре, ана тилин, адабиятын билмей туруп, оьзюню милли маданиятын, тамурларын уьйренмей туруп, башгъа халкъланы тилине, адабиятына бакъгъан якъда яшланы сюювюн болдурма бажарылмай. Ана тилден башлана ана Ватан, ана тилибиз – бизге аталарыбыз аманат этип гетген тил. Ана тилине бакъгъан сююв анасына ва ана Ватанына бакъгъан сююв йимик болмагъа герек деп ойлаша ол. Бары да муаллимлени де ана тилге гьайлы янашма чакъыра. Яшлар ана тилинде арив сёйлеп ва язып болсун учун, оьзю де гьаракат этип чалыша, башгъалагъа да шолай насигьатлар бере.
Муаллимни иши – къыйын иш. Шо касбугъа тюшюнген адам даим яшлар булан бола. Яшланы билимлерин артдырывну таъсирли къайдаларын къоллавгъа да ол тийишли тергев бере. Гьалиги заманда яшлар яратывчу къайдада ойлашып ва дарсларына да шолай янашып билмеге герек дей бола муаллим.
– Яшлар кёп охугъан сайын, оланы англавлары да арта, – дей ол. – Охуйгъанда, текстни англап, маънасын билип охума герек. Китапны лап да къужурлу ерлерин яшлагъа оьзлеге охута турмагъа тарыкъ. Шолай этилсе, оланы охувлагъа муштарлыгъы гётериле, тергевю де арта. Яшланы дарсны вакътисинде группалагъа бёлюп, гьар тюрлю тапшурувлар берип, къайсы алда чече деп къарама тюше. Яшлар булан бирге ана тилде язылгъан текстни рус тилге гёчюреген гезиклерибиз кёп бола. Булай ишлер яшланы пагьмуларын ача, гьар яшгъа айрыча янашма имканлыкъ бере.
Яшланы охутув ва тарбиялав ишде айсенилик деген зат болма ярамай. Гёнгюлсюзлюкге ёл берилме тюшмей. Муаллим гьар къачан да, яшлагъа йимик, оьз-оьзюне де талаплы болмагъа герек. Муаллимни гьакъыллы сёзю, рагьмулу иржайыву, тарыкълы ерде масхарасы да болмагъа герек. Яшны да, муаллимни де арасында бир-бирин англамайгъанлыкъ болмагъа тюшмей. Школада яшлар булан, клас алып ишлейген муаллим шо яшланы ата-аналары булан даим тыгъыс байлавлукъ тутуп ишлемеге герек. Муаллим Р. Беркиханова яшавда шо пикругъа амин болуп яшай ва ишлей.
Биз школаны битдирип чыкъгъанлы, арадан нечакъы йыллар гетсе де, сююмлю муаллимибизни унутмагъа болмайбыз. Ону гьар дарсы, итти сёзю, йылы къараву бизин гёз алдыбыздан таймай. Муаллимни пайдалы насигьатлары бизге яшавда кёп керенлер кёмек этген.
Ана тилден дарслар юрютеген муаллим оьзю де пагьмулу, яратывчу, кёп охуйгъан адам болмай кюй ёкъ. Оьзбашына чебер кюйде ишлейген адамгъа яратывчулукъну адамы деп айтмагъа ярай. Р. Беркиханова дагъыстан шаирлени, язывчуланы яратывчулугъуна гёре яшлар булан къужурлу дарслар оьтгере, ишден бош заманында оьзю де шиърулар яза бола. Ону шиърулары Ватанны, табиатны гьакъында.
Муаллимни ишине къыймат берегенде, ону алдында охугъан яшланы билим даражасы биринчи ерге салына. Шолай, Р. Беркиханованы охувчулары да кёп керенлер район ва республика оьлчевдеги олимпиадаларда, гьар тюрлю конкурсларда алдынлы ерлени алгъан. Масала, оьтген охув йылда Г. Ханмагьамматова, К. Байболатова, Ж. Шапиева, А. Темирбекова олимпиадаларда яхшы натижаланы гёрсетди. Сонг да, 2007–2008-нчи охув йылда къумукъ тилден ва къумукъ адабиятдан охувчу яшланы республика олимпиадагъа яхшы кюйде гьазирлегени саялы, Р. Беркиханова Дагъыстанны билим берив ва илму министерлигини Гьюрметлев грамотасы булан савгъатлангъан.
Ону алдында охугъанланы кёплери яшавда муаллимни касбусун танглагъанлар, бирлери муаллими булан янаша гьали школада ишлей. Оланы арасында илмуланы кандидатлары да бар. Муаллим оьзю ишлейген класда шолай белгили охувчуларыны суратларын салып, оланы гьакъында къысгъача маълуматлар язып, арив стенд этген.
Узакъ йылланы боюнда намуслу кюйде ишлейгени саялы, 2005-нчи йылда ол «РФ-ни билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу» деген атгъа лайыкълы болду. Р. Беркиханова – оьр категориялы муаллим. 2006-нчы йылда лап да яхшы муаллимлени арасында юрюлген конкурсда утуп, РФ-ни Президентини грант савгъатын алды. Шолай да, кёп санавда грамоталар ва баракалла кагъызлар булан савгъатлангъан. Тек муаллимни пикрусуна гёре, алдында охуп чыкъгъан яшланы нечесе наслусуну оьзюне бакъгъан сюювю ону учун лап да уллу савгъат болуп токътай.
Бизин охутгъан, бизге яшавда ёл гёрсетген муаллимлени гьакъында айта туруп, лап да асил, лап да исси сёзлени танглайбыз, олагъа бакъгъан сюювюбюзню гёрсетмеге сюебиз. Яшавун яшлагъа багъышлайгъан муаллимлеге нечакъы алгъышлар этсек де кёп тюгюл. Оланы ишин мен уллу къоччакълыкъгъа, къайратлыкъгъа гьисаплайман.
Энни бизге сююмлю муаллимибизге яшавда яхшы савлукъ, ишинде дагъы да уллу уьстюнлюклер ёрамакъ къала.
А. ИСМАЙЫЛОВА,
филология илмуланы кандидаты.
Суратда: Ратипат Беркиханова.
