Муаллимлер гьазирлейген оьр охув ожакълагъа осал билимлери булангъы абитуриентлер тюше, школалагъа буса касбу ягъындан сай муаллимлер ишге алына деген пикру бары министерликде ачыкъ болгъан. Булай гьал йылдан-йылгъа узатылып турса, билим беривде онча алгъа барыв болмажагъы да ачыкъ. Шону алдын алмакъ учун оьрде эсгерилген документ савлай системагъа алышынывлар этивге аслу кюрчю болуп токътажакъ.
Россияда педагогика билимлер беривде тюпден-ерден уллу алышынывлар болажакъ. РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министри Дмитрий Ливанов билдиргени йимик, 2015-нчи йылны январ айындан тутуп, муаллимни алдына салынагъан талапланы арасында янгы касбу стандарт къабул этилинежек. Шо якъдан алышынывлар нечик болажагъы гьакъда гьалиденокъ пикру алышдырывлар юрюле. РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министерлигини янында яратылгъан комиссия янгы касбу стандарт программаны неден къурулгъаныны ва ишде нечик къолланажагъыны гьакъында жыйын оьтгерген.
Билим беривню Россия академиясыны академиги, комиссияны члени Виктор Болотов билдиргени йимик, Россияда янгы стандартгъа жавап береген кюйде муаллимлени гьазирлейген бир оьр охув ожакъ да ёкъ. Вузлар гележекде янгы стандартда айтылагъан талаплагъа жавап береген кюйде муаллимлени гьазир этсин учун, уьлкени Президентини буйругъу булан билим берив тармакъны оьсювюне кёмек этеген къайда гьазирленген.
Гележекде болажакъ алышынывлагъа бу тармакъда ишлейген бары да касбучулар тергевюн бакъдыргъанны да эсгермеге тюше. Гьалиги янгы янашывгъа гёре муаллимлер гьазирлейген оьр охув ожакъланы санавун кемитмеге герек. Тенглешдирмек учун айтгъанда, 2008-нчи йылда педагогика вузланы санаву 70 болгъан. 2012-нчи йылда буса шолай оьр охув ожакълар 48 тюгюл къалмагъан. 2012-нчи йылда вузланы асувлугъун тергемек учун оьтгерилген мониторингни гьасиллери гёрсетегени йимик, оьрде эсгерилген охув ожакъланы санаву дагъы да кемитилген.
Касбучуланы сёзлерине асасланып айтгъанда, муаллим касбугъа ес болмакъ учун оьр охув ожакълагъа тюшегенлени къабул этив ва билим берив сан янлы юрюлмей. Неге тюгюл, оьрде де айтылгъаны йимик, осал билимлери булангъы охувчу муаллим болмагъа сюе, шолай студентден болгъан «ярты» муаллим буса школаны эшигин ача.
Бу масъаланы толу кюйде чечмек учун, уьч «тогъасны» киритлерин ачма герек. Биринчиси, муаллим болмагъа сюеген адамны ЕГЭ-ден алгъан баллары бек аз ва къолуна диплом алгъан сонг олар иш табып болмай. Гьасили, гележеги белгисиз. Экинчиси буса, студентлени билимлерини сан яны да макътардай тюгюл. Мунда аслу себеп, янгы дарс берив ёллар ва технологиялар къолланмай. Ондан къайры да, дарс бермеге уьйренеген практиканы болжалы бек къысгъа. Сонг да, алда йимик диплом алгъан студентни къайсы буса да бир школагъа йибере эди. Гьали олар оьзлер ёл алмагъа герек. Уьчюнчюсю де, муаллим касбуну гьали кёплер тангламай. Неге тюгюл, школада берилеген алапагъа агьлюню сакълама къыйын. Айрокъда бу касбуда жагьил уланлар аз болгъанны артдагъы йылланы сынаву гёрсетип тура.
Педагогика охув ожакъланы программаларын янгыртыв, студентлени билимлерини сан янын артдырыв, муаллимлени билимлерин камиллешдиривде оланы алдына салынагъан талапланы гючлендирив, янгы системагъа гёчюв – булар бары да гьалиги кемчиликлени алдын алывну ёллары болуп токътай.
Билим беривге ва илмугъа къарайгъан министерликни янындан оьрде эсгерилген алышынывларда болажакъ муаллимлер школаларда сынав топлама тарыгъына аслу тергев бакъдырылажакъ. Ачыкъ этип айтгъанда, бакалавриатда охуйгъан студентлеге лекцияланы орнуна школалагъа барып дарслар бермеге тарыкъ болажакъ. Шолайлыкъда, олар 3-4-нчю курсларда дарс беривге уьйренежек ва сынав топлажакъ. Магистратурада буса методистлер ва школаны ёлбашчысы болмагъа сюегенлер учун дарслар юрюлежек.
Гележек наслуну тарбиясы школадагъы муаллимни билимлерини сан янындан да гьасил бола. Шо саялы муаллимге школада ишлемеге барсын учун, акъча якъдан да якълав болажагъы концепцияда алдын ерли гёз алгъа тутулгъан. Оьр охув ожакъда оьр къыйматлар алып охуйгъан студентлеге, яшавунда муаллим касбуну сайласа, грант берилежек. Магистр даражасы бар адамгъа къошум акъча берилежек. Ондан къайры да, школада ишлейген муаллим магистратурада яда аспирантурада охуй буса, ону загьмат гьагъын сакълап, сагьатларын аз этмек де концепциягъа гиреген бир бёлюк санала.
РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министрини орунбасары А. Климов айтагъан кюйде, бу концепцияны болма тюшегенлигини себеби де бар – гелеген йылны январ айындан тутуп, муаллимни касбу билимлери янгы къайдалагъа гёре тергележек.
Болажакъ янгылыкълар муаллимлени касбу борчларына жаваплы янашмагъа борчлу этежек. Тек янгы къайдалар нечик болажагъы гьалиге ерли белгисиз. Буса да муаллимлер гьар беш йылда оьтмеге герекли аттестация харлысыз комиссияны членлери булан юрюлме герек деген ой да бар. Демек, бугюнгю шартларда аттестацияны оьтгерив Россияны гьар регионуну борчларына гире ва олар шону оьзлени гючю ва къайдалары булан оьтгерелер.
Муаллимлени арасында шо масъала гётерилмей къалмай. Оланы оюн арагъа чыгъарып айтгъанда, билимлерин гёрсетмек учун, компьютерде 500 соравгъа жавап бермеге герек. Шо буса, булай алгъанда, кёп деп ойлаша муаллимлер.
Россияда педагогика билимлер беривде тюпден-ерден уллу алышынывлар болажакъ. РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министри Дмитрий Ливанов билдиргени йимик, 2015-нчи йылны январ айындан тутуп, муаллимни алдына салынагъан талапланы арасында янгы касбу стандарт къабул этилинежек. Шо якъдан алышынывлар нечик болажагъы гьакъда гьалиденокъ пикру алышдырывлар юрюле. РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министерлигини янында яратылгъан комиссия янгы касбу стандарт программаны неден къурулгъаныны ва ишде нечик къолланажагъыны гьакъында жыйын оьтгерген.
Билим беривню Россия академиясыны академиги, комиссияны члени Виктор Болотов билдиргени йимик, Россияда янгы стандартгъа жавап береген кюйде муаллимлени гьазирлейген бир оьр охув ожакъ да ёкъ. Вузлар гележекде янгы стандартда айтылагъан талаплагъа жавап береген кюйде муаллимлени гьазир этсин учун, уьлкени Президентини буйругъу булан билим берив тармакъны оьсювюне кёмек этеген къайда гьазирленген.
Гележекде болажакъ алышынывлагъа бу тармакъда ишлейген бары да касбучулар тергевюн бакъдыргъанны да эсгермеге тюше. Гьалиги янгы янашывгъа гёре муаллимлер гьазирлейген оьр охув ожакъланы санавун кемитмеге герек. Тенглешдирмек учун айтгъанда, 2008-нчи йылда педагогика вузланы санаву 70 болгъан. 2012-нчи йылда буса шолай оьр охув ожакълар 48 тюгюл къалмагъан. 2012-нчи йылда вузланы асувлугъун тергемек учун оьтгерилген мониторингни гьасиллери гёрсетегени йимик, оьрде эсгерилген охув ожакъланы санаву дагъы да кемитилген.
Касбучуланы сёзлерине асасланып айтгъанда, муаллим касбугъа ес болмакъ учун оьр охув ожакълагъа тюшегенлени къабул этив ва билим берив сан янлы юрюлмей. Неге тюгюл, оьрде де айтылгъаны йимик, осал билимлери булангъы охувчу муаллим болмагъа сюе, шолай студентден болгъан «ярты» муаллим буса школаны эшигин ача.
Бу масъаланы толу кюйде чечмек учун, уьч «тогъасны» киритлерин ачма герек. Биринчиси, муаллим болмагъа сюеген адамны ЕГЭ-ден алгъан баллары бек аз ва къолуна диплом алгъан сонг олар иш табып болмай. Гьасили, гележеги белгисиз. Экинчиси буса, студентлени билимлерини сан яны да макътардай тюгюл. Мунда аслу себеп, янгы дарс берив ёллар ва технологиялар къолланмай. Ондан къайры да, дарс бермеге уьйренеген практиканы болжалы бек къысгъа. Сонг да, алда йимик диплом алгъан студентни къайсы буса да бир школагъа йибере эди. Гьали олар оьзлер ёл алмагъа герек. Уьчюнчюсю де, муаллим касбуну гьали кёплер тангламай. Неге тюгюл, школада берилеген алапагъа агьлюню сакълама къыйын. Айрокъда бу касбуда жагьил уланлар аз болгъанны артдагъы йылланы сынаву гёрсетип тура.
Педагогика охув ожакъланы программаларын янгыртыв, студентлени билимлерини сан янын артдырыв, муаллимлени билимлерин камиллешдиривде оланы алдына салынагъан талапланы гючлендирив, янгы системагъа гёчюв – булар бары да гьалиги кемчиликлени алдын алывну ёллары болуп токътай.
Билим беривге ва илмугъа къарайгъан министерликни янындан оьрде эсгерилген алышынывларда болажакъ муаллимлер школаларда сынав топлама тарыгъына аслу тергев бакъдырылажакъ. Ачыкъ этип айтгъанда, бакалавриатда охуйгъан студентлеге лекцияланы орнуна школалагъа барып дарслар бермеге тарыкъ болажакъ. Шолайлыкъда, олар 3-4-нчю курсларда дарс беривге уьйренежек ва сынав топлажакъ. Магистратурада буса методистлер ва школаны ёлбашчысы болмагъа сюегенлер учун дарслар юрюлежек.
Гележек наслуну тарбиясы школадагъы муаллимни билимлерини сан янындан да гьасил бола. Шо саялы муаллимге школада ишлемеге барсын учун, акъча якъдан да якълав болажагъы концепцияда алдын ерли гёз алгъа тутулгъан. Оьр охув ожакъда оьр къыйматлар алып охуйгъан студентлеге, яшавунда муаллим касбуну сайласа, грант берилежек. Магистр даражасы бар адамгъа къошум акъча берилежек. Ондан къайры да, школада ишлейген муаллим магистратурада яда аспирантурада охуй буса, ону загьмат гьагъын сакълап, сагьатларын аз этмек де концепциягъа гиреген бир бёлюк санала.
РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министрини орунбасары А. Климов айтагъан кюйде, бу концепцияны болма тюшегенлигини себеби де бар – гелеген йылны январ айындан тутуп, муаллимни касбу билимлери янгы къайдалагъа гёре тергележек.
Болажакъ янгылыкълар муаллимлени касбу борчларына жаваплы янашмагъа борчлу этежек. Тек янгы къайдалар нечик болажагъы гьалиге ерли белгисиз. Буса да муаллимлер гьар беш йылда оьтмеге герекли аттестация харлысыз комиссияны членлери булан юрюлме герек деген ой да бар. Демек, бугюнгю шартларда аттестацияны оьтгерив Россияны гьар регионуну борчларына гире ва олар шону оьзлени гючю ва къайдалары булан оьтгерелер.
Муаллимлени арасында шо масъала гётерилмей къалмай. Оланы оюн арагъа чыгъарып айтгъанда, билимлерин гёрсетмек учун, компьютерде 500 соравгъа жавап бермеге герек. Шо буса, булай алгъанда, кёп деп ойлаша муаллимлер.
Елена Мухаметшина, журналист.
