Эсигизге салабыз, 2013-нчю йылны сентябр айыны 1-нден тутуп гючге гирген «РФ-де билим беривню гьакъындагъы» законда оьрде эсгерилген шартлар булан янгыз сакъат яшлар пайдаланмагъа бола эди. Конкурсдан оьтмейли тюшюп болагъанны орнуна, етим яшланыки оьзге абитуриентлени баллары булан тенг болса, алдынлыкъ етимлеге бериле эди. Булай алгъанда, гьазирленив курслагъа тюшюп охугъан адам, гьакъгъа репетитор тутса да, охумагъа тюшежеги белгисиз кюйде къала.
– Шо алышынывланы этмекни агьамияты бар. Ачыкъ этип айтгъанда, жамиятда яшайгъан ватандашланы арасында тенглик болмагъа тюше. Неге тюгюл, яшавда оьзлени ёлун тапмакъ муратда оьр охув ожакъгъа тюшюп охумакъ етимлер учун яшавунда бир керен берилеген имканлыкъ болуп къалмакъ да бар, – деп билдире законну авторларыны бириси, Пачалыкъ Думаны уьягьлюню, къатынгишилени ва яшланы масъалаларына къарайгъан комитетини ёлбашчысыны орунбасары Ирина Соколова.
Ону сёзлерине асасланып айтгъанда, етим яшланы оьр охув ожакълагъа тюшегендеги имканлыкъларын агьлюде оьсген яшланыки булан тенглешдирмеге болмайгъанын англамагъа тюше. Яшлар уьйлеринде тарбиялангъан етимни орта билим даражасы школада агьлюде оьсген охувчунукинден бир къадар аз экени тергевню тюбюнде сакъламагъа герекли масъалаланы бириси болуп токътай. Ондан къайры да, агьлюде оьсген охувчу гьазирлик курслагъа юрюген, ЭГЕ-ге гьазирлейген репетиторлары бар, сонг да шо къуллукъгъа ата-анасы гьакъ да тёлей. Етимлени буса олай онгайлыкълары ёкъ.
Олар учун охумагъа тюшегендеги енгилликлер гьар замангъа тюгюл, уьч йылгъа узатылмакъны да маънасы бар. Шо заманны ичинде РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министерлиги оьр охув ожакъгъа тюшгенче алдагъы гьазирленив ишни бир ёрукъгъа салажакъ деп къаравуллана.
– Масала, биз ойлашагъан кюйде, оьр охув ожакъланы гьазирленив бёлюклери ачылмагъа герек. Шоларда яшлар уьйлерде тарбиялангъан охувчулар ва яшавлукъ енгилликлери бар оьзге яшлар гьавайын къайдада гьазирленмеге болажакъ, – деп билдирген Ирина Соколова. – Охумагъа тюшегенде енгилликлер этмекден эсе, билимлеге ва касбулагъа ес болмагъа кёмек этмекни уллу агьамияты бар.
Пачалыкъ Думада билдиргени йимик, етимлер учун енгилликлени болдурув оьзге яшланы оьр охув ожакъгъа тюшювюне пуршавлукъ этмежек. Санавлар булан айтгъанда, гьавайын тюшмеге умуми санавлардан 10 процент ерлер бериле буса, сакъат яшлар шондан 2 процент болуп токътай, етимлер буса 3 процент болажакъ. Шолай болгъанда, йылны ичинде, шо сынав орта гьисапда 13–14 минг адамгъа чыгъа.
Тек «РФ-де билим беривню гьакъындагъы» законгъа къаршы чыгъагъанлар да бар. Экономиканы оьр школасында билим беривню оьсювюню институтуну директору Ирина Абанкина этилген бары да енгилликлер булан рази тюгюл. Ол эсге салагъаны йимик, уьлкени алдынлы оьр охув ожакъларына бек осал гьазирленген яшлар тюше. Сонг олар 1-нчи, 2-нчи курслагъа чыкъгъанда, охуп болмай тайып да къала. Шо себепден законда енгилликлер этилмеге тюшеген адамланы сиягьы къысгъартылгъан болгъан. Экинчилей де, сакъатлыгъы бар деп алынгъан ялгъан документлер булан гелегенлени санаву артса тюгюл, кемимей эди. Неге тюгюл, шолай ёлну танглагъан адам оьр охув ожакъгъа мекенли тюшежеги алданокъ белгили бола эди.
Яшав шартлары къыйын гелип, къайсыбыз да яда бизин яшларыбыз (Аллагь сакъласын) шолай гьаллагъа тюшюп бола. Сав адам яшамагъа да герек. Яшавда ол оьзюню ерин тапмагъа тюше деп ойлашагъанлар герти ёлдадыр. Шо себепден билим алывда да олагъа бир къадар енгилликлер этилмеге тюше.
Оьрде оьзюню ойларын арагъа чыгъаргъан Ирина Абанкинаны да англамагъа ярай. Законсуз ёлланы къоллап, ялгъан документлер этивню алдын алагъан къурумлар неге пысып тура? Мени гьисабымда, законда этилген алышынывлар шолай етим яшлагъа бир къадар уьстюнлюклеге етишмеге болушлукъ этежек.
Тек яшавну бары да тармакъларына тамур атгъан коррупциягъа къаршы ябушув чу гёрюнмей. Шо саялы жамиятны инг де якъланмагъан ватандашлары законсуз девюрню есирлери бола. Бу масъалагъа байлавлу тюрлю-тюрлю ойлар, пикрулар болмакъ бар. Охувчулар, сиз нечик ойлашасыз?
– Шо алышынывланы этмекни агьамияты бар. Ачыкъ этип айтгъанда, жамиятда яшайгъан ватандашланы арасында тенглик болмагъа тюше. Неге тюгюл, яшавда оьзлени ёлун тапмакъ муратда оьр охув ожакъгъа тюшюп охумакъ етимлер учун яшавунда бир керен берилеген имканлыкъ болуп къалмакъ да бар, – деп билдире законну авторларыны бириси, Пачалыкъ Думаны уьягьлюню, къатынгишилени ва яшланы масъалаларына къарайгъан комитетини ёлбашчысыны орунбасары Ирина Соколова.
Ону сёзлерине асасланып айтгъанда, етим яшланы оьр охув ожакълагъа тюшегендеги имканлыкъларын агьлюде оьсген яшланыки булан тенглешдирмеге болмайгъанын англамагъа тюше. Яшлар уьйлеринде тарбиялангъан етимни орта билим даражасы школада агьлюде оьсген охувчунукинден бир къадар аз экени тергевню тюбюнде сакъламагъа герекли масъалаланы бириси болуп токътай. Ондан къайры да, агьлюде оьсген охувчу гьазирлик курслагъа юрюген, ЭГЕ-ге гьазирлейген репетиторлары бар, сонг да шо къуллукъгъа ата-анасы гьакъ да тёлей. Етимлени буса олай онгайлыкълары ёкъ.
Олар учун охумагъа тюшегендеги енгилликлер гьар замангъа тюгюл, уьч йылгъа узатылмакъны да маънасы бар. Шо заманны ичинде РФ-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министерлиги оьр охув ожакъгъа тюшгенче алдагъы гьазирленив ишни бир ёрукъгъа салажакъ деп къаравуллана.
– Масала, биз ойлашагъан кюйде, оьр охув ожакъланы гьазирленив бёлюклери ачылмагъа герек. Шоларда яшлар уьйлерде тарбиялангъан охувчулар ва яшавлукъ енгилликлери бар оьзге яшлар гьавайын къайдада гьазирленмеге болажакъ, – деп билдирген Ирина Соколова. – Охумагъа тюшегенде енгилликлер этмекден эсе, билимлеге ва касбулагъа ес болмагъа кёмек этмекни уллу агьамияты бар.
Пачалыкъ Думада билдиргени йимик, етимлер учун енгилликлени болдурув оьзге яшланы оьр охув ожакъгъа тюшювюне пуршавлукъ этмежек. Санавлар булан айтгъанда, гьавайын тюшмеге умуми санавлардан 10 процент ерлер бериле буса, сакъат яшлар шондан 2 процент болуп токътай, етимлер буса 3 процент болажакъ. Шолай болгъанда, йылны ичинде, шо сынав орта гьисапда 13–14 минг адамгъа чыгъа.
Тек «РФ-де билим беривню гьакъындагъы» законгъа къаршы чыгъагъанлар да бар. Экономиканы оьр школасында билим беривню оьсювюню институтуну директору Ирина Абанкина этилген бары да енгилликлер булан рази тюгюл. Ол эсге салагъаны йимик, уьлкени алдынлы оьр охув ожакъларына бек осал гьазирленген яшлар тюше. Сонг олар 1-нчи, 2-нчи курслагъа чыкъгъанда, охуп болмай тайып да къала. Шо себепден законда енгилликлер этилмеге тюшеген адамланы сиягьы къысгъартылгъан болгъан. Экинчилей де, сакъатлыгъы бар деп алынгъан ялгъан документлер булан гелегенлени санаву артса тюгюл, кемимей эди. Неге тюгюл, шолай ёлну танглагъан адам оьр охув ожакъгъа мекенли тюшежеги алданокъ белгили бола эди.
Яшав шартлары къыйын гелип, къайсыбыз да яда бизин яшларыбыз (Аллагь сакъласын) шолай гьаллагъа тюшюп бола. Сав адам яшамагъа да герек. Яшавда ол оьзюню ерин тапмагъа тюше деп ойлашагъанлар герти ёлдадыр. Шо себепден билим алывда да олагъа бир къадар енгилликлер этилмеге тюше.
Оьрде оьзюню ойларын арагъа чыгъаргъан Ирина Абанкинаны да англамагъа ярай. Законсуз ёлланы къоллап, ялгъан документлер этивню алдын алагъан къурумлар неге пысып тура? Мени гьисабымда, законда этилген алышынывлар шолай етим яшлагъа бир къадар уьстюнлюклеге етишмеге болушлукъ этежек.
Тек яшавну бары да тармакъларына тамур атгъан коррупциягъа къаршы ябушув чу гёрюнмей. Шо саялы жамиятны инг де якъланмагъан ватандашлары законсуз девюрню есирлери бола. Бу масъалагъа байлавлу тюрлю-тюрлю ойлар, пикрулар болмакъ бар. Охувчулар, сиз нечик ойлашасыз?
