Тек юртлу къызъяшгъа шонда тюшмеге бажарылмай къала. Бираз ягьы сынгъан Илмухан, юртгъа къайтып гелмес учун, шагьардагъы опуракъ тигеген фабрикге ишге тюше. Башлап сынавсуз юртлу къызны ишге уьйретмек учун чехоллар тигеген цехге ишге къабул эте. Арадан эки ай да гетмейли, ишге тюшюнген яш ишчини гьаракатын гёрген устасы, огъар 2-нчи разряд бермекни фабрикни администрациясына таклиф эте.
Предприятиеде специалистлер етишмейгенге гёре, къасткъылып чалышагъан къызъяшны фабрикни ерли къурумлары технологгъа охумагъа йиберме ойлаша. Шогъар Илмухан Сулейманова оьзюню разилигин билдире. 1979-нчу йылда ол СССР-ни вакътисинде Харьков (Украина ССР) шагьардагъы текстильный техникумгъа охума тюше. Охуйгъан йылларында оьзге ерлерден гелген оьзюню тенгли къызлары булан таныш бола, гьаллаша.
Ят ерлерде уьйню, анасын, къызардашын сагъынып, къыйын болуп турса да, оьзю-оьзюне маслагьатлыкъ этип чыдай.
Охувуну ахырынчы йылында Илмуханны оьзге студент къызлар булан бирге практикагъа Ленинград шагьарда Телманны атындагъы текстильный комбинатгъа йибере. Мунда ол гьар-тюрлю бёлюклерде-цехлерде сынав топлай, огъар мунда касбусуну 4-нчю разрядын да бере. Практикасы битип техникумгъа къайтгъан сонг, ону дагъы да эки айгъа Краснодар шагьардагъы къумач комбинатгъа практикагъа йибере. Ол мунда да янгы касбулагъа уьйрене.
Илмухан Сулейманова техникумда 3 йыл 10 ай охуй. Шону уьстюнлю кюйде битдирме де битдирип, техник-химик-технолог деген касбугъа ес бола.
Арадан бир ай оьтюп, Хасавюртдагъы оьзю ишлеген фабрикге къайтып геле. Артыкъ танышы-билиши ёкъ, тек хас диплому булангъы къызъяшны фабрикге уьчюнчю разрядлы тигивчю этип къабул эте.
Ишине намуслу янашагъан, социалист ярышны алдынлысы, коммунист загьматны ударниги, кёп макътавланы есиси Илмухан Сулейманованы 1988-нчи йылда ОТК-ны 5-нчи разрядлы контролёру этип бегете. Ол ишинде етишген гёрмекли натижалары учун кёп керенлер гьюрметлев грамоталар, акъча савгъатлар булан савгъатлангъан.
– Магъа фабрикни ёлбашчылары Тамара Берсанова, сонг Магьаммат Лабазанов булан ишлемеге тюшдю, –деп хабарлай И. Сулейманова. – Олар бажарывлу башчылардан къайры да, яхшы насигьатчылар да дюр эдилер. Ишлейген адамгъа исси янашма да янаша эдилер. Оланы гьакъында яхшы ойларым къалгъан. 1990-нчы йылларда элге къыйын къопгъан вакътилерде, уьлкени бары да ерлеринде йимик, шо бузукълукъ гьал бизин фабрикге де гелди. 2000-нчи йылда фабрикде 22 йыл загьмат тёкген сонг, оьзге иш ёлдашларым йимик, фабрик булан даимге савболлашдым. Гьали шо бинаны ичинде ел ойнай, ташлангъан, бузулгъан, еси ёкъ малны йимик. Алда бир мингден де артыкъ адам ишлейген предприятие эди. Яшлыгъым шонда гетди деп айтма ярай.
Фабрикден сонг Илмухан Сулейманова бир вакъти ишсиз тура. Анасыны пенсиясын ва огъар берилеген савгъатланы алма геле туруп, Илмухан булан яхшы таныш болгъан шагьардагъы сакъатланы жамиятыны председатели Атав Бийсолтанович Агьматов бир гезик Илмухангъа оьзю булан ишлемекни таклиф эте. И. Сулейманова разилигин билдире.
Ол гьали мунда ишлейгенли дёрт йыл бола ва ишин арив юрюте. Аз заманны ичинде Илмухан уллу абур ва гьюрмет къазангъан. Илмухан Сулейманованы гьакъында сёз чыкъгъанда, давну ветеранларыны шагьар советини председатели, яшёрюмлени ат къазангъан насигьатчысы Нажмудин Залимханов, сакъатланы жамиятыны правлениесини председатели Атав Агьматов ва оьзгелери макътавгъа лайыкълы исси сёзлени айтдылар.
Илмухан Сулейманова ишини гьакъында айта туруп, булай дей:
– Бизин жамиятыбызда 837 адам бар. Олар барысы да – 1-нчи ва 2-нчи группалы сакъатлар. Шагьарда бизин 13 башлапгъы ерли къурумубуз да бар. Шоланы башын тутгъанланы арасында тиштайпалар да аз тюгюл. Атларын эсгергенде, башлап Юлдуз Балаеваны, Женнет Къайырбекованы, Руман Манчаеваны, Тайбат Акъаеваны, Барият Ильясованы ва оьзгелерини атларын айтма тюше, олар ишине бек намуслу янашалар.
Ол оьзлеге кёмек этегенлени атларын эсгермеге де унутмады. Шоланы арасындан ол башлап «СпецСтройСервис», «Къурувчу» деген жамиятланы, «Умут» деген банкны, «Нарт» деген жамиятны, Дагъыстанны балжибинчилерини союзун, агро-экономический коллежни, «Керпич» деген жамиятны ва шолай оьзгелерини атларын эсгерди.
Илмухан Сулейманова загьмат тёгеген сакъатланы жамият къуруму савлай республикада алдынлылардан санала. Илмуханны иши къуванч бере, сююндюре. Иш – ону яшавуну маънасы.
Биз Илмухан Сулеймановагъа яшавунда кёп яхшылыкълар, узакъ, шат оьмюр, ишинде буса уллу уьстюнлюклеге етмекни ёрама сюебиз!
Предприятиеде специалистлер етишмейгенге гёре, къасткъылып чалышагъан къызъяшны фабрикни ерли къурумлары технологгъа охумагъа йиберме ойлаша. Шогъар Илмухан Сулейманова оьзюню разилигин билдире. 1979-нчу йылда ол СССР-ни вакътисинде Харьков (Украина ССР) шагьардагъы текстильный техникумгъа охума тюше. Охуйгъан йылларында оьзге ерлерден гелген оьзюню тенгли къызлары булан таныш бола, гьаллаша.
Ят ерлерде уьйню, анасын, къызардашын сагъынып, къыйын болуп турса да, оьзю-оьзюне маслагьатлыкъ этип чыдай.
Охувуну ахырынчы йылында Илмуханны оьзге студент къызлар булан бирге практикагъа Ленинград шагьарда Телманны атындагъы текстильный комбинатгъа йибере. Мунда ол гьар-тюрлю бёлюклерде-цехлерде сынав топлай, огъар мунда касбусуну 4-нчю разрядын да бере. Практикасы битип техникумгъа къайтгъан сонг, ону дагъы да эки айгъа Краснодар шагьардагъы къумач комбинатгъа практикагъа йибере. Ол мунда да янгы касбулагъа уьйрене.
Илмухан Сулейманова техникумда 3 йыл 10 ай охуй. Шону уьстюнлю кюйде битдирме де битдирип, техник-химик-технолог деген касбугъа ес бола.
Арадан бир ай оьтюп, Хасавюртдагъы оьзю ишлеген фабрикге къайтып геле. Артыкъ танышы-билиши ёкъ, тек хас диплому булангъы къызъяшны фабрикге уьчюнчю разрядлы тигивчю этип къабул эте.
Ишине намуслу янашагъан, социалист ярышны алдынлысы, коммунист загьматны ударниги, кёп макътавланы есиси Илмухан Сулейманованы 1988-нчи йылда ОТК-ны 5-нчи разрядлы контролёру этип бегете. Ол ишинде етишген гёрмекли натижалары учун кёп керенлер гьюрметлев грамоталар, акъча савгъатлар булан савгъатлангъан.
– Магъа фабрикни ёлбашчылары Тамара Берсанова, сонг Магьаммат Лабазанов булан ишлемеге тюшдю, –деп хабарлай И. Сулейманова. – Олар бажарывлу башчылардан къайры да, яхшы насигьатчылар да дюр эдилер. Ишлейген адамгъа исси янашма да янаша эдилер. Оланы гьакъында яхшы ойларым къалгъан. 1990-нчы йылларда элге къыйын къопгъан вакътилерде, уьлкени бары да ерлеринде йимик, шо бузукълукъ гьал бизин фабрикге де гелди. 2000-нчи йылда фабрикде 22 йыл загьмат тёкген сонг, оьзге иш ёлдашларым йимик, фабрик булан даимге савболлашдым. Гьали шо бинаны ичинде ел ойнай, ташлангъан, бузулгъан, еси ёкъ малны йимик. Алда бир мингден де артыкъ адам ишлейген предприятие эди. Яшлыгъым шонда гетди деп айтма ярай.
Фабрикден сонг Илмухан Сулейманова бир вакъти ишсиз тура. Анасыны пенсиясын ва огъар берилеген савгъатланы алма геле туруп, Илмухан булан яхшы таныш болгъан шагьардагъы сакъатланы жамиятыны председатели Атав Бийсолтанович Агьматов бир гезик Илмухангъа оьзю булан ишлемекни таклиф эте. И. Сулейманова разилигин билдире.
Ол гьали мунда ишлейгенли дёрт йыл бола ва ишин арив юрюте. Аз заманны ичинде Илмухан уллу абур ва гьюрмет къазангъан. Илмухан Сулейманованы гьакъында сёз чыкъгъанда, давну ветеранларыны шагьар советини председатели, яшёрюмлени ат къазангъан насигьатчысы Нажмудин Залимханов, сакъатланы жамиятыны правлениесини председатели Атав Агьматов ва оьзгелери макътавгъа лайыкълы исси сёзлени айтдылар.
Илмухан Сулейманова ишини гьакъында айта туруп, булай дей:
– Бизин жамиятыбызда 837 адам бар. Олар барысы да – 1-нчи ва 2-нчи группалы сакъатлар. Шагьарда бизин 13 башлапгъы ерли къурумубуз да бар. Шоланы башын тутгъанланы арасында тиштайпалар да аз тюгюл. Атларын эсгергенде, башлап Юлдуз Балаеваны, Женнет Къайырбекованы, Руман Манчаеваны, Тайбат Акъаеваны, Барият Ильясованы ва оьзгелерини атларын айтма тюше, олар ишине бек намуслу янашалар.
Ол оьзлеге кёмек этегенлени атларын эсгермеге де унутмады. Шоланы арасындан ол башлап «СпецСтройСервис», «Къурувчу» деген жамиятланы, «Умут» деген банкны, «Нарт» деген жамиятны, Дагъыстанны балжибинчилерини союзун, агро-экономический коллежни, «Керпич» деген жамиятны ва шолай оьзгелерини атларын эсгерди.
Илмухан Сулейманова загьмат тёгеген сакъатланы жамият къуруму савлай республикада алдынлылардан санала. Илмуханны иши къуванч бере, сююндюре. Иш – ону яшавуну маънасы.
Биз Илмухан Сулеймановагъа яшавунда кёп яхшылыкълар, узакъ, шат оьмюр, ишинде буса уллу уьстюнлюклеге етмекни ёрама сюебиз!
Анвар Моллаев.
Суратда: И. Сулейманова.
Автор чыгъаргъан сурат.
