Буссагьатгъы вакътиде оьзюню агъымы чалт алышынып турагъангъа гёре, янгыз уллу шагьарларда тюгюл, гиччи юртларда да, гьатта отарларда да интернет байлавлукъсуз яшавну гёз алгъа гелтирмеге бирдокъда бажарылмай. Бизин уьлкени гьакимлик къурумларыны янындан шо гьал гьисапгъа алынып, гьалиги шартлагъа жавап береген кюйде чаралар гёрюлюп тура.
Ачыкълашдырып айтгъанда, «Ростелеком» деген акционер жамияты булан байлавлукъну имканлыкъларындан пайдаланывда тенгсизликни тайдырывгъа байлавлу программа яшавгъа чыгъарыла. Оьтген сонгугюн, маълумат къуралларыны мухбирлерине бизин республиканы къыбла боюнда ерлешген районларында эсгерилген программагъа гёре кютюлюнген ишлени барышы булан таныш болмагъа имканлыкъ берилди.
Бизин уьлкени гьар ватандашына интернет байлавлукъ булан эркин кюйде пайдаланывгъа таман чакъы шартлар яратмакъ оьрде айтылгъан программаны алдына салынгъан аслу борчларындан гьисаплана. «Ростелекомну» бизин республикадагъы бёлюгюню прес-къуллугъуну ёлбашчысы Лайла Солтанова инг алда мухбирлеге шо гьакъда билдирип, шо программаны гесимлерин айрыча алгъанда оьзюнде яшайгъан адамланы санаву 500-ден оьтмейген гиччи юртларда кютюлегенин малим этди. Демек, шоларда гьалиги шартлагъа жавап береген кюйде, интернет байлавлукъну болдурувгъа аслу тергев бериле. Шолай, бизин республиканы 16 районуна гиреген юртларында бу йылны башындан тутуп, 44 станция пайдаландырывгъа берилген. Шону булан бирге, оьр даражада интернет байлавлукъ болдурагъан 100 чагъырым мезгилге оптика ясандырывлар къурашдырылгъан.
Шолай станцияларыны бириси Лаваша районну Аялакаб юртунда къурулгъан. Мухбирлер де оьзлени сапарыны барышында инг алда шо юртда болду. Бизин юртбашы Абдулгьамит Межитов ва ерли администрацияны оьзге жаваплы къуллукъчулары къаршылап, байлавлукъ болдурагъан станция ерлешген ерге ерли узатдылар.
А. Межитовну сёзлерине гёре, эсгерилген станцияны къурулгъаныны ях-шылыгъындан бугюнлерде оьзю ёлбашчылыкъ этеген ерли гьакимлик къурумуну администрациясына гиреген етти де юртда яшайгъанлар къол телефонлардан таба гьалиги талаплагъа жавап береген байлавлукъ, олай да интернет булан да пайдалана.
Ол билдиргени йимик, юртлулар байлавлукъну сан яны булан рази къалалар. Неге тюгюл, интернет байлавлукъну оьсювю юртлулагъа уьйден чыкъмай билим алмагъа да, далапчылыкъ булан машгъул болмагъа да толу кюйде шартлар ярата. Бугюнлерде эсли чагъындагъылагъа да, савлугъун тас этген сакъатлагъа да, кёп яшлы агьлюлеге де оьзлени бир-бир яшавлукъ талапларын кютмек учун ёлда кёп заманын да йиберип, район центргъа, не де шагьаргъа бармайгъан кюйде сайтлардан таба оьзлени къуллукъларын битдирмеге бола. Интернет байлавлукъну оьсювю яхшы яшав шартланы артындан шагьарлагъа гетген жагьил адамлар етти атасы яшав къургъан маканына къайтып гелип, юртланы айындыражагъына да умут тувдура.
Шондан сонг, узакъ ёлну оьтюп, биз Магьарамгент районну Приморский деген юртуна етишдик. Бизин уьлкени Азербайжан булангъы дазусуна лап ювукъ боюнда ерлешген шо юртда да оьрде эсгерилген байлавлукъну имканлыкъларындан пайдаланывда тенгсизликни тайдырывгъа байлавлу программагъа гёре спутникден таба таъмин этилеген интернет байлавлукъну тегин яймагъа имканлыкъ береген ясандырывлар къурашдырылгъан. Шо ясандырывлар юртдагъы умуми аслу билим береген школаны бинасына ювукъда ерлешгенге гёре, охувчулар да, муаллимлер де интернет байлавлукъну эркин кюйде къоллай. Язяй айларда юртгъа гелеген туристлер де интернет байлавлукъну имканлыкълары булан кёп сююп пайдалана. Шолайлыкъда, муаллимлер де, охувчулар да билим беривню гьалиги талапларына жавап береген интернет сайтлар булан пайдалана.
«Ростелекомну» Дербентдеги къуллукъланы кютеген центрыны ёлбашчысы Руслан Эмиргьамзаевни сёзлерине асасланып айтгъанда чы, бугюнлерде интернет байлавлукъ булан таъмин этилгенлигин гьисапгъа алгъанда, юртлардагъы ва шагьарлардагъы школаланы бир-биринден бир тюрлю башгъалыгъы да ёкъ. Пачалыкъны янындан тийишли тергев берилип, шолар барысы да интернет байлавлукъ булан таъмин этилген. Шондан къайры да, эсгерилген акционер жамиятыны касбучулары арасы бир де бёлюнмеген кююнде интернет байлавлукъну сан янына агьамият бере. Шону булан бирге оланы янындан интернет байлавлукъ булан пайдаланывда аманлыкъны болдурувгъа да тергев этиле.
Озокъда, интернет байлавлукъну болдурагъан станцияланы къурагъанда, байлавлукъ тегин яйылагъан ясандырывлар къурашдырылгъанда ерли табии шартланы гьисапгъа алмагъа, табиатгъа зарал болмайгъан кюйде иш гёрмеге тюше. Шолай, Приморский деген юртда да Самур агъачлыкъда бийик багъаналар орнатып, теллени юрютмеге бажарылмайгъангъа байлавлукъ тегин яйылагъан ясандырывлар къурашдырылгъанда спутникни имканлыкъларындан пайдаланмакъ асувлу гьисап этилген. Шо да «Ростелеком» айлана якъны къоруп сакълавну ёлун танглагъанын герти кюйде исбатлай.
Интернет байлавлукъну гьалиги талапларына жавап береген ясандырывларына къарап чыкъгъандан сонг, Самур агъачлыкъдан гезейген вакътиде биз оьзюбюз де шогъар мекенли кюйде тюшюндюк. Шо гюн айланада оьсеген оьсюмлюклени бары да журалары, ерли агъачлыкъларда гезейген жан-жаныварны гьакъында турист компанияны вакили Марта Ашурбекова бизге хабарлап алды. Къарасувгъа тёгюлеген гиччирек оьзенлени гьакъында кимни де иштагьландырагъан кюйде айтды. Каспий денгизге йибермек учун ерли заводда оьсдюрюлеген тап-таза сюзюк сувда алгъасамай сабур-саламат юзеген сыйлы жынслы балыкъланы гьар тюрлю жураларыны кёплюгю де бизин гьайран этди. Тагьиргент-Къазмаляр деген юртда Тимур Гьабибов оьсдюрген бавдагъы дюньяны не еринден де гелтирилген кёп сийрек ёлугъагъан оьсюмлюклеге ва тереклеге къарап да гёзюбюзню сююндюрдюк.
Шо гьакъда айта туруп, табии шартлагъа гёре къурулуш ва къурашдырыв ишлени юрютмеге бажарылмайгъангъа гёре, олай да кёп харж чыгъармагъа тюшегенлиги гьисапгъа алынып, интернет байлавлукъну тегин яягъанда бизин республиканы бир-бир юртларында спутникни имканлыкълары къолланагъанын эсгермеге тюше. Шолай, Къазбек, Рутул, Тлярата, Цумада районлагъа гиреген 16 юрт интернет байлавлукъ булан спутникден таба таъмин этиле. Тек «Ростелеком» интернет байлавлукъну болдурувда бугюнлеге ерли етишген уьстюнлюклер дазу тюгюл. Гелеген 2024-нчю йылда интернет байлавлукъ булан юртлуланы таъмин этежек дагъы да 76 ясандырыв къурашдырылып пайдаландырывгъа берилежек. Шолардан 14-сю янгы йылны башлапгъы уьч айыны ичинде ишлемеге башлажакъ деп къаравуллана.
Насрулла БАЙБОЛАТОВ.
СУРАТЛАРДА: мухбирлени сапарыны мюгьлетлери.
