Газетни къуллукъчуларыны арасында язылыв осаллашгъаны гьакъда сёз айтылмай къалмады. Айтылмай да нечик къалсын, магъа тапшурулгъан Хасавюрт-Къызылюрт бойдан 2014-нчю йылны биринчи ярым йылында почтадан таба 689 адам ала эди, шолай да Хасавюртда – 500 ва Къызылюртда 50 адамгъа газетлер геле эди. Натижада, 1239 адам ала эди.
Экинчи ярым йылны гёзден гечирип къарайман, бары да 913 газет бола. 326 газетге кемиген.
Юртлар газетге язылгъан кюйге къарайман, шо маълуматланы да мен Хасавюртдагъы почтадан алгъанман. Яхсай 1 газетге язылгъан (биринчи ярым йылда 3 болгъан), Байрамавул – 3 (10), Боташюрт – 50 (75), Ботаюрт – 11 (32), Къазма – 0 (6), Къандавуравул – 20 (35), Къарланюрт – 20 (6), Кёстек – 22 (67), Муцалавул – 5 (10), Темиравул – 2 (5), Тотурбийкъала – 15 (49), Хамавюрт – 25 (25), Хасавюрт шагьар – 31 (36), Чагъаротар – 19 (40), Эндирей – 62 (146), Стальское – 5 (6), Солтанянгыюрт – 8 (38) ва Чонтавул – 23 (29).
Уллу юртларыбызны бириси Яхсай да бир газетге язылгъаны яман тие. Юрт башчы Рустам Къадиев булан шо гьакъда лакъыр этгенде, ол 20 газетге язылды, шолай да, Яхсайда гьар йыл экинчи школаны директору Сапият Гебекова 30 газетге, яшланы яратывчулукъ уьюню директору Анвар Байсунгуров 10 газетге языла. Демек, Яхсай 61 «Ёлдаш» газет ала.
Къазма юртну башчысы Элмурат Атлыевге гьалны англатгъанда, ол да шоссагьат 10 газетге язылды. Шолай, школаны директору Мурат Къонакъбиев де сентябрни башындан 30 газет алажакъны айтды. Сентябрни башындан тутуп, Кёстек орта школаны муаллимлери де 30 газет алажакъ, шо гьакъда директор Абдулазим Алиев булан лакъырыбыз болду. Кёстек юрт администрация гьар йыл 30 газетге языла эди. Шо газетлени олар оьзлени къуллукъчуларына ва тамазалагъа берелер.
Ботаюрт администрацияны башчысы Гьюсен Боташев де, школаны директору Мурат Гьажиев де отузар экземпляр алалар. Эндирейни ва Тотурбийкъаланы юрт башчылары газетге язылмайгъанлы буса йыл ярым бола. Сайки, оланы бюджетинде газетге язылма акъча гёрсетилмеген.
Аслу гьалда бизин ишибиз школалар булан бола. Шоларда къумукъ дарсланы береген муаллимлер бар. Мисал этип оьзюмню ата юртум Эндирейни алып къояман. Эки де школада 150 муаллим ишлей. Шолай больницада, администрацияда ва башгъа пачалыкъ идараларда ишлейгенлени санаву 200-ге толадыр. Шоланы 62-вю тюгюл «Ёлдашны» охумай. Школаланы алайыкъ. Башында айтып къойма сюемен, муаллимлеге соралып да, соралмай да, язылагъан газетлери бар. Оланы айтмайман. Мен «Ёлдашгъа» язылывну айтма сюемен. Бир номерли школада къумукъ дарсланы береген 20 муаллим бар, «Ёлдашгъа» да олар язылгъан деп къояйыкъ. 2 номерли школада къумукъ дарсланы береген 9 адам бар, «Ёлдашгъа» буса бири де язылмагъан.
Тарих ва обществоведение дарслардан берегенлеге чи – «Времена» бёлюк гьазир конспект. Школаланы директорлары Айзанат Абуталипова ва Мурат Айдемиров булан ёлукъгъанман. Олар газетге язылмакъны муаллимлер багьа гёре дей. «Багьа буса, биз етишдиреген учуз къайдада язылыгъыз», – деймен. Бир газетни багьасы 6 манатгъа олтура, шо да 1 жумагъа. Юртдагъы школаланы коллективлери булан сентябр айда ёлукъма сёйлешдик.
Мен ойлашагъан кюйде, коллективлерде язылывну гьайын ёлбашчы этме герек. Онда къуллукъчулары булан сёйлеме де, газетни етишдирме де онгайлы бола.
–Къурулуш ишлени юрютеген иш къурумларда къумукъ газетлеге, журналлагъа язылмакъ учун 30-50 минг манат чыгъарып болмайгъан бир ёлбашчы да ёкъ, – дей «Стройсервис» деген къурумну ёлбашчысы А.Алякъаев. – Муна менде 25 къумукъ ишлей. Мен шоланы барысын да печат къураллагъа яздыраман. Бир газетни уьйге де алып бараман. Бири охумаса, бири охур. Уьйде ана тилде сёйлемекни талап этемен. Муна мени къумукълугъум.
Ол къумукълар биригейик деп къычырмай, къумукъ маданият чараларда болгъан кюйде ортакъчылыкъ эте, кёмек къолун узата. Газетде къумукъ китап чыкъгъан деп охуса, шоссагьат 10-20 китапны ала ва таныш-билишине пайлай. Шондан Надирсолтанны иши акъсакъламай чы, огъар ишчилери даим баракалла бере.
Темиравулну алайыкъ. Таза къумукъ юрт, тек «Ёлдашгъа» ёлдашлыкъ экев этген. Шоланы да бирисин юрт администрация, биревюсюн мухбирибиз Магьаррам Алимгьажиев аладыр деп ойлашаман.
Солтанянгыюртну гьалын гёзден гечирсек, алдагъы ярым йылдан 30 экземпляргъа кем болгъан. Къызылюрт шагьардан буса «Ёлдашгъа йылны башында 12 адам, бу яртысына буса 7 адам язылгъан.
Макъаланы охугъанда гьаман муаллимлеге илинип къалгъан дейгенлер де кёп болар. Дагъы кимге айтма герек? Муаллимлер тюгюлмю яшларыбызгъа билим береген? Гьар жума къумукъ дарсда «Ёлдаш» газетни 5 минут гиччирек обзорун этсе яхшы тюгюлмю дагъы?
Дёргелиде оьзюню ишин де, къумукъланы да сюеген, ерли библиотеканы заведующийи болуп ишлейген таза къумукъ Айшат деген къатын бар. Бир-бирде зенг этип ону: «Гебек, макъалангны охудукъ ва арагъа салып ойлашдыкъ», – дегени де бек арив тие. Мен чи не язаман, газетде кёп маъналы ва тарыкълы оьзге макъалалар да чыгъа.
Муна шолай янашма герек маълумат алатлагъа язылывгъа. Къычырыкъланы, чакъырывланы заманлары оьтген, къумукъланы гележегин ойлайгъан адам халкъны оьсювюне болагъан, аз болсун, кёп болсун, къошумун этме герек.
«Сен оьзюнг нетесен?» – деп ойлашажакълагъа шоссагьатында жавап берип де къойма сюемен, артдагъы он йыл мен оьз харжыма ишимдегилени онардан «Ёлдаш» газетге, «Тангчолпан» ва «Къарчыгъа» журналлагъа яздыраман. Шо мен этип болагъан зат…
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,
оьз мухбирибиз.
