Тюнегюнден-бугюнге, бугюнден тангалагъа эсин, тарихин унутгъан наслулардан болмайыкъ. Бугюнюбюз булан яшап къоймай, гетген заманлардан дарс алып, гележегибизни гёз алгъа тутуп, сыйлы варислигибизге гьюрмет булан янашайыкъ.

Гьали-гьалилерде Гьайдакъ районну Мажалис юртунда Гьайдакъ уцмийликни 1500 йыллыкъ юбилейине байлавлу байрам чаралар оьтгерилди.

 

– Гьайдакъны тарихи бай ва теренде. Оьтгерилеген ахтарывлар малим этеген кюйде, бу якъда гьалиден  минг йыллар алда яшагъан адамланы бырынгъы отавлары  аян этилинген, – деди юбилей шатлыкъланы ачылывуна байлавлу болуп оьзюню къутлав сёзюнде «Гьайдакъ район» деген муниципал къурулувуну башчысы Алим Темирболатов. – Айтмагъа сюегеним, бизин наслуларыбызны яшав терегини тамурлары теренде, тавланы ва тюзлени къуршагъан. Сыйлы варислерибиз гетген заманланы гьалиги ва гележек заманлар булан байлайгъаны разилик тувдура. Юбилей шатлыкъланы ортакъчыларын къутлай туруп, разилигим булан дазуланмайлы, бугюн барыбызгъа да арив кюйде ял алмакъны ёрайман. Яхшылыкълагъа ёлугъайыкъ!

 

Милли байлавлукълар беклеше

 

Гьайдакъ уцмийликни гьюрметине багъышлангъан байрам чараларда алданокъ гёз алгъа тутулгъан кюйде, Дагъыс­танны, уьлкебизни, тыш пачалыкъланы маданият, инчесаният, халкъ саниятларыны усталары ортакъчылыкъ этди. Лаваша, Дахадаев, Дербент, Гьайдакъ, Къарабудагъгент, Санкт-Петербургну Калинин районуну, Азербайжанны вакиллери  ва оьзгелери оьзлени милли ашлары, йырлары, бийивлери, халкъ саниятларыны маллары, мердешли адатлары булан чыгъып айлана якъдагъыланы разилигин къазанды.

«Гьайдакъны тигив накъышлары» деген хас выставка «Гьайдакълар» деген этноцентрда РФ-ни Президенти Владимир Путинни сиптечилиги булан юрюлеген «Яшав терек» деген Бютюнроссия конкурсну оьлчевюнде Мажалисде давам этилинди. Шонда «Гьайдакъ тигив накъышлардан» башгъа оьзге ерлерден гелген халкъ саниятларыны усталарына да оьз малларын гёрсетмеге имканлыкълар яратылынды. Гюбечили алтын усталаны, шолай да Харбук юртдан гелген савутчуланы, Лавашаны опуракъ гийимлерини маллары айрыча тергевню тартды демеге ярай. Юбилей программада милли мердешлерибизни беклешдиривге ва шолай да яш наслуланы патриот ругьда тарбиялавгъа байлавлу болуп къонакъланы арасында уьлкебизни темир-къазыкъ тахшагьары Санкт-Петербургдан гелген генерал-лейтенант Анатолий Пониделкону сёйлевю жыйылгъанлагъа айрыча таъсир этди.

– Россияны темиркъазыкъ бойдагъы тахшагьарыны халкъы да Гьайдакъ булангъы байлавлукълары беклешегенине оьзлени разилигин билдире, – деди ол.  – Неге десегиз,  сизден бизге юрт хозяйство маллар ва бизден сизге промышленный маллар ташылагъаны эки де якъны къоллавчулары учун пайдалы. Районну баш гьакими Алим Магьамматович булан биз тезден берли ювукълукъ аралыкъланы юрютебиз. Ол политика илмуланы доктору гьисапда гьалиги заманда бизин айлана ягъыбызда болуп тура­гъан агьвалатлагъа тарихни гёзюнден янашып ва къыймат берип бола. Гертиден де, Алим алим аты булангъы адам. Айтмагъа сюегеним, Гьайдакъ район бизин шагьарны Калинин району булан тезден берли экономика, маданият ва спорт байлавлукъланы юрютювге айрыча агьамият берип янаша. Дагъы­с­ын айтмай къойсакъ да, Санкт-Петербургда бугюнлерде Гьайдакъ районну Янгыгент юртундан чыкъгъан Темиркъазыкъ Кавказда биринчилей бокс­дан СССР-ни чемпиону болгъан Жамболат Мутаев яшайгъаны ва далапчылыкъ булан машгъул болагъаны бизин сёзлерибизни сынавда ачыкъ этип ташдыра.

Анатолий Пониделко оьзюню сёйлевюнде дагъыстанлыланы Украинада юрюлеген хас асгер гьаракатында ортакъчылыкъ этеген къоччакъ уланларыны ва къызларыны уьлгюсюне разилигин билдирди. Оланы  игитлик­лерине байлавлу сёзюню ахырында районну башчысына РФ-ни Президенти Владимир Путинни ва шолай да оьзюню атындан савгъатлар тапшурду.

Савгъатлагъа разилигин билдире туруп, Алим Магьамматович де гьар тюрлю девюрлерде ерли халкъланы эркинлиги ва талайлы гележеги учун ябушгъан Гьайдакъ уцмийликни гьаракаты гьакъда айтды. Санкт-Петербургдан гелген къонакъгъа оьзюню «Гьайдакъ уцмийлик» деген китабын савгъат этгени гьакъда да айрыча эсгерме тюше.

Сыйлы къонакъны пайдалы насигьатларына тынглагъан сонг сагьнагъа РФ-ни Федерал Жыйыныны Пачалыкъ Думасыны депутаты Нурбагьанд Нурбагьандов чыкъды. Ол да оьзюню сёлевюнде сыйлы варислигибизни гьа­къында унутмай гележекде де оланы уьлгюге лайыкълы эсделигин гьюрметлеп тийишли чараланы оьтгермеге тюшегени гьакъда оьз пикруларын айланадагъылагъа да аян этди.

 

Къурайыш къаланы къысматы гьакъда

 

Бизин девюрню орта асруларында Гьайдакъ уцмийликни тах отаву болгъан Къурайыш къаланы къысматына байлавлу болуп дагъыстанлы тарихчилени арасында алда йимик гьалиги заманда да гьар тюрлю къаравлагъа ва ёравлагъа къаршылашасан. Уьстде де эсгерилгени йимик, Гьайдакъ уцмийлик оьз девюрюнде дагъыстанлыланы аманлыгъы ва харлысызлыгъы учунгъу дав урушларда душманланы елевчю асгер уьюрлерине къаршы ябушувларда тюп болмагъан. Шо гьакъда юбилей шатлыкъларда ортакъчылыкъ этген тарихи илмуланы доктору Арсен Муртазаев   «Гьайдакъ бырынгъы заманлардан Х1Х -нчу асругъа ерли» деген китабындан къысгъаракъ баян­лыкъ берди.

Тарихи китапны авторуну ойларына тынг­лагъан сонг айлана якъдагъыланы пик­руларын да гьисапгъа алып, районну башчысы Гьайдакъ уцмийликни варислигине гьюрмет этип, гележекде школа программалагъа гийирмеге тюшегени гьакъда таклиф берди.

 

Туристлени къонакълай къаравуллай

 

Бир-нече йыллар алда бизин республикабызда ДР-ни Гьукуматыны янында иш гёреген варислик ишлеге къарай­гъан къуруму, туризм, халкъ саният масъалалар булан машгъул бола­гъан министерлигини ва шолай да район админис­трацияны сиптечилиги булан Къурайыш къала Гьайдакъ уцмийликни баш отаву гьисапда «Дагъыстанны 100 аламаты» деген турист маршрутгъа гийирилген эди. Шо гьакъда да юбилей чараларда айрыча сёз юрюлдю, сыйлы эсделиклени айланасында гьар тюрлю онгайлы къуллукъ-ланы яратмагъа гереги гьакъда айтылды.

Лап да аслусу, Гьайдакъ уцмийлени ва оланы тухум тайпасыны къа-бурлары ерлешген бырынгъы отавну янгыртып, туризмни даражасындагъы варисликге айландырмагъа тюшегени гьакъда таклиф арагъа чыкъды.

Гьайдакъ уцмийликни белгили юбилейине байлавлу оьтгерилген шатлыкъ чараланы маданият программасын да жыйынны ортакъчылары разилик булан къабул этди. Районланы чебер иш гёреген коллективлерини пагьмуларын, «Дагъыстан» деген ансамблини чыгъышларын айланадагъылар къатты харс урувлары булан къаршылады.

 

Къ. КЪАРАЕВ.

СУРАТЛАРДА: юбилей шатлыкъдан гёрюнюшлер.

 

РЕДАКЦИЯДАН:

Гьайдакъны сыйлы эсделик варисликлери ва шолай да халкъ саниятлары – халкъара оьлчевде чечмеге тюшеген агьамиятлы масъала. Шону гьисапгъа алып, гележекде маячыланы харжларына «Къурайыш къаланы» ювугъундагъы «Арслан тавну» къаршысында гьар тюрлю онгайлы къуллукълары булангъы курорт зона къурмагъа ва шону учун 500 миллион манатны пайдаландырмагъа умут этилине. Шо проект булан гьали-гьалилерде еринде болуп Алим Магьамматович ДР-ни Башчысы Сергей Меликовну да таныш этди. Бизге де гележек булан байлавлу шолай яхшы негетлеге яхшы ёл ёрамакъ къала.