Бугъакъ аврувну тувулунувуну ва ону оьрчюмегини аслу себеби, хапарсыздан адамны нерваларыны силкинмеклиги (психический таъсир, къоркъув), уьй яшавда буса да, ишде буса да, гьар даим къайгъырып турмакълыкъ гьисаплана. Бир-бирде огъар бувма ётел, грип, сувалчан аврувлар да себеп бола.
Биздеги маълуматлагъа гёре, бугъакъ аврувдан кёбюсю гьалда бухгалтерлер, счетоводлар, сатыв-алыв къурумланы къуллукъчулары, студентлер, оьрдеги класларда охуйгъан яшлар, иш тигеген устаханаланы дерзилери, трикотаж фабриклени тохувчулары, ара бёлмейген къавгъада яда гьар даим нервалары титиреп турагъан ерлерде ишлейген адамлар авруй.
Бугъакъ аврув аслу гьалда аста-аста оьрчюй, тек адамны нерваларыны гючлю кюйде силкинмегинден сонг ювукъдагъы гюнлерде шо аврувну белгилери билинеген гезиклер де бола. Бугъакъ аврувну булай белгилери бола: адам ишде тез моюй, гьалсыз бола, къартыллай, аза (себепсиз), башы авруй, тез-тез башы айлана, юхусу къача, уялчан бола, алгъасай, къоркъуна, бир-бирде йылавуч бола. Авруйгъан адам иссиге ва сувукъгъа чыдамсыз бола. Ону юрегини ишлевю чалтлаша, сонг буса гьава етишмейген йимик тынышгъа талчыгъа, аврув бек гючленген гезиклерде юреги авруй, юрегини уруву минутда 100–120-гъа ва гьатта 160–180-ге ерли артмагъа да бола. Авруйгъан адамны къолайсыз тюш гёрювлер талчыкъдырмагъа ва ол 2–3 айны ичинде 15–20 килогъа азмагъа да бола.
Авруйгъан адамны эртен вакътилерде ошгъуву, къусуву болмагъа, къурсагъы ва айрокъда бутлары, къоллары аврумагъа да ярай.
Аврув оьрчюген гезиклерде адамны къоллары, къаркъарасы къартыллай, гьава етишмейгени саялы, ону юрек авруву тута.
Бугъакъ аврувну сав этмекден эсе, ондан сакъланмагъа тынч. Бугъакъ аврув алдын алмагъа къыйын аврувлардан гьисаплана. Ону алдын алмакъ учун, бары да затдан алда шо аврувну тувдурагъан себеплени тайдырмагъа герек. Бугъакъ аврувну тувдурагъан себеплер бизге белгили. Бир-бирде оланы болажагъын алданокъ билмеге бажарылмай да къала, тек шо себеплени, айрокъда нерваларыны къайнашгъанлыгъын билеген заманда, загьматны ва рагьатланывну тюз кюйде къурмакъ булан оланы алдын алмагъа яда аз этмеге бажарыла.
Бугъакъ аврувдан сакъланмакъ учун, адам къаркъарасыны тазалыгъына кёп тергев бермеге, эртен, гюндюз ва ахшам гимнастика этивню гьар гюн юрютмеге, къаркъара загьматда ортакъчылыкъ этмеге, айрокъда авлакъда, огородда ишлемек булан нерваларыны системасын ва къаркъарасыны умуми гьалын гьар даим беклешдире турмагъа герек.
Бугъакъ аврувдан авруйгъан адам узакъ заман гюнню тюбюнде, бюркев ерде узакъ турмагъа ярамай, нечакъы аз тамычылар буса да, йодну ва йодлу дарманланы ичмеге герек. Аврувну гьакъында аз ойлашмакъ да бек агьамиятлы, неге тюгюл шолай ойлашып къайгъырыв, аврувну гьалын бузукълашдыргъандан къайры, адамны аврувун бирден-бир гючлендире.
Р. АЛИГИШИЕВА,
медицина илмуланы кандидаты.
