Йыллар нече де тез гетип де къала. Бу йыл бизин халкъ 69-нчу керен Уллу Уьстюнлюкню гюнюн къаршылажакъ. Озокъда, бизге шо уллу байрамны алып гелгенлени сыдыралары хыйлы кемиген, кёплер герти дюньягъа гёчген. Амма оланы атлары халкъ арада яшай. Оланы игитлиги буса гьаман да яш наслугъа уьлгю болажакъгъа шеклик ёкъ.
Бабаюрт районну хамаматюртлусу Магьаммат Черивмурзаев де шолайланы бириси. Бугюн ол болмаса да, къардаш-досуну, ювукъ адамларыны ва юртлуларыны дав майданда гёрсетген къоччакъ ва давдан сонггъу йылларда юртлулары учун этген ишлери узакъ йылланы боюнда эсинде къалажакъгъа шеклик ёкъ.
Бабаюрт районну Хамаматюртунда 1924-нчю йылны май айында тувгъан Магьаммат Черивмурзаев давну алдында парахат кюйде яшагъан. Хамаматюртдагъы етти йыллыкъ школаны битдирген. Гележекге умутлар, уьй къуллукълар, сююв… Амма дав шо умутланы кёплерин артгъа тебере. 1942-нчи йылда башлапгъы класланы муаллимлерин гьазирлейген ай ярымлыкъ курсланы битдирип, муаллимлик касбуну янгы башлап турагъан Магьаммат Черивмурзаев фронтда оьзюню тенглилери, къурдашлары Ватан учун жанларын берегенде, уьюнде рагьат ятмагъа болмай. Ол район военкоматгьа бир нече керенлер барып, оьзюн фронтгъа йибермекни тилей. Магьаммат Черивмурзаевге бир-бир себеплеге гёре фронтгъа барма ихтияр берилмей. Тек Магьаммат Черивмурзаев умут уьзмей, арадан заман гетип, 1943-нчю йылны апрель айында оьзюню къурдашлары давгъа гетме онгарылып турагъанны билген Магьаммат, уьягьлюсю булан савболлашып, гёнгюллю кюйде фронтгъа гете.
Магьаммат Черивмурзаев оьзюню дав ёлун Грузияны Хашура деген шагьарында башлай. Сонггъа таба ол Сурама деген юртда ерлешген 110-нчу охув полкда къуллукъ эте. Фронтда гьал къыставуллу болгъанда буса, Магьаммат Черивмурзаев асгер борчун кютеген полкну 1943-нчю йылны ноябр айыны башында командование фронтгъа бакъдыра.
1943-нчю йылны къышы айрокъда сувукъ бола. Магьаммат Черивмурзаев къуллукъ этеген 3-нчю Украина фронтгъа гиреген 620-нчы атышыв полк Белоруссияны Витебск шагьарыны къырыйында ерлеше. Немис фашистлер оьзлер елеген ерлени тегин-тегин къолдан чыгъармагъа сюймей, шагьарны дёрт де ягъын беклеген. Тек совет солдатдагъы патриот ругь ва немис елевчюлеге бакъгъан оьжетлик кемимей, арта. Чапгъынны гюню етише… Декабр айны 28-нде совет солдатлар, оланы арасында Магьаммат Черивмурзаев де, бир тавушдан «Ватан учун!» деген сёзлер булан окоплардан гётериле…
Къызыл Армияны гючюне инанмагъан немис фашистлеге оланы топ гюллелери янгур болуп ява. Миномётчик Магьаммат Черивмурзаевни полку шо ябушувларда уллу къошум эте. Магьаммат оьзюню полкундагъы солдатлар булан бирге къоркъув билмей, немислени бирини артындан бирин къыра, кёп гезиклер душман булан бетге-бет ябуша туруп, шагьаргъа ювукъ болалар. Шо урушда Магьаммат Черивмурзаевни кёп ёлдашларыны немислени гюллелери жанларын къыя.
Гьар метр ер учун къызгъын дав юрюле, Ватанны гьар холасы учун батырлар жанларын къурбан эте, тек бири де артгьа тайышмай. Шагьарны лап къырыйына етишген вакътиде буса хамаматюртлу батырны сол инбашына да душманны ялынлы гюллеси бата. Ювукъда атылгъан топ ону башын манг да эте. Авур яралангъан, эсин тас этген Магьамматны ёлдашлары асгер бёлюкню санбатына етишдирелер.
Магьаммат Черивмурзаев оьзюню савлугъуну гючюне гёре, авур ярасына да къарамай, госпитальда узакъ ятмай. Бир айны ичинде ол оьзю къуллукъ этеген полкгъа, дав ёлдашларыны янына къайта. Немислерден эркин этилген Витебск шагьар Магьаммат Черивмурзаев учун Уллу Уьстюнлюкге алынгъан биринчи абат болуп токътай. 1943-нчю йыл буса савлай фронтну гёрюнюшюн алышдыра. Азат этилген гьар гиччи къотан, гьар гиччи юрт совет солдатлагъа ругь ва гюч бере. Урушдан-урушгъа, уьстюнлюкден-уьстюнлюкге ете туруп, Магьаммат Черивмурзаев къуллукъ этеген 3-нчю Белорус фронтгъа гиреген 785-нчи атышыв полк да алгъа бара.
Вильнюсну немислерден азат этивге баш командование уллу маъна бере. Узакъ ва къыргъын урушлардан сонг, Вильнюс немислерден толу кюйде тазалана. Эки къабат уьйню немислерден тазалавда душман атгъан гранатадан Магьаммат Черивмурзаев экинчи керен яралана. Тек ону Вильнюс шагьар учун болгъан урушда гёрсетген къоччакълыгъы тергевсюз къалмай. Баш командованиени буйругъу булан Вильнюс шагьарны азат этивде юрюлген давда гёрсетген игитлиги учун Магьаммат Черивмурзаев “Къоччакълыгъы учун” деген медаль булан савгъатлана.
Давдан къайтгъан сонг да, дав чыныкъдыргъан Магьаммат Черивмурзаев бош турмай. Ол, арадан аз заман гетип, оьзюню касбусуна гёре Хамаматюртдагъы толмагъан школада башлапгъы класларда муаллим болуп ишлемеге башлай. Тек давдан къалгъан яралар ону савлугъуна таъсир эте. Йыллар сайын яралар оьрчюй ва Магьаммат Черивмурзаев оьзюню сююмлю касбусун къоймаса бажарылмай.
Оьзю яшавуну ахырынчы гюнлерине ерли Магьаммат Черивмурзаев яш наслуну тарбиялавгъа яхшы тергев бере эди. Чагъына да къарамай, ана Ватаны учун савлугъун аямагъан давну сакъаты ата юртуну гележегине талчыгъып, гьар не жыйынларда да ортакъчылыкъ этмеге алгъасай эди. Ол оьзюню узакъ яшав ёлунда кёплеге насигьатлар берген, кёплени тюз ёллагъа салгъан. Оьсюп гелеген яш наслуну патриот ругьда тарбиялавда ол заманын да, савлугъун да аямагъан.
– Юртлулары да ону абурлай эди, гьар йыл Уллу Уьстюнлюкню гюнюнде къоркъув билмеген батырны ва гёрмекли муаллимни ярыкъ байрамы булан къутламагъа алгъасай эдилер, – дей Магьаммат Черивмурзаевни къызы Дилбар Хасаева. – Бизин учун Уьстюнлюкню гюню – лап да уллу байрам. Атабыз болмаса да, биз шо гюн жыйылабыз ва байрам гюнню атабызны савунда йимик къаршылайбыз.
Магьаммат Черивмурзаев герти дюньягъа гёчгенли де арадан хыйлы йыллар гетип бара. Амма ону аты оьлмеген. Ол билим берген, тюз ёллагъа салгъан юзлер булангъы хамаматюртлуланы эсинден бир заманда да таймажакъ. Ону Ватаныны эркинлиги учун тёкген къыйыны, гёрсетген къоччакълыкълары даим эсде къалажакъгъа шеклик ёкъ.
Бабаюрт районну хамаматюртлусу Магьаммат Черивмурзаев де шолайланы бириси. Бугюн ол болмаса да, къардаш-досуну, ювукъ адамларыны ва юртлуларыны дав майданда гёрсетген къоччакъ ва давдан сонггъу йылларда юртлулары учун этген ишлери узакъ йылланы боюнда эсинде къалажакъгъа шеклик ёкъ.
Бабаюрт районну Хамаматюртунда 1924-нчю йылны май айында тувгъан Магьаммат Черивмурзаев давну алдында парахат кюйде яшагъан. Хамаматюртдагъы етти йыллыкъ школаны битдирген. Гележекге умутлар, уьй къуллукълар, сююв… Амма дав шо умутланы кёплерин артгъа тебере. 1942-нчи йылда башлапгъы класланы муаллимлерин гьазирлейген ай ярымлыкъ курсланы битдирип, муаллимлик касбуну янгы башлап турагъан Магьаммат Черивмурзаев фронтда оьзюню тенглилери, къурдашлары Ватан учун жанларын берегенде, уьюнде рагьат ятмагъа болмай. Ол район военкоматгьа бир нече керенлер барып, оьзюн фронтгъа йибермекни тилей. Магьаммат Черивмурзаевге бир-бир себеплеге гёре фронтгъа барма ихтияр берилмей. Тек Магьаммат Черивмурзаев умут уьзмей, арадан заман гетип, 1943-нчю йылны апрель айында оьзюню къурдашлары давгъа гетме онгарылып турагъанны билген Магьаммат, уьягьлюсю булан савболлашып, гёнгюллю кюйде фронтгъа гете.
Магьаммат Черивмурзаев оьзюню дав ёлун Грузияны Хашура деген шагьарында башлай. Сонггъа таба ол Сурама деген юртда ерлешген 110-нчу охув полкда къуллукъ эте. Фронтда гьал къыставуллу болгъанда буса, Магьаммат Черивмурзаев асгер борчун кютеген полкну 1943-нчю йылны ноябр айыны башында командование фронтгъа бакъдыра.
1943-нчю йылны къышы айрокъда сувукъ бола. Магьаммат Черивмурзаев къуллукъ этеген 3-нчю Украина фронтгъа гиреген 620-нчы атышыв полк Белоруссияны Витебск шагьарыны къырыйында ерлеше. Немис фашистлер оьзлер елеген ерлени тегин-тегин къолдан чыгъармагъа сюймей, шагьарны дёрт де ягъын беклеген. Тек совет солдатдагъы патриот ругь ва немис елевчюлеге бакъгъан оьжетлик кемимей, арта. Чапгъынны гюню етише… Декабр айны 28-нде совет солдатлар, оланы арасында Магьаммат Черивмурзаев де, бир тавушдан «Ватан учун!» деген сёзлер булан окоплардан гётериле…
Къызыл Армияны гючюне инанмагъан немис фашистлеге оланы топ гюллелери янгур болуп ява. Миномётчик Магьаммат Черивмурзаевни полку шо ябушувларда уллу къошум эте. Магьаммат оьзюню полкундагъы солдатлар булан бирге къоркъув билмей, немислени бирини артындан бирин къыра, кёп гезиклер душман булан бетге-бет ябуша туруп, шагьаргъа ювукъ болалар. Шо урушда Магьаммат Черивмурзаевни кёп ёлдашларыны немислени гюллелери жанларын къыя.
Гьар метр ер учун къызгъын дав юрюле, Ватанны гьар холасы учун батырлар жанларын къурбан эте, тек бири де артгьа тайышмай. Шагьарны лап къырыйына етишген вакътиде буса хамаматюртлу батырны сол инбашына да душманны ялынлы гюллеси бата. Ювукъда атылгъан топ ону башын манг да эте. Авур яралангъан, эсин тас этген Магьамматны ёлдашлары асгер бёлюкню санбатына етишдирелер.
Магьаммат Черивмурзаев оьзюню савлугъуну гючюне гёре, авур ярасына да къарамай, госпитальда узакъ ятмай. Бир айны ичинде ол оьзю къуллукъ этеген полкгъа, дав ёлдашларыны янына къайта. Немислерден эркин этилген Витебск шагьар Магьаммат Черивмурзаев учун Уллу Уьстюнлюкге алынгъан биринчи абат болуп токътай. 1943-нчю йыл буса савлай фронтну гёрюнюшюн алышдыра. Азат этилген гьар гиччи къотан, гьар гиччи юрт совет солдатлагъа ругь ва гюч бере. Урушдан-урушгъа, уьстюнлюкден-уьстюнлюкге ете туруп, Магьаммат Черивмурзаев къуллукъ этеген 3-нчю Белорус фронтгъа гиреген 785-нчи атышыв полк да алгъа бара.
Вильнюсну немислерден азат этивге баш командование уллу маъна бере. Узакъ ва къыргъын урушлардан сонг, Вильнюс немислерден толу кюйде тазалана. Эки къабат уьйню немислерден тазалавда душман атгъан гранатадан Магьаммат Черивмурзаев экинчи керен яралана. Тек ону Вильнюс шагьар учун болгъан урушда гёрсетген къоччакълыгъы тергевсюз къалмай. Баш командованиени буйругъу булан Вильнюс шагьарны азат этивде юрюлген давда гёрсетген игитлиги учун Магьаммат Черивмурзаев “Къоччакълыгъы учун” деген медаль булан савгъатлана.
Давдан къайтгъан сонг да, дав чыныкъдыргъан Магьаммат Черивмурзаев бош турмай. Ол, арадан аз заман гетип, оьзюню касбусуна гёре Хамаматюртдагъы толмагъан школада башлапгъы класларда муаллим болуп ишлемеге башлай. Тек давдан къалгъан яралар ону савлугъуна таъсир эте. Йыллар сайын яралар оьрчюй ва Магьаммат Черивмурзаев оьзюню сююмлю касбусун къоймаса бажарылмай.
Оьзю яшавуну ахырынчы гюнлерине ерли Магьаммат Черивмурзаев яш наслуну тарбиялавгъа яхшы тергев бере эди. Чагъына да къарамай, ана Ватаны учун савлугъун аямагъан давну сакъаты ата юртуну гележегине талчыгъып, гьар не жыйынларда да ортакъчылыкъ этмеге алгъасай эди. Ол оьзюню узакъ яшав ёлунда кёплеге насигьатлар берген, кёплени тюз ёллагъа салгъан. Оьсюп гелеген яш наслуну патриот ругьда тарбиялавда ол заманын да, савлугъун да аямагъан.
– Юртлулары да ону абурлай эди, гьар йыл Уллу Уьстюнлюкню гюнюнде къоркъув билмеген батырны ва гёрмекли муаллимни ярыкъ байрамы булан къутламагъа алгъасай эдилер, – дей Магьаммат Черивмурзаевни къызы Дилбар Хасаева. – Бизин учун Уьстюнлюкню гюню – лап да уллу байрам. Атабыз болмаса да, биз шо гюн жыйылабыз ва байрам гюнню атабызны савунда йимик къаршылайбыз.
Магьаммат Черивмурзаев герти дюньягъа гёчгенли де арадан хыйлы йыллар гетип бара. Амма ону аты оьлмеген. Ол билим берген, тюз ёллагъа салгъан юзлер булангъы хамаматюртлуланы эсинден бир заманда да таймажакъ. Ону Ватаныны эркинлиги учун тёкген къыйыны, гёрсетген къоччакълыкълары даим эсде къалажакъгъа шеклик ёкъ.
Герейхан Гьажиев,
хас мухбирибиз.
Суратда: М.Черивмурзаев
уьягьлюсю булан.
