Артдагъы йылларда ватандашланы-къоллавчуланы янындан бизин республикабызны шагьарларындагъы ва районларындагъы кёп къабатлы уьйлени толу кюйде ремонтун оьтгеривге байлавлу болуп чакъда-чакъда разисизликлер тувулуна. Шо да пачалыкъ ва гьакимият къурумланы янындан тергевсюз къалмай демеге ярай.
2013-нчю йылны январ айыны 1-нде къабул этилинген федерал законда айтылагъан кюйде, кёп къабатлы уьйлерде яшайгъан уьй есилери гележекде оьзлени квартирлерине ва мюлкюне, оьзлени харжын жыйып, толу-капитал ремонт ишлени оьтгеривге болушлукъ этмеге герек болажакъ. Шо законда эсгерилген кюйде, РФ-ни пачалыкъ, ерли гьакимият къурумлары ва шолай да муниципал къурулувларыны администрациялары кёп къабатлы яшавлукъ уьйлерде оьтгерилеген ярашдырыв ишлени оьтгеривню барышына гёз къаратмагъа борчлу этиле.
Уьстде эсгерилген закон, озокъда, эки де якъны, уьй есилени де, пачалыкъны да пайдаларын ва ихтиярларын якълап къабул этилген.
Шогъар байлавлу болуп ватандашланы янындан бугюнлерде гьар тюрлю соравлар тувулуна.
Ватандашланы, уьй есилени янындан берилеген кёп къадардагъы соравланы гьисапгъа алып, бугюнлерде бизин мухбирибиз уллу ремонт ишлени оьтгеривге байлавлу болуп Дагъыстанда къурулгъан некоммерческий фондуну башчысыны заместители Арслан Гьажиханович Гьажихановдан баянлыкъ алгъан. Тёбенде шо баянлыкъ «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне де бериле.
– Арслан Гьажиханович, ремонт ишлени оьтгерив булан кимлер машгъул болажакъ?
– Регион операторлар-вакиллер, демек, хас некоммерческий къурумлар. Шолай къурумлар, гьар регионда йимик, Дагъыстанда да республиканы Гьукуматыны къарары булан къурула. Эгер де уьй есилери шолагъа инанмай буса, банкларда хас счётлар да ачып, уьйлени есилерини ёлдашлыкъларыны (ТСЖ) председателлерини башчылыгъы булан оьтгерилежек.
– Капитальный ремонт саялы толу кюйде уьй есилени харжы къолланажакъмы?
– Шо сорав кёп бериле. Тюгюл, къолланмажакъ. Россия Федерациясыны яшавлукъ кодексинде эсгерилген кюйде, уллу ремонтну оьтгеривде, уьй есилени харжы йимик, бюджет маялар ва шолай да, законну бузмайгъан оьзге имканлыкълардан таба топланажакъ.
– Уллу ремонт учун жыйылагъан харжланы-взносланы оьлчевлерин ким ва нечик токъташдыра?
– Дагъыстанны Гьукуматы токъташдыра. Озокъда, алданокъ уллу ремонтгъа байлавлу регион закон да къабул этилмеге герек бола. Взносланы оьлчевю башгъа-башгъа, уьйлени гьалына-бузукълугъуна ва ишлени оьлчевлерине гёре болажакъ. Озокъда, ремонт этилеген уьй къайсы къабатда ерлешгени де гьисапгъа алынажакъ.
– Дагъыстанны Гьукуматы токъташдыргъан гьакъны уьстюне дагъы да къошулма боламы?
– Бола.
– Нечик?
– Уьй есилени умуми жыйынын оьтгерип. Озокъда, шонда тувулунгъан умуми пикруну регион оператор да гьисапгъа ала. Узун сёзню къысгъасы, уьй есилени разилиги булан жыйылагъан гьакъланы артдырывгъа закон чатакъ салмай.
– Уллу ремонт учун харжлар къайда жыйыла. Кимни къолунда болма тарыкъ?
– Банкда ачылгъан хас счётда. Тек шо банкны оьзюню де мекенли капиталы болма тюше. Олай банклар Дагъыстанда 4 бар. Харжланы регион операторну яда буса ТСЖ-лени счётларында жыйма бола. Дагъы болмагъанда, шону учун уьй есилени разилиги булан кооператив къуруп да счёт ачма бажарыла.
– Шолай счётларда жыйылагъан харжланы еси кимдир?
– Россия Федерацияны яшавлукъ кодексине гёре счётдагъы харжны еси, озокъда, уьй есилер гьариси тёлейген оьзлени оьлчевлерине, салагъан пайына гёре.
– Шолай счётлардан харжлар тийишли ёрукъда ва асувлу кюйде къолланагъанына ким тергев эте?
– Россия Федерацияны яшавлукъ кодексине гёре шолай счётларда харжлар уьй есилер оьзлени талабына гёре не заман сюйсе тергетме бола. Тергевлени буса финанс ва шолай да оьзге тюрлю гёз къаратыв къурумлар, гьатта Гьисап палата да оьтгермеге бола.
– Уьйлени есилери уллу ремонт ишлени оьтгермек учун кредитлер алып пайдаланма боламы?
– Бола. Уьй есилери оьзлер инанылгъан адамындан таба пачалыкъ кредитлени къоллама бола. Кредитлени ва шоланы уьстюне салагъан гьакъланы процентлерин уьй есилери бизин фонддан таба къайтарма да бола.
– Оьз чагъында тийишли гьагъын тёлемейген уьй есилеге нечик чаралар гёрюлежек?
– Оьз заманында тёлемегенлеге жыйылагъан гьакъланы уьстюне болжалы оьтген сайын артыкъ гьакълар къошулуп алынажакъ.
– Шо къыйынлыкъда жыйылагъан аз-маз акъчалар булан не йимик ишлени оьтгермеге гёз алгъа тутула?
– Лифтлени, къалкъыланы, кюрчюлени бузулгъан ерлерин, подвалларын ярашдырма ва шолай оьзге къуллукъланы кютме бола.
– Кёп къабатлы уьйню умуми гьалы бузукъ буса?
– Уьй есилени къарарына гёре шолай уьй бузулуп янгыдан ишленежек деп гьукму чыгъарыла.
– Кёп къабатлы уьй уллу ремонтну федеральный программасына къошулгъан буса, взнослар жыйыламы?
– Жыйыла. Программа аян этилгенден сонг, арадан дёрт ай гетип, взнослар да тийишли оьлчевюнде жыйыла. Тюзю, уллу ремонтну программада гёрсетилинген болжалын оьзлер уьй есилери, тарыкъ буса, артгъа салып да бола.
– Кёп къабатлы яшавлукъ уьй программагъа къошулгъан сонг уьй есилер оьзлени жыйынында не йимик масъалаланы салып чечмеге бола?
– Уллу ремонтгъа тийишли ишлени оьлчевюн, харжлар нечакъы гетегенин, ремонт ишлени болжалларын, харжлар къайдан гелегенин токъташдырма бола. Уьй есилени жыйыны оьтгерилмесе, уьстде эсгерилген масъалалагъа оьз ишин оьзлер юрютеген ерли къурумлар къарай.
– Уллу ремонтну фонду нечик топлана?
– Уьй есилерден жыйылгъан взносларындан, оьз заманында взносланы тёлемегенлерден алынагъан къошум гьакъланы процентлеринден ва шолай да, кредит къурумланы харжларындан.
– Уьй есилеге уллу ремонт учун топланагъан фондну къайсы къайдалары асувлу?
– О гьакъда да уьй есилерине оьзлеге ойлашып баш чарасын гёрмеге герек. Эгер де эки айны ичинде жыйылып шолай бир къараргъа гелмей буса, фондну капиталы регион операторну счётуна гийирилежек.
– Фондда жыйылгъан харжлар нечик ва не учун пайдаландырыла?
– Уллу ремонт учун этилинеген къуллукълар учун харжлана. Проектлени тизегенде, кредитлени къайтарагъанда ва шолай оьзге чаралар учун да пайдаландырыла.
– Бир нече кёп къабатлы уьйлени есилерин къуршап банкда айрыча хас счёт ачмагъа бажарыламы?
– Ёкъ, олай ярамай. Гьар уьйню онгача счёту болма тарыкъ.
– Яхшы, о англашыла. Мисал учун айтгъанда, бир уьйню счётунда топлангъан акъча маялар башгъа уьйню ярашдырмакъ учун къолланма боламы?
– Ярама да ярай ва о гьакъда Россия Федерацияны Яшавлукъ кодексинде къоллайгъан къайдаларыны ёллары да гёрсетилинген.
– Эгер де уллу ремонтда гьисапгъа алынгъан ишлер сан яны булан этилмесе яда буса болжаллары къолдан чыгъарылып узатылса, регион оператор шону заралын уьй есилеге къайтарамы?
– Озокъда! Жыйылгъан взносланы оьлчевлери гьисапгъа алынып, къайтарышы йиберилеген кемчиликлеге кюрчюленип этиле.
– Уьй есилери талап этеген гезиклерде регион оператор олагъа не йимик маълуматланы бермеге борчлу?
– Биринчилей, топлангъан взносланы къадарына байлавлу маълумат бериле. Экинчилей, нечакъы борчлар топлангъан, кимлер взносларын тёлемеген, уллу ремонт учун нечакъы харж этилинген ва этилинген ишлеге тёленмей некъадар борчлар топлангъан ва шолай башгъа маълуматлар бермеге борчлу.
– Англашылды. Бизин газетибизни охувчулары учун уьстде берилген соравлагъа жаваплар къайтаргъаныгъыз саялы сизге разилигибизни билдиребиз. Сонг да, гележекде сизге биз эки де якъны пайдаларын якълап ишлемеге савлукъ ва уьстюнлюклер ёрайбыз.
– Савбол.
Баянлыкъны язгъан экономика ва бизнес бёлюкню редактору
Къ. Къараев.
