Насрулла Байболатов къарабудагъгентли. Яшлар учун язагъан шаир гьисапда ол охувчулагъа тезден берли таныш. Бугюнлерде Насрулла «Мен гьали уллу яшман» деген ат булан яшлар учун язгъан шиъруларыны жыйымын китап этип чыгъарма гьазирлеген. Шо жыйымдан бир нечелерин яш охувчуларыбызны тергевюне беребиз.

 

Насрулла  БАЙБОЛАТОВ

 

Гемем ва мен

 

Умутлуман юзмеге

Гемем булан денгизде.

Елкен тюбюне тюшюп,

Елге болма эгиз де.

 

Елде гемем елигип,

Толкъун ярып ёл алар.

Елкенни елпиллетип,

Ел де къувана къалар.

 

Толкъунлар нечик тува?

 

– Айтып бер биле бусанг

Толкъунлар нечик тува?

– Денгизде сувну башъел

Гьар заман чюмлеп къува.

 

Сонг да о къача яшдай,

Денгиз сув артдан чаба.

Елни ягъагъа багъып

Къувалап яллыкъ таба.

 

Такътамай бир де къарап

 

Кёпню гёрген уллулар

Айтар къарасанг сорап:

Гетип барагъан заман

Токътамай бир де къарап.

 

Эсден салма чы, иним,

Ишинг барын битмеген.

Заманын бош йиберген

Къала къуруп гетмеген.

 

Къалман бир де буюгъа

 

Гьар не ишни кютмеге

Ойлашмайлы сёз бермен.

Тек бугюн этежекни

Тангалагъа тебермен.

 

Тапшурулгъанны этмей

Къалман бир де буюгъа.

Ишсюймес юхлап тоюп,

Тюшден сонггъа айыгъа.

 

Мен атама

ошайман

(гиччи къызны тилинден)

 

Анамны да сюемен

Гиччи замандан берли.

Тек атама ошайман

Башдан-аякъгъа ерли.

 

Сари чачымны сыйпай

Атам иржайып къарап.

Яягъындан оьбемен

Мен де оьзюне ярап.

 

Кагъыз жагъа

 

Ап-акъ кагъыздан этип,

Мен учураман жагъа.

Эшеген елге багъып

О къанатларын къагъа.

 

Уча десенг, бир уча,

Хыялларымдай оьрге.

Барысын да кютгенде,

Къайтажакъ оьзю ерге.

 

Китап

 

Китап охуп уьйренген

Бир де ону ташламай.

Бирисин битдирмейли

Бирдагъысын башламай.

 

Юз йылланы сырын да

Ачып бережек китап.

Гьакъылны хазнасына

Сен оьзюнг де ёлну тап!

 

Мен гьали уллу яшман!

 

Мендей къатарбашлагъа

Къурдаш болуп къаламан.

Ябушма къатылгъангъа

Къаршы турма боламан.

 

Къуватдан, гючден толгъан

Билевден къатты ташман!

Беш йыл битген оьзюме

Мен гьали уллу яшман!

 

Нарт

 

Тереклени бир залим

Тамурларын майырып,

Ёммакъларда еринден

Нарт алагъан айырып.

 

Къуватлы ону йимик

Бирев ёкъ ер юзюнде.

Халкъымны хасияты

Къайпанмайгъан оьзюнде.

 

Бекенез

 

Бекенез – таза булакъ,

Тонгуп ерден чыгъагъан.

Эжелден берли саркъып,

Бизин юртдан агъагъан.

 

Ону сюзюк сувундан

Бир уртласанг тоярсан.

Сувсагъанда бу якъгъа

Ёл салып да къоярсан.

 

Яшлар туралар яйнап 

 

Шавденек кёлге гелип,

Сувгъа чомулдукъ башлап.

Чабакъ да тутдукъ артда,

Тор салып, оьбек ташлап.

 

Чакъгъа исив тюшгенге

Сув къалма тура къайнап.

Яллав яйдан къуванып,

Яшлар туралар яйнап.

 

Шавденек кёлде

 

Юрт ягъагъа гелгенмен

Турма сюймейли уьйде.

Мен кёлге бозаргъанман

Къармакъ ташлагъан кюйде.

 

Бармакъдай увакъ чабакъ

Къачып болмай тутула.

Оьзюмню сююндюрюп,

Сувгъа атаман, къутула.

 

Бал татыв бар

 

–Бажарывлу усталар

Къолу булан бал ялай, –

Деп, гьар заман да айта

Мени улланам Халай.

 

 

Шо сёзлени маънасын

Билсин уллу да, яш да:

Бал татыв бар чы дагъы

Ишлеп ашайгъан ашда.

 

Уьй ишлени кютемен

 

Абийим булан бирче

Уьй ишлени кютемен.

Белге деп гесип-бичип,

Сюргюлеп, сап этемен.

 

Шолай ишге уьйренсем,

Яхшы чы оьзюм яшда.

Гьалал болажакъ магъа

Халайым берген аш да.

 

Бизин аталар

 

Аталар оьмюр сюрген

Макътай туруп къалардай.

Биз, яшлар, бир оьзлерден

Уьлгю алма болардай.

 

Къоччакълыкъ да олагъа

Ягь-намус да берилген.

Явларда минг оьлсе де,

Тарыкъ болса тирилген.

 

Эр сёзюмню айтарман

 

Гьар къачанда уланлар

Халкъым оьктем этелер.

Эл намусгъа байланып,

Асгер борчун кютелер.

 

Уллу болсам, оьзюм де

Эр сёзюмню айтарман.

Асгерде къуллукъ этип,

Ата юртгъа къайтарман.

 

Амалым

(гиччи къызны тилинден)

 

Гёзюм ачгъанда гёрген

Биргине-бир амалым.

Сыйлы ташлар безеген

Мени алтын камалым.

 

Гьюрмет огъар этемен

Болса да алты йыллыкъ.

Амалын абурламакъ –

Къызъяшгъа асил къылыкъ.

 

Халай, тюгюл гьавайын…

 

Уьйге гиргенмен гьали

Оюндан да ёкъ гьайым.

–Халай, ёммакъ айтсана,

Гелген тезден ухайым.

 

– Бир упай этсенг, ёммакъ

Айтарман гьар гюн сайын…

– Къучакълап оьпгеним де,

Халай, тюгюл гьавайын…

 

Мени тобум

 

Жаны бар йимик тобум

Ерге тюшсе атыла.

Менден къачгъанда оьзю

Кёлге тюшюп батыла.

 

Батылып да кёп къалмай,

Бирден тез чыгъа къалкъып.

Сав гюн де мени къоймай

Тобум турмагъа ялкъып.

 

Ажайып аламат

 

Булутланы гёрдюм мен

Тюшген оьзенге багъып.

Сувдан къанып ичеген

Саркъып турагъан агъып.

 

Бирден-эки кёкден де

Олар къалмады тайып.

Шахуллап явгъан янгур

Юртумну алды чайып.

 

Юртумну жувамыкен?

 

Янгурдан мен къанаман

Явуп йиберген бирден.

Терезеден къарайман

Сувгъа агъагъан ерден.

 

Гёзьяш тёгюп яш йимик

Кёк гьали йылаймыкен?

Заман-бир не де оьзю

Юртумну жувамыкен?

 

Ел ва чечеклер

 

Авлакълардан къыдырма

Чыкъгъан гьали йылы ел.

Гьар чечекге къарыша:

– Ойнап къанайыкъ чы, гел!

 

Тек олар елден къоркъуп,

Тез-тез яшыра башын.

Буюгъа тюйген йимик

Таныш тюгюлге къашын.

 

Къумукъ ашлар

 

Бал булан басылгъандай

Бары да къумукъ ашлар.

«Берекетин берсин!» – деп,

Балтатып ашай яшлар.

 

Аш хапма олтургъангъа

Мен де къашымны тюймен.

Гьар ожакъда, гьар уьйде,

«Берекет болсун!» – деймен.

 

Уллулукъ этмен ашгъа

 

Ач болгъанда къатыкъгъа

Бишлакъ да бар, экмек де.

Къыйын гёрмеймен бир де

Оьзюм къоймакъ этмек де.

 

Къаймакъ ашайман не де,

Тёгюп уьстюне тушап…

Уллулукъ этмен ашгъа

Мен ёнкю яшгъа ошап.

 

Манагъым

 

Савулагъан сыйырны

Салдым алдына ярма.

«Манагъым, манагъым», – деп,

Къоркъмай янына барма.

 

О да къуллукъгъа гёре

Сют бере къайтарышгъа.

Атам кёп бичен чалгъан

Ашама огъар къышгъа.

 

Башлап магъа тюшежек

 

Ярма ашай къарышып

Сыйыр гезивден къайтып.

Сув бердим, бичен салдым

Мен огъар атам айтып.

 

Халайымны мурады –

Тез ону савуп таймакъ.

Башлап магъа тюшежек

Сютден ол этген къаймакъ.

 

Мени атым

 

Тизгинлерин1 тартмасам,

Къырлагъа алып къача.

Къамучу ургъанда да,

Къоркъма да сюймей онча.

 

Атым мени – аргъумакъ,

Алгъа багъып аргъыйгъан.

Мен оьзюм де тюгюлмен

Ярты ёлда арыйгъан.

1.Тизгин – телбав.

 

Атайымны савгъаты

 

Бир ай битеген къозу

Савгъат этген атайым.

Ону гюренде къоюп,

Нечик юхлап ятайым?!

 

Бурма башын, кёрпесин

Гьар гюн аламан тарап.

Атылып ойнакъласа,

Сююнемен мен къарап.

 

Мени къозум

 

Боз кёрпели къозум бар,

Отну сайлап ашайгъан.

Будайгъа семиргенге

Тымырсыкъгъа ошайгъан.

 

Къапудан чыгъып къалса,

Терезе тюпден таймай.

Гьар гёрсе, чабып гелип,

Къолум яламай къоймай.

 

Тюзелмей гьеч эришген

 

Эки ирк тар сокъмакъда

Ёлукъгъан бирден-эки.

Бурулгъан мююзлери

Юн тюгюл, итти беки.

 

Ёл бермей бир-бирине

Гезинмеге гиришген.

Сюзюшген сонг англагъан

Тюзелмей гьеч эришген.

 

Сурат

 

– Сен этеген суратда

Атъялман да ёкъ ат да.

Арслан, бёрю, тюлкю де,

Маймакъ аюв да гьатта…

 

– Къоянны аякъ гьызы

Къалгъан гьали кагъызда.

Оьзю къачгъан сонг, тюлкю

Тутмажакъ бир янгыз да.

 

Адабият бёлюк