Белгили ва уллу шаирибиз Жаминат КЕРИМОВА 1948-нчи йылда Таргъуда тувгъан. Ол сюювден, яшавгъа гьашыкълыкъдан толгъан юреги булан оьмюрюню ичинде халкъын оьтесиз сююп яшады. Ону таза чебер къумукъ тилде яратылгъан асарлары эдепликге, рагьмулукъгъа, татывлукъгъа халкъын, элин сюйме чакъыра. 16 шиъру китапны автору Жаминат Керимова тувгъанлы май айны 18-нде 75 йыл тамамланажакъ эди. Шо тархгъа байлавлу болуп ону шиъруларын охувчуланы тергевюне беребиз.

Адабият бёлюк.
Жаминат КЕРИМОВА

Къазакъны мен гёрмегенмен тюлюмде

Къазакъны мен гёрмегенмен тюлюмде,
Табылса да язывумда-ишимде.
Хах болгъанда бир гюнгюртлю гюнюмде
Уллу шаир гирип гелди тюшюмде.

– Йырчы къызым, уьюгюзге яхшылыкъ, –
деп астаракъ чыкъды уьйню тёрюне.
Къазакъ магъа сёйлесе де «къызым» деп,
Оьзю буса менден де яш гёрюне.

Арсланали берген магъа савгъатгъа
Тал къомузгъа къарап Къазакъ кюстюне.
Булай сыйлы шаир бир де гелмеген,
Кёп шаирлер кёп гелсе де уьстюме.

Билген бугъай мени кюстюн кююмню:
– Сагъа онча пашман болма тюшмей, – дей,
– Тал къомузну алып чалсанг, уьюнгню
Шатлыкъ елеп, кюстюнлюкню кюшлей, – дей.

– Къыйналасан батыр тувгъан йыр ёкъгъа,
Олай йырлар юз йылда бир ярала,
«Оьзденлери къулгъа дёнген Къумукъгъа»,
Къарап, къарап, явъюрегим ярыла…

Оьзден халкъым, къумукъ халкъым къалгъанмы
Бу девюрню бары дертин ютмагъа?
Шавхаллардай шайлылар ёкъ болгъанмы,
Чыгъып бирев халкъны башын тутмагъа?

Не къыйынлар гелип къалгъан Анжиге,
Ана тилде англама да англамай.
Савлай шагьар савдюгерге айлангъан,
Алдынгъы шо оьзденлигин тангламай?

Тек яшавунг яман тюгюл, гёремен,
Уьюнг толгъан арив-арив китапдан.
Гьеч мен язгъан бир йыр китап тапмадым,
Айлансам да кёп уьйден, кёп мактапдан.

«Заман гелди» бир китап чы бар бугъай, –
деп, Къазагъым ачып къарай бетлеге.
Охуп, охуп, юреги бек зар бугъай, –
Бу недир деп башлай магъа бетлеме.

– Атым чы бар, тек хатым ёкъ ичинде,
Паса-кюсе ичи толгъан хатадан.
Къап-яртысы тюгюл мени йырларым,
Тувмай къалгъан болгъай эдик атадан.

Хабар геле памятниклер сала деп,
Мисгин халкъдан харж да жыйып бокъчагъа.
Адамшавлу бир китабым чыгъарып,
Ярамаймы тизме китап такъчагъа.

«Йырчы Къазакъ» орамда сен яшайсан,
Шо да бир кюй унутмасгъа атымны,
Къыйналмайман салмаса да мармарлар,
Хас кююмде къойса хаса хатымны.

«Заман гелди» – шо китап да чыкъгъандыр
Атымны да, хатымны да йыкъмагъа…
Жыйып-терип онгарса да алимлер,
Заман гелди магъа шуну йыртмагъа.

Изну бер, – дей, – йыртып ташлап къояйым,
кёп тарыкъмы турма магъа уялып.
– Йыртма хари, биргине-бир китабынг, –
деп талчыгъып, мен де къалдым уянып.

Къысматым

Мен къысматны эркеси де тюгюлмен,
Оьгей ана болуп ургъан, оьпмеген;
тышдан кюлеп гёрюнсем де бугюн мен,
тек юрекде гёзьяшларым кепмеген.

Насибимни излесем де нечакъы,
эсде ёкъдан къалмагъанман табушуп,
гьар сююнчню, мени эсимде, бар чакъы,
яшавумда мен алгъанман ябушуп.

Юрегимде яраларым аз тюгюл,
мен оланы айта турма сюймеймен,
Ватанымны яраларын санасам,
боламанмы ойлап-ойлап гюймей мен?!

Уллу Ватан давда къалгъан уланлар!
Тарихлеге гирип гетип баралар,
Ватанымны ярасыны янында
чёп де тюгюл магъа тийген яралар.

Жаныбыз – бир, къаныбыз – бир, Ватан – бир,
Ватан бизин айрылмасдай этгендир,
Уллу Ватан давда къалгъан уланлар
ону магъа аманатлап гетгендир.

Халкъым

Къумукъ халкъым,
Оьзден халкъым,
Оьз халкъым!
Оьзегинг бар оьзденликден алынгъан,
Къуннагъымда анам айтгъан къакъакъдан
Къурч йырларынг къулагъыма чалынгъан.

Асрулардан абатлана гелеген
Сырларынга тынглагъанман кёп терен,
Нарт Айгъазинг,
Намус учун оьлеген,
Яшлай мени алып къачгъан кёп керен.

Къан кьайнатар Къазакъ йырынг кар этип,
Тизден чёгюп, сагъа башым экгенмен,
Къайгъынг-дертинг юрегимни зар этип,
Яшыртгъынлап нече гёзьяш тёкгенмен.

Къыйынынга аврумайгъан-гюймейген
Адам болмас шолай гёзьяш тёкмеге.
Гьатта сени тырнагъынга тиймейген
Ярахсыз да гьазир сени сёкмеге.

Битмес хазна юрегинде халкъымны,
Къумукь буса,
Адиллидир гьамангъа,
Яхшылагъа юрегимни берермен,
Тек къумукъ деп айтма болман ямангъа.

Къумукътюзню тавушу

Огь, мен чайкъап бола бусам дюньяны,
Силкип-силкип тёгер эдим насларын…
Тёгер эдим къара ерни къарнына
Къараюзлю намартланы къастларын.

Огь, мен болсам гючлю елге айланып,
Балагьланы барысын да учуртма,
Дюньябызны гёзеллигин бузагъан
Бир ямангъа къоймас эдим ер тутма.

Огь, мен болсам сёзюм булан гьакъыллы,
Бир-бирине исиндирме инсанны,
Къоймас эдим рагьмусузлукъ болмагъа,
Къоймас эдим гёнгюн бузма бир жанны.

Аваз этип яманлыкъдан къоруйгъан
Мен болсадым сююнчлени чавушу,..
Мен тюгюлмен бу сёзлени сёйлейген,
О – къавшалгъан Къумукътюзню тавушу.
Тавушуна тавуш къошма сюемен

Дюньябызда агьлы ерлер аз тюгюл,
Адамлары азап чегип гюеген.
Тенглик сююп талпынагъан халкъланы
Тавушуна тавуш къошма сюемен.

Дюньябызда давлу ерлер бар тура,
Кавлу элде яшасам да, бар дертим,
Бу аламны оьгейи ким? Оьзю ким?
Оьгейлени исиндирмек негетим.

Оьксюзлеге тувра тийген гюлледен
Гёзюм пашман, гёнгюм гьали яралы,
Гьеч бир ана агь чекмейли яшамакъ
Шодур, шодур шу йырымны хыялы.

Къулакъ салып тавушуна дюньяны,
Къыйынына къыйналаман, гюемен.
Тенглик учун талпынагъан халкъланы
Тавушуна тавуш къошма сюемен.

Билмей эдим

Бугюнлеге, гьейлер, нечик ете эдим,
Гьай этмеген буса мени гьакъымда,
Мен дюньяда къуванч барны биле эдим,
Билмей эдим шунча кёпню халкъымда.
Мен яшавда кёп йыладым-кюледим,
Ойлап-ойлап, тюзсюзлюклер гьакъында,
Инсанларда рагьму барны биле эдим,
Билмей эдим шунча кёпню халкъымда!
Мен Аллагьдан кёп керенлер тиледим,
Къайгъы гелип къонмасын деп къалкъымда!
Мен дюньяда сююв барны биле эдим,
Билмей эдим шунча кёпню халкъымда!
Адам буса адамланы айырман,
Гьар яхшы адам кёкге чюе къалкъымны,
Къайгъыларда къалсам да, мен къайгъырман,
Къувандырма болсам мени халкъымны!

***
Сенсен мени йырларым деп айтмайман,
Йырларымны мен сенсиз де язаман.
Сенсен мени тынышым деп айтмайман,
Сенсиз де мен тыныш алып боламан.
Сенсен мени гёзлерим деп айтмайман,
Сенсиз де гёремен, дюнья ярыгъын…
Къой, мен сагъа «Къыйыным» деп айтайым,
Билемисен, сенсиз магъа бек къыйын…

Яшат мени…

Сенсен мени яшатагъан, къоччагъым!
Сен болмасанг дюнья магъа панадыр,
Сав дюньяма исив берип очагъым,
Сюювюмдей сен саялы янадыр.
Гюнюм гюнгюрт гелсе мени йылардай,
Сенсен магъа йырла дейген – йыламай,
Сен болгъан сонг йырларымны булагъы,
Не болса да, боламанмы йырламай.
Боламанмы сёзлеринге тынгламай,
Боламанмы гёзлеринге къарамай,
Яшат мени, яшат мени, аявлум,
Сени учун да яшамасам ярамай.
Сав дюньягъа етишсе де язбаш-яй,
Бир чечекге етмей къалса шавла – гьай,
Танг къатгъынча къырав салып чыкъгъандай,
Гёзеллиги сёнмеклик бар боралай.

***
Нете, къувукъ тыгъылгъанмы башыма,
Англамасдай яхшы булан яманны,
Акъны-гёкню айырмагъа болмайгъан
Сабийликден чыкъгъаным не замандыр?!
Олай этме, булай эт деп буюрма,
Юрегимни йыр хазнадай ачайым,
Ер юзюне сююв етмей гьали де,
Сав дюньягъа сююв урлукъ чачайым.
Сююв урлукъ чача туруп къалайым,
Бек битердей сюйгенлени сююнчю,
Мен сюювню йырлама борч алайым,
Айтагъандай гьар гюн сизге сююнчю.
Ону сюйме, муну сюй деп уьйретме
Нете, къувукъ тыгъылгъанмы башлагъа,
Мен оьзюм де дарс бермеге боламан
Сюймекликден сендей магьрюм яшлагъа.
Мен сюювню йырламагъа гелгенмен,
Мен сюювге оьмюрюмню бергенмен,
Инг де уллу насипли о, лап къыйын
Азапны да мен сюювден гёргенмен.
Сююв ёкъда недир язны язлыгъы,
Сююв мени юрегимни азыгъы,
Языкъ тюгюл сюювден зар чекгенлер,
Сюймейгенге чыгъа мени языгъым.

Гьазирлеген Я. БИЙДУЛЛАЕВ.