Спортну тутушуп ябушув журасы дагъыстанлылар лап бек сюегенлеринден санала. Шо сюювню де ата-аналар уланларына яш вакътисинден сингдире. Биз оьзюню гьакъында айтагъан Гьамзатгьажи Халитов да тутушуп ябушувгъа оьзюне 9 йыл битгенде гелген. Спортзалгъа яшны анасы Испаният гелтирген. Дагъыстанда бу тамашалыкъ этердей иш тюгюл. Шо буса бизин якъларда гьар ана да оьз уланын спортда чыныкъгъан яш гьисапда гёрмеге сюегенин бирдагъы гезик исбатлай.

Гьамзатгьажи тавдагъы Шотрода (Ботлих район) юртда тувса да, Янгы­къаягентде (Къаягент район) оьсген, ерли школада охугъан. Спортдагъы биринчи абатларын да мундагъы тренерлер Абдужалил ва Абакар Шагьбановланы тергевюню тюбюнде башлагъан. Ол 5-6 йылны боюнда тутушуп ябушувну сырларына уьйренген. Шо вакътиде охувчу яшланы арасында район, республика ярышларында кёп керенлер тогъатартгъан. Уьстюнлюклер, утдурувлар да болмай къалмагъан. Тек, гиччи болса да, Гьамзатгьажи енгилмеген, тутушуп ябушувгъа арт бермеген ва ташламагъан. Гьар уьс­тюнлюкден сююнюп, гьар утушдан тюз гьасиллер чыгъарып алгъа юрюген. 9-нчу класны охуп битдирген сонг, ол тутушуп ябушувну лап гючлю ери гьисапланагъан Хасавюрт шагьаргъа барып, ондагъы Олимпия гьазирликни училищесинде охугъан. 4 йылны узагъында айтылгъан тренерлерден ябушувну янгы сырларын уьйренген. 2018-нчи йылда Гь. Халитов Янгыкъаягентге къайта ва Къаягент юртдагъы спорт школада айтылгъан тренер Магьаммат Магьамматовну ёлбашчылыгъы булан тренировкалагъа гирише.

Уьстюнлюклеге алынгъан абатлар

Гьар адамны сагьаты бар деген айтывну къайсыбыз да эшитгенбиз. Айтыв халкъ арада, дин алимлени арасында кёп къоллана. Гьамзатгьажини школадагъы чагъында, сонг Хасавюртда охуйгъан вакътисинде айтардай уллу натижалары болмагъан. Дагъыстанны, Темиркъазыкъ- Кавказ федерал округну ярышларында ортакъчылыкъ этген, гьар тюрлю канзилеге гётерилген. Тек тренерлени гёзюне илинер ишлери болмагъан. Шо себеп болуп, ондан бир-бир тренерлер, балики, умут да уьзгендир.

2018-нчи йылны гюз айларында Гьамзатгьажи Избербаш шагьарда белгили кочап Шарапудин Абдулгьалимовну эсделигине багъышлангъан спортну усталарын гьазирлейген ярышларда ортакъчылыкъ эте. Шоларда биринчи ерге ес болуп, ол кёплени тамашагъа къалдыра. Ярышлар битген сонг Гьамзатгьажини Венгрияны жыйым командасына къошулмагъа ва якъламагъа чакъыра. Ол да дыгъарны шартларын ушата, оьзюню разилигин билдире.

Яхшы иш, янгы умутлар яшавгъа чыгъа. Йылны ахырында ол Венгрияны жыйым командасына къуршалып, Иранда оьтгерилген Гуламреза Тахтини эсделигине багъышлангъан ярышларда ортакъчылыкъ эте. Венгрия учунгъу биринчи ярышлар уьстюнлю тамамлана. Янгыкъаягентли яш спортчу кёбюсю белгили кочапланы артда къоюп, алдынлы гьисапланагъан 3-нчю ерге ес бола. Бу натижалар Дагъыстанны, гьатта Россияны касбучуларын тамашагъа къалдырып къоймай, Гьамзатгьажиге, венгриялы касбучулагъа, тренерлеге оьз гючлерине инамлыкъ тувдура. Ярышлардан сонг ол халчада дагъы да тындырыкълы ишлемеге башлай. Магьаммат Магьамматов Гьамзатгьажини белгили къаягентли кочап, Европаны чемпиону Нариман Исрапиловгъа тапшура.

– Нариман булан тутушувну сырларына уьйренмеге, ёлугъуп гьар тюрлю яшав ёлларына лакъырлашмагъа мени учун уллу сююнч, – дей яш кочап. – Аллагь бугюн мени белгили тренер, белгили кочап булан къаршылашдыргъанына бек сююнемен, ишлерибиз алгъа баражагъына шекленмеймен.

Июн айны башларында Испанияны Понтеведра шагьарында яшёрюмлени арасында тутушуп ябушувдан Европа чемпионаты оьтгерилди. Шо ярышларда бизин якълы яш кочап 61 кило авурлукъда ортакъчылыкъ этди. 2 гюнню ичинде ол халчагъа 4 керен чыгъа. Биринчи тутушувда Гьамзатгьажи чехиялы кочап Давид Коприва булан ёлугъуп, ону 11:0 санав булан ута. Экинчи ёлугъув германиялы Пурия Исмаэли Кандини де бизин кочап кёп инжинмейли ондан да уьст гелди, 11:1 санав булан таза ута.

Шо гюн болгъан уьчюнчю ёлугъув Гьамзатгьажини ва бизин барыбызны да бираз пашман этди. О гьакъда мекенли айтма тюше. Тутушув алдагъылары йимик уьстюнлю башлана. Биринчи минутда – 4 балл, сонг – эки балл дагъы да алып, яш кочабыбыз тутушувну биринчи яртысын 6:0 булан оьзюню пайдасына битдире. Ябушувну экинчи 3 минутунда халчада болгъан иш башыбызгъа гирмей. Украиналы спортсмен Александр Евсеенкогъа уьстюнлюк бермек учун халчаны ягъасындагъы судья ва халчаны ёлбашчысы не де этелер. Гьамзатгьажини балларын тайдырып, украиналы яшгъа ёкъларын да къошалар. Натижада, тутушув 10:9 санав булан украиналы кочапны пайдасына битген деп билдириле. Венгрияны тренерлери нечакъы гьалекленип сёйлесе де, кёмек болмай.

Гьёкюнч барыбызны да гюйдюрсе де, яш кочабыбыз енгилмеди. Артдагъы гюн ол молдавиялы кочап Леонид Колесник булан бронза медаль къазанмакъ учун халчагъа бирдагъы гезик чыгъа. То­гъатартыв Интернетде айланып тура. О гьакъда язмагъа да тюшмей. Гьамзатгьажи молдавиялы яшны 13:3 санав булан таза утуп, дос-къардашын, тренерлерин, къурдашларын бек сююндюрдю.

Артдагъы гюнлерде ол уьюне ­Янгыкъаягентге къайтды. Биз ону булан ёлукъдукъ, къутладыкъ, уьстюнлюклер ёрадыкъ. Сонг мен огъар бир-эки соравлар да бермей болмадым.

– Испания сизин нечик къаршылады?

– Понтеведра – Атлантик океанны ягъасында ерлешген арив шагьар. Шагьарны гьавасы салкъын болса да, ярышланы сиптечилери, ерли халкъ бизин, спортчуланы, нечакъы да исси къаршылады, яшавубузну-турушубузну, ял алывну арив онгарды. Бек рази къалдыкъ.

– Гележекге нечик планлар къургъансыз?

– Ишлерибиз бек къыстав. Ювукъ арада 23 йыл битмегенлени арасында Европа, дюнья ярышлары, сонг 21 йыл битмегенлени арасында дюнья чемпионаты къаравуллана. Шоларда ортакъчылыкъ этмеге къастым бар. Баш ойларыбыз буса 2020-нчы йылда Токиода болажакъ ярышлар булан байлангъан.

Гьамзатгьажини тренировкалагъа янашыву, халчада ишлейгени, гьаракаты бизин сююндюре. Яш кочап болса да, бугюн ол янгыз тенглилерине тюгюл, кёбюсю оьзюнден оьмюрге уллулагъа да уьлгю болуп токътай. Шону учун биз, айтагъаным, бары да тренерлер, огъар болагъан кёмегибизни этебиз. Ону булан Нариман Исрапилов айрокъда кёп ишлей. Оланы авурлукълары да бир. Сонг да, Нариман Гьамзатгьажиге бай сынавун бере. Шулай ишлесе, Гь. Халитов гележекде бизин кёп керенлер сююндюрежек деп эсиме геле.

Ювукъ арада Европада, дюньяда тутушуп ябушувдан уллу ярышлар къаравуллана. Шоланы кёплеринде Венгрияны жыйым командасында бизин якълы яш кочап Гьамзатгьажи Халитовну да гёрежекбиз. Биз огъар шоланы барысында да янгы уьстюнлюклер ёрайбыз.

 

Магьамматрасул Ибрагьимов. Къаягент район, Янгыкъаягент юрт.

СУРАТДА: Гьамзатгьажи Халитов (онгдан экинчиси) Европа чемпионатында савгъат алагъан вакъти.