Герменчик юртну гьакъында яза туруп, совет девюрню ахырынчы къыркъ йылында юртлулары учун гечесин-гюнюн бир этип загьмат тёкген, оьзю ёлбашчылыкъ этген «Коммунизм» колхозну республикагъа чы нечик де, савлай совет уьлкеге малим этген Алимгиши Бамматовну гьакъында эсгермей къойма бажарылмай. Мен Алимгиши БАММАТОВ булан гьалиден он сегиз йыллар алдын «Ёлдаш» газетни мухбири болуп янгы ишлеп башлагъан вакътилерде таныш болгъан эдим. Ол шо вакътиде сувну уьстюндеги гёбюк йимик турагъан «Герменчик» СПК-ны ёлбашчысы эди.

 

Шо ёлугъувумда биз А.Бамматов булан СПК-ны ишлери гьакъда лакъырлашдыкъ. Загьмат чыныкъдыргъан, бир вакътилерде савлай Дагъыс­тангъа белгили болуп тургъан хозяйствону башы А.Бамматов йылдан-йылгъа СПК-ны гьаллары осаллаша барагъанны айтып, талчыкълы сёйлегени бугюн йимик эсимде къалгъан. Арадан йыллар гетген. Бугюн «Герменчик» СПК-ны аты да къалмагъан. Буса да Алимгиши Бамматов арабызда болмаса да, герменчиклилер ону атын уллу гьюрмет булан эсгерелер.

Алимгиши Бамматов 1933-нчю йыл март айны 15-нде Бабаюрт район­ну Герменчик юртунда сабанчы агьлюде тувгъан. Шо девюрде тувгъан яшланы йимик, Алимгиши Бамматовну яшлыгъы да тарчыкълы дав йыллагъа рас геле. Уллу Ватан дав башланып, юртлулары давгъа гетегенде, Алимгишини атасы Алимуса биринден-бири гиччи 3 уланын агьлюсю Умрапиятгъа аманат да этип, гёнгюллю кюйде давгъа гете.

Атасы давгъа гетген сонг, агьлюдеги яшланы уллусу гьисапда уьйню авур намусу Алимгишини уьстюне тюше. Давгъа гетген атасындан гелген кагъызлардан сююнюп, ол авурлукъну билмей де къала. Амма давдан гелген билдирив оланы къайгъыгъа да сала. Алимуса Бамматов Украинаны Ворошиловград боюнда немис фашистлер булан юрюлген тенгсиз давда къоччакъ кюйде жан бере.

Яшлайына атасыз къалгъан он йыллыкъ Алимгиши агьлюню сакъ­ламакъ муратда авлакъларда бу­дай­башлар жыйып, сонггъа таба комбайнёрну кёмекчиси гьисапда загьматгъа гирише. Буса да иш булан алданып билимден де магьрюм къалмай. Айтагъаным, ол ата юр­тундагъы школада охуй ва 1950-нчи йылда 7 класны тамамлап, Магьачкъаладагъы зооветеринар техникумгъа охума тюше.

Ватандаш борчун кютмеге болжал етгенде, Алимгиши Бамматов кёп сююп асгерге гете. Ол шонда да оьзюн яхшы яндан таныта ва баракаллалар къазана. Узакъ уьч йыл ватандаш борчун кютюп, ол 1963-нчю йылда ата юртуна къайта ва ярты къалгъан охувун узата. Арадан 2 йыл гетип, ол гьайван доктор касбугъа ес де болуп, анадаш колхозуна, юртлуларыны янына къайтып ишге гирише. Шо вакътилерде ол Бабаюртдагъы МТС-де 1960–1963 йылларда райветстанцияда ветфельдшер болуп ишлей.

Оьз ишин яхшы билеген, бажарывлу касбучу гьар заманда да тарыкълы болгъан. Шолай, 1963-нчю йылда Алимгиши Бамматовну билими Хасав­юртдагъы зооветснабны 4 номерли аптекасына герекли бола ва 1964-нчю йылны февраль айы болгъанча ол эсгерилген аптекде заведующий болуп чалыша.

Амма ол ата юрту Герменчик булан аралыкъларын бир де бёлмей. Ишге чыныкъгъан Алимгиши Бамматовну 1964-нчю йылны февраль айы­ны 11-нде Герменчикдеги «Коммунизм» деген колхозну председатели этип сайлайлар. Шо йылдан тутуп, ол оьз юртлуларыны алдында намуслу кюйде ишге гирише.

Ёлбашчы болгъан деп айтып ол билимин камиллешдирмекни гьакъын­да да ойлашмай къоймай. 1964-нчю йылда Ставрополь шагьардагъы юрт хозяйство институтгъа охума тю­ше ва 1969-нчу йыл да ол шо охув ожакъны уьстюнлю кюйде тамамлай.

Оьр билимли гьайван доктор гьисапда ол ата юртунда да гьайванланы санавун артдырмакъны гьайын эте. Ону къастлыгъы булан 1967-нчи йылда юртда гьайван ферма ишлене, 1973-нчю йылда буса колхозда жынс­лы хонажинлер сакъламакъ учун комплекс ишленмеге башлай. Шо ишни о вакътилерде иш гёрген «Межколхозстрой» къурум башына ала. Тек иш созула барагъанны эслеген Алимгиши Бамматов колхозну гючюн де къоллап, тез заманны ичинде комплекс къоллавгъа бериле.

Амма билимге гьасиретлик Алим­гиши Бамматовну юрегинден бир мюгьлетге де таймай. Колхозну иш­лери алгъа баргъан сайын, ол да оьзюню билимин артдырмакъны гьайын эте, 1970-1973-нчю йылларда Ленинград шагьардагъы къушчулукъну илму-ахтарыв институтуну аспирантурасына охума тюше.

1973-нчю йылда Алимгиши Бамматовну малланы аврувларына байлавлу язылгъан илму ишине яхшы къыймат бериле ва ол биология илмуланы кандидаты деген илму даражагъа ес бола. Алимгиши Бамматовну юрт учун, эл учун къасткъылып айланагъанын районну ва республиканы башын тутгъанлар да билмей къалмай. Юрт хозяйствону гётеривде этген къошуму учун 1971-нчи йылны апрель айында Алимгиши Бамматовгъа Загьмат Къызыл Байракъ орден тапшурула. Алимгиши Бамматов учун шо орден янгыз савгъат тюгюл, этмеге герек янгы ишлени башы болуп токътай.

Йылдан-йылгъа «Коммунизм» кол­­хозну уьстюнлюклери савлай рес­публикагъа белгили бола. Арадан аз заман гетип, 1983-нчю йылда колхозну гючю булан ана маллар сакъламакъ учун янгы къотан ишлене, колхозну къазанчы хыйлы арта. Гьасили, аз заманны ичинде «Коммунизм» колхоз уьлгюлю колхозгъа айлана. Юртлуланы яшаву да жанланмагъа башлай.

Гетген асруну 1965-1985-нчи йыллары Герменчик учун да, колхоз учун да лап да берекетли вакъти деп гьисап этиле. Айтагъаным, 1966-нчы йылда Бабаюрт районда биринчилей болуп герменчиклилени уьйлерине электрик гюч тартыла. Колхозну гючю булан 1971-нчи йылда юртда клуб, 1975-нчи йылда буса эки къабат школа ишлене. Шо, озокъда, юртлуланы яшавуна, оланы ял ва билим алывуна хыйлы къошум эте. Герменчик­лилени яшав гьаллары яхшы янгъа алышына.

Шо йылларда колхозну таза гелими чыгъарылгъан харждан эсе 30 процентге артыкъ бола. Юрт хозяйство тармакъ учун шо уллу санавлар болуп токътагъан. Алдынлы колхоздан уьлгю алмакъ учун республикадан чы нечик, хоншу Мычыгъышдан да адамлар гелип сынав топлап гете болгъан. Шонда, шексиз, бажарывлу ёлбашчы Алимгиши Бамматовну къастлыгъы ачыкъдан эслене.

«Коммунизм» колхоз оьзюню тер­гевюн янгыз гьайванчылыкъ тар­макъгъа бакъдырып къоймай. Кол­хозну гючю булан 1971-нчи йылда Герменчикде консерва завод ишлене. Заводда болдурулгъан ашам­лыкъ маллар республиканы ва Россияны алывчуларына да етишдириле. Алмадан, кюрегеден этилген татли сувлар республикадан тышгъа да ташыла. Завод ишлеген бир йылны ичинде колхозгъа таза 150 минг манат хайыр гелтире.

Йыл сайын колхозну ишлери алгъа бара. Шо саялы колхозну юртлуланы яшавун яхшылашдырмагъа да гючю чата. Мисал учун айтгъанда, янгыз 1989-нчу йылда колхозну гючю булан юртда 3 артезиан къую къазыла, 4 минг 500 метрге сув быргъылар тартыла, юртну орамларына асфальт тутула. Дагъысын айтмагъанда да, шо йыл юртда амалсыз яшайгъан 8 уьягьлюге 170 минг манатгъа уьйлер ишлетгени де уллу оьрлюк деп ойлашаман. 1997-нчи йылда буса юртгъа табии газ тартыла ва шонда да «Герменчик» СПК-ны къошуму бола.

Озокъда, колхозну ишлери гьакъда айта туруп, мен шо йылланы боюнда ону гьаракатчысы болгъан Алимгиши Бамматовну къайратлы загьматы гьакъда айтмагъа сюегеним англашынар деп ойлашаман. Ол, гертилей де, оьз яшавун юртлуларыны яшавун яхшылашдырывгъа берген адамланы бириси болуп токътай. Алимгиши Бамматовну халкъы, эли учун тёкген къыйынларын ана Ватаны да тергевсюз къоймагъан. Онлар булан медаллар ва орденлер булан савгъатлангъан. «ДАССР-ни ат къазангъан ветеринары», «Россияны юрт хозяйствосуну ат къазангъан къуллукъчусу», «Загьматны ветераны», «Загьмат къоччакълыгъы учун» деген ва оьзге тюрлю медаллар ким-кимге де берилмей. Амма Алимгиши Бамматов учун лап да уллу савгъат – огъар оьз халкъы этеген абур-сый. Ол шогъар оьзюню къайратлы загьматы булан лайыкълы болгъан.

Алимгиши Бамматов 2018-нчи йылны март айында герти дюньягъа гёчдю. Оьзю гетсе де, ону юртуна, элине этген ишлери юртлулары учун гьаман да халкъына бакъгъан тенгсиз сюювню ва аминликни белгиси гьисапда узакъ йыллар сакъланажакъгъа шеклик ёкъ.