30 йыл алъякъда Бирлешген Миллетлени Къуруму къабул этген къараргъа гёре, май айны 15-нде бютюн дюньяда Агьлюню гюню белгилене гелген. Тек гьалиги гьаллагъа къарагъанда,Россиядан ва огъар ян тартагъан бир нече уьлкелерден къайры, оьзге пачалыкъларда шо агьвалатгъа тергев берилежек дегенге инанма къыйын.
Америка ва оланы шыртына бийийген Гюнтувуш Европа бизге ачыкъ ва яшыртгъын дав юрютмекни гьайында. Шо давда гьар тюрлю къайдалар къоллана. Мисал учун, Уллу Уьстюнлюк булан байлавлу тарихи эсибизни тас этгенни бек сюелер. Сайки, Совет Союзну ва ону халкъларыны фашист елевчюлерден уьст болувунда ончагъы къошуму болмагъан деп маълумат къуралларындан таба ялгъанланы яйып юрюйлер. Шо мени чагъымда йимиклеге таъсир этмей буса да ярай. Магъа давну оьртенинден аман къайтгъан игит уллаталарымны таныма насип болду, амма яш наслуда ялгъан «ваъзачыланы» агъулу сёзлерине къаршы эм (гюч?) бармы экен?
Муна шу ерде агьлю деген англав арагъа чыгъа. Бизин бары да асил мердешлерибиз наслудан-наслугъа бериле туруп, агьлюлерибизде сакълана гелген. Янгы тувгъан яшларыбызгъа арабыздан гетгенлени атларын къоягъан адатны да унутмагъанбыз. Шо саялы гьали де арабызда Абдулгьакимлер, Элмурзалар, Юсуплар… яшай ва кимлени атын юрютегенни бек яхшы биле, ягъаланы басып яв гелгенде, олардан къалгъан тавакаллыкъны да тас этмес.
Бугюнлерде уьлкедеги агьлюлени, агьлю мердешлени якъламакъ муратда Пачалыкъ Думада гезикли закон гьазирлене. Шо законгъа гёре, кёп йыллар бирче яшагъан эр-къатынгъа пачалыкъны янындан къошум гьакълар берилежек. Масала, агьлю къуруп арадан 5 йыл оьтгенде («агъач той») 5 минг манат алажакъсыз. Бир-биригизден инжинмей инжи тоюгъузгъа ерли ( 30 йыл) яшасагъыз, 30 минг манат берилежек. Бриллиант (60 йыл), эмен (80 йыл), къызыл ( 100 йыл) тойланы чы эсгере де турмайым.
Юз йыл бирче яшагъанлар да бармы экен деген соравгъа Азербайжанда турагъан Агъаевлени агьлюсюн мисалгъа гелтирмеге ярай. Наптуллагъа 126 йыл бола, ону къатыны Балабейим эринден 10 йылгъа гиччи. Сав асру олар торунларыны торунларын да, оланы яшларын да оьсдюрюп, бир-бирине аркъатаяв болуп оьмюр сюрелер.
Сююв деген гьис кёплеге бериле буса да ярай, тек шону йыллар бою ким буса да сакълап болмай. Эр-къатынны аралыкълары заманлар гетип бираз «сувумакъ» да бардыр, амма яшавну агъын да, гёгюн де дегенлей, бирче гёргенлени гьислерине йыллар кар этмей. Мен шону магъа лап да ювукъ, азиз адамларымны, атам-анамны яшавуна къарап англадым. Анам оьзю булан 65 йыл бирче яшагъан атамны сувугъан сюегин ахырынчы ёлуна узатагъанда: «Сен чи магъа герти дюньялагъа бирче гетежекбиз деп сёз берген эдинг»,–деп, вуя-гьарай салып йылай эди. Шолай мюгьлетлерде бирев де оьзюню герти гьислерин яшырып болмай.
Дагъыстанны статуправлениесини артдагъы маълуматларына къа-райман. Республикада гетген йыл булан тенглешдиргенде, эр-къатынланы арасындагъы айрылывлар 2,5 керенге артгъан. Шону себеплерини гьакъында айта башласакъ, лакъыр узун болур, дагъы гезикге къояйыкъ. Тынч заманлар тюгюл буса да, мен бизин тизив уланларыбызгъа ва къызларыбызгъа оьзлени яшав ёлдашын, агьлю черин табып, эмен, къызыл тоюна ерли насипли яшамакъны ёрайман. Агьлюню гюню къутлу болсун!
