Жамиля Магьамматова Къызылюрт шагьар­да тувгъан, Хасавюрт шагьаргъа ювукъдагъы Солакъ посёлокда яшагъан. Мунда 5 номерли гимназияны охуп битдирген. Орта билим алгъан сонг ол оьзюню гиччи заманындан берлиги умутун яшавгъа чыгъарма токъташа. Гимназияда охуй­гъанда ол мунда юрюлеген гьар тюрлю байрам гьаракатларда ортакъчылыкъ эте. Йырлай, чебер кюйде шиърулар охуй, сагьна­лашдырылгъан гиччирек гьаракатларда кёп сююп ортакъчылыкъ эте.

 

Шо вакътилерден башлап ону умуту–актриса болмакъ. «Шо чагъымдан берли бу касбугъа «гьашыкъ» болдум, сююп къалдым», – дей Жамиля мени булангъы лакъырда. Ол нечесе керенлер оьзюн тахшагьардагъы уллу сагьнада ойнай туруп гёз алгъа гелтирген экен, санаву ёкъдур…

Къолуна аттестат алгъан сонг ол 2001-нчи йылда  Магьачкъалагъа геле ва экзаменлер берип ДГУ-ну филология факультетини актёрлар гьазирлейген бёлюгюне охума тюше. Ислам Казиев эсгерилген факультетни ёлбашчысы, Имам Акавутдинов, Басир Магьамматов охуйгъан вакътини ичинде Жамилягъа дарслар берип тургъан. Бизин лакъырыбызны вакътисинде оланы Жамиля уллу гьюрмет булан эсгерди. Уьчюнчю курсда ону актёрлар етишмей деп, Къумукъ театргъа ишлеме чакъы­ра. Шо гюнден башлап, гьалиге ерли арадан 21 йыл оьтген. Жамиля да яшдагъы умутун яшавгъа чыгъара туруп, театр инчесаниятда оьз ерин тапгъан деп айтмагъа ярай.

Коллективге къошулгъан сонг Жамиля бир башлап сагьнада юрюлеген массовкаларда ортакъчылыкъ этме башлай. Заман оьте туруп, огъар гиччирек келпетлер яратма имканлыкъ бериле. Режиссёрлар, чебер ёлбашчы, адабият бёлюкню ёлбашчысы ону гьар айланышына тергев бере. Ана тилин нечик биле, сагьнада оьзюн нечик тута, айланы­шы, юрюшю, иржайыву, айтылгъан сёзню залгъа етишдирип болагъан кюю… Гьасили, артистге инг тарыкълы болагъан амаллар, касбу бажарывлукъ тергеле.

Гюнден-гюн Жамиля бу касбуну янгы-янгы сырларына тюшюне. Огъар янгы салына­гъан спектакллерде гиччи буса да роллар берме башлайлар. Ону жанлы гьаракатына, билмейгенин гьазиринде сорама алгъасайгъанына, ана тили спектаклден спектаклге чарланагъанына иш ёлдашлары да сююне, ёлбашчылары да разилер. Шолайлыкъда, ол М-С.Ягьяевни пьесасына гёре салынгъан «Ким гюнагьлы?» деген спектаклде ойнап, оьзюню касбу бажарывлугъун аян эте. Огъар инамлы кюйде гьар салынагъан янгы спектакллерде роллар берилме башлай.

Баммат Атаевни пьесасына гёре салынгъан «Мени бырынгъы юртум» деген спектаклде Жамиля бажарывлу кюйде юрт яшавну гёрсетме, юртлу къызны келпетин яратма бола. А-П. Салаватов язгъан «Къарачач» деген спектаклде ол оьзюню пагьмусуну бирдагъы бир янын ачып бажара. Комедия  спектаклде къужурлу кюйде ойнап болагъанда йимик, сагьнада драма юрюлегенде де тынч кюйде келпет яратып бола. Тынч кюйде десем де янгылыш боларман. Келпет яратмакъ учун ол гечеси-гюню булан дегенлей эринмей гьазирлик гёре. Текстни уьйренген булан битип къалмайгъаны белгили. Оьзюне тапшурулгъан келпетни, игитни яшавун, турушун, айланышын гёрсетме, ону йимик ойлашма ва шоланы барын да къаравчу инанар йимик етишдирме де тарыкъ бола.

Оьзюне янгы роль тапшурулса, ол бек жаваплы кюйде ону уьстюнде ишлейгенни режиссёрлар да, иш ёлдашлары да эсгерди.

Ону сагьнадагъы гьар янгы ишин, мисал учун «Гелинлени баш гётеривюнде»,  (С.Агьмат), «Министрни къатынында» (Б.Нушич), «Чунайны тоюнда» (Ж.Токумаев), «Аявлу Зазада» (И.Казиев) къаравчулар гьар ойнагъанда кёп сююп къабул эте. Жамиля оьзюню бажарывлугъу, гюнден-гюн ачыла гелеген пагьмусу булан эсли къаравчуланы да, гиччипавланы да юреклерине ёл тапгъан. Гиччипавланы дейгеним, яшлар учун салынгъан «Ал гюл» деген спектаклде Жаннаны ролюн, «Кюлбай» деген ёмакъда Аякъкъызны ролюн, «Аявлу Заза» деген ёмакъда Зазаны ролюн ол къужурлу кюйде ойнап, яшланы гёнгюн алгъан, кюлетген.

Жамиля Мусакъаевнагъа кёп сююп танг­лагъан касбусун сюегенлик, оьзюне тапшурулгъан рольгъа жаваплы янашагъанлыкъ, иш ёлдашларыны насигьатларына тынглайгъанлыкъ, олагъа абур этегенлик сагьнада къаравчуну даимге эсинде къалар йимик келпетлени яратма имканлыкъ берген. Шо имканлыкъны ол бажарывлу кюйде къоллап да бола. Шолай, «Васият» деген спектаклде Калиматны ролюн, «Ана бёрю» деген спектаклде Галинаны келпетин яратып, «Жаза» деген спектаклде  Зараны ролюн ойнап, къаравчуланы разилигин алгъан ва гючлю харс урувларын къазангъан. Ол яратгъан келпетлер къаравчуну ойлашдыра: бир гьалек эте, бир сююндюре, бир де пашманлыкъгъа сала. Герти актёрну оюну шолай таъсир этме де герек.

Жамиля Магьамматова гьар тюрлю ­халкъара фестивалларда да ортакъчылыкъ этген. Тюркияны Конья шагьарында оьтгерилген театр инчесаниятны халкъара фес­тивалы, Темиркъазыкъ Кавказны милли театрларыны «Дазуларсыз сагьна» деген Владикавказда оьтгерилген фестивалы, тюрк миллетлени пачалыкъларыны Къазан шагьарда оьтгерилген «Навруз» деген фестивалы, Уфа шагьарда «Тувганлык», Саранск шагьарда «Гюнтувуш сагьна» деген фестивалларда актив кюйде ортакъчылыкъ этген Жамиля, тюрк миллетлени адатлары, къылыкълары, тарихи агьвалатлары булан таныш болуп, билимлерин артдыргъан, сынавуна сынав къошгъан деп айтма ярай.

Ж.Магьамматова Къумукъ театрны сагьна­сында ойналгъан «Человек из Ламанчи» (Д. Вассерман, орус тилде), «Денгиз бойлай чаба гёбек ит» (Ч. Айтматов), «Асият» (Р.Гьамзатов), «Къанлы той» (Ф.Лорки) спектакллерде де  оьзю­не тапшурулгъан ролланы бажарывлу кюйде ойнагъан. 2015-нчи йылда огъар Къумукъ театрны сагьнасындагъы гьаракаты учун ДР-ни маданият министерлигини гьюрметлев грамотасы тапшурулгъан. Ондан сонггъу  жанлы гьаракаты учун да Жамиля Магьамматовагъа ДР-ни ат къазангъан ­артисткасы деген атны бермейгени тамашагьа къалдыра.

Узакъ йыллар Жамиля Магьамматова булан бирче ишлейген режиссёрлар Ислам Казиев ва Завур Алиев ону ишлеме оьтесиз муштарлыгъын, низамын, не янгылыкъны да билме сюегенлигин, оь зюню ишине жавап­лыгъын бир гёнгюлден эсгере. Яратывчулукъ ишде буса бу алымлар актёргъа бек тарыкълы.

Эки булакъны суву бир-бирине къошулса, агъымы да, гючю де кёп болагъаны белгили. Басир ва Зарема, Элдар ва Жамиля Магьамматовлар, эки агьлю  къошулуп, Къумукъ театрны «агъымын да, гючюн» де артдырып юрюйгени кёп-кёп йыллар бола ва макътавгъа да тийишли.

Юрюлген лакъырыбыз бите туруп, Жамилягъа эки сорав берме тийишли гёрдюм:

– Ишлеме башлагъандан берли оьзлерден уьлгю алагъанларынг болгъандыр?

– Озокъда, болду. Бизин наслу тюзелди деп эсиме геле. Неге тюгюл де, савлай Дагъыстангъа да, тыш республикалагъа да аты айтылгъан, белгили, халкъыбызны сююмлю артистлери Байсолтан ва Тотуханум Осаевлер, Имам Акавутдинов, Басир ва Зарема Магьамматовлар ва оьзгелери булан магъа ишлеме тюшдю, олардан сынав, уьлгю алма имканлыкъ болду.

– Гележекге умутунг, кимлени келпетлерин яратма сюер эдинг?

– Умутум… Мен «Юрек сюйсе» деген спектаклде Тотуханум Осаева ойнайгъан рольну ойнама, «Молла Насрутдинде» Чумайсатны келпетин яратма сюер эдим. Тек къоркъаман. Боларманмы экен деп ойлашаман. Гьали де магъа тездир деген ойлар да геле…

– Яшав умутсуз болмай, тюз этесен. Лакъырыбыз учун баракалла. Умутларынг яшавгъа чыкъма насип болсун.

– Сиз де сав болугъуз.

 

Яраш БИЙДУЛЛАЕВ.