Рукъуят Устарханова Эрпелиде (Буйнакск район) муаллимлени агьлюсюнде тувгъан. Магьачкъалада педагогика институтну ингилис-немис бёлюгюн уьстюнлю кюйде охуп битдирген. Ата юртундагъы школада муаллим болуп ишлеген. Буйнакскиде комсомолну район комитетини секретары болуп чалышгъан. Район газетде жаваплы секретар  болуп  къуллукъ этген.

1989-нчу йылда «Дагъыстанлы къатын» деген журналны редактору болуп белгиленген ва хыйлы йыллар шо къуллукъда загьмат тёкген. Буссагьатгъы вакътиде ол Буйнакск район администрацияны маданият бёлюгюню ёлбашчысы болуп чалыша.

Поэзиягъа ол школа чагъындан берли гьашыкъ бола. Район газетде биринчи шиърулары чыгъа. Сонг респуб­лика газетлерде ва журналларда гьар тюрлю йылларда ону асарлары печат этиле. Р.Устарханова проза тармакъда да оьзюн танытма бажаргъан. Ону хабарлары, ёммакълары республика газетлерде ва журналларда чыкъгъан. Шиъру ва проза китапларын охувчулар кёп сююп къабул этген. Ол журналист гьисапда да охувчулагъа танывлу.

Р.Устарханова 2004-нчю йылдан тутуп, Россияны язывчуларыны ва журналистлерини союзларыны члени. Дагъыстанны маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу. Юбилейини алдында авторну хабарын охувчуланы тергевюне беребиз.

Я.БИЙДУЛЛАЕВ.

 

Рукъуят УСТАРХАНОВА:

 

ПАРЧА ТУМАЖНИК

 

Ажайымны къызардашы хоншу юртда яшай эди. Эри де чакъсыз гечинип, оьзю де гьазир-гьазир авруп къалагъангъа, анам талчыгъа эди. Там тийген хоншуларыбыз шагьаргъа гёчюп гетип, уьйлерин сатывгъа чыгъаргъанда, ажай къызардашын яныбызгъа гёчюрме бек гьаракат эте. Оьзю айтагъан  болгъанда,  токътап къалмады, ариги абзаргъа бавдан чыгъып къалма гиччи эшик де салдырды. Шолай, халайым, уланы Зайнал да булан, бизге хоншулар да болду.

Ажайыма сексен йыллар бола. Операция этилген аягъы авуртагъангъа таякъ булан юрюй. Оьзю бир минут парахат да турмас, буссагьат да жагь, жигерли айлана. Яшлагъа чы ажайдан аявлу адам ёкъ. Бир-бирде чечеген ёммакълар айтып, оланы ойлашма да борчлу эте.  Тек шайтан-жинлени гьакъында айтма башласа, бар халкъ булан эришип ала, олар арабызда яшап турагъангъа о гьакъ инана. «Биз гёрмесек де, олар бизин гёре, тергеп де тура. Некъадар оьзлени ёлуна салма мурады», – дей бола.

Муна бугюн де о къызардашына тортамичари эте туруп:

– Гетген гече Жагьбатгъа жин къакъгъан дей, онг яны бузукъ дей амалсызны.

– Сол янына къакъма гиши болмагъанмы экен янында, шолай этсе, тюзленип къала дей бугъай чы.

– Къызгъанып аз къагъып къойгъанмы, гелини урма да ургъан дей. Тюзю, о къызгъанар йимик къайнана чы тюгюл. Уьч яшы болуп тура уланыны, гьали де айры этмей, бир затгъа ихтияры ёкъ гелинни.

Яш телевизорну якъгъанны гёрюп, артына бурула.

– Яхари, Суйдух, бу бизин авлиялар магъа инанмай, къара дагъы, жинкъызлардан неси башгъа – уьлкюдей чачлары, ачылгъан какичлери, къурсакълары, беззек тутгъандай тербенишлери. Аман налат болсун сизге. Тайдыр хари шуланы, дагъы зат ёкъму, – деп хонтурланды ажай. Шо вакъти хоншудагъы он йыллар болагъан Зарият гелип: «Гече ер тербенген деп мамам садагъа эте», – деп туз пачка узата. «Мен чи билмедим, не заман болдукен. Воллагь унутма чы къоймай, аз-кёп силлеп тура, Аллагь сакъласын дагъы», – деп, Ажай бидон булан сют де берип, яшны узатма чыкъды. Къайтып  уьйге гиргенде: «Бир аламат къызъяш эди шу Зарият, гёре-багъа сакъат болуп къалды. Бар балагь шайтан-жинден геле дагъы», – дей ол.

– Ажай, бар затны шайтан-жинге салып къойма дагъы, ону аягъы тувмадан чыкъгъан болгъан, врачлар билмей къалгъан деп айта чы.

– Дюрдюр, айтмай нетесен. Уьч йыл болагъанда о аягъы булан юрюйген сав яш эди.

– Сонг не болуп къалды дагъы?

– Не болсун, анасы авруй деп хабар гелип, Савдат яшны да алып къотангъа барма ёл чыгъа. Гьазиринде минме машин тюшмей, къашкъарала. Ер  кёпюрден оьтгенде, Савдатны алдына ону къурдашларыны келпетине гирип шайтанлар чыгъа. Шолар онда къызгъын той этип йибере. Савдатны да чыгъара бийиме. Ону ортадан тайма къоймай. Тазза гьалы бите. Не буса да сыпкъырылып ягъагъа чыгъып олтура, аягъына тегенек тюртюлюп, эс табып йибере. Ари-бери къарай, той да ёкъ, яш да ёкъ. «Зарият, Зарият!» – деп ол ари-бери чаба. Яшны уьлкюлени тюбюнде юхлай таба. О юрюме сюймей инжите, къотангъа гьаран етишип къала. Бийийгенде Савдат жинни баласыны аягъын басып, зиян этген экен. Олар да ачувун яшдан алгъан…»

Ажайны кёп сюеген хабарын хоншулар бёлдю. Керим де, Абсамат да шешбеш ойнама гелген. Абзардагъы тут терекни уьстюнде яшлар, тюбюнде уллулар олтурма кёп сюе. Муна бугюн де «чемпионатны» башладыкъ. Аз да гетмей, ажай догъаны терезесин ачып: «Салимсолтан, мени тумажнигимни гёрмедингми, дюньяны уьстюнде табып болмайман», – дей.

– Бардыр, къайда болсун о, баягъы, салгъансандыр мекенли ерге, чыгъар бир аздан.

Ажай тумажнигин, гёзелдириклерин «мекенли» ерге салып, сонг уьйдегилер излей къала.

– Ёкъ, воллагь, сулагь ютуп гетген.

– Ажай, тюсю нечик эди тумажникни? – деп, Зайнал зукъарим сёз къошду. О масхарачы адам. Айтып бир затны да, бар халкъны кюлетип, оьзю иржаймас. Ажайымны гёк парча тумажнигин аз гёргенми, сайки, сёйлетип къарай. «Истамбулдан гелген», – деп ону гёрсетмеген гиши бизин арабызда да чы ёкъдур. Зайналны масхарасын англамай ажай: «Гёк парча тумажник эди. Абасы Истамбулдан гелтирген», – дей.

– Ону шайтан алып гетмесе гьеч амал ёкъ. Истамбулдан гелген тумажник кимге буса да тюшюп турмай чы, – дей Зайнал.

– Сеники масхара дагъы. Лап шу мекенли ер деп салгъанман хари. Муна шулай бола меники. Багьавлагъа барып гелейими экен.

Багьав оьр авулда тура. О шайтан-жин булан сёйлеп бола деп, ажай йимиклер ону янына бара бола.

– Бизге барып къара, баягъы камодну уьстюнде унутуп гелгенсендир, – дей Зайнал.

«Тюз айтасан», – деп, ажай тая­гъын излеме башлады. Зайнал бизге гёз къысып: «Ажайгъа бир масхара этейим», – деп чалт бавгъа чыкъды.

Ажай олагъа етишгенче, Зайнал догъасында олтуруп телевизоргъа къарай табыла. Ажай ону гёрюп: «Сен кимсен? Зайнал булан буссагьат сёйлеп гелемен. О тут терекни тюбюнде олтуруп шешбеш ойнап тура», – дей.

– Воллагь гёресен дагъы, ажай, уьйден де чыкъмагъанман.

– Мен тайышмагъанман чы, сокъур да тюгюлмен. Вув, шайтан сама тюгюлмюсен?

– Ажай, ине тюртюп къара, шайтанлагъа кар этмей деп эшитгенмен», – деп Зайнал кюлей.

– Товба, товба, оьлмеген не де гёре экен, аставпирулла,  аставпирулла, – деп, ажай, тумажнигин ахтарма да унутуп, гетме айлана. Ону арты айланды дегенде, Зайнал чабып бавдан гелип, ­оьзюню еринде олтурду.

Ажай абзаргъа гиргенде, тувра уьстюбюзге юрюдю. Зайнал: «Ажай, чалт къайтдынг, табылдымы тумажник?» – деди. Ажайны бети алас-къулас. О Зайналны къолуна тийип де къарады. Биз де турабыз кюлкюбюзню гьаран сакълап.

– Салимсолтан, бу Зайналмы?

– Эртен чи дюр эдим, – дей Зайнал магъа етишме къоймай, ажайны къучакълап.

Ажай абдырап: «Сиздеги ким эди дагъы?»

– Сиз танымайгъан ким болма бола, билмеймисен – Салимсолтан? – дей Зайнал магъа.

– Зайнал, сени кебинге гирген шайтан болма герек, шайтан, шайтан. Багьавлагъа бармасам ярамай, –деп, ажай гьалекленип йиберди.

– Бир ёрукъ тумажнигингни де сора, – деп, зукъарим масхарасын узата.

Билмеймен не ойлашды, Ажай гетип барагъан еринден къайтып, кисесинден тирневючюн чыгъарып, артын берип олтургъан Зайналны инбашына тюртдю. Зайнал: «Вай!» – деп еринден атылып гетди. Чыдамлыгъыбыз битип, биз кюлеме башладыкъ.

Ажай: «Гьы, буса герти Зайнал, гьали билдим. Болса да, бу ишни ахырына чыкъмаса ярамай Багьавну янына барып», – деп гетди.

Зайналны масхарасы ачылгъанда, ажай: «Бир гьёкюнчюм бар – тирневючню бир керен тюртюп къойма тюшмей эди», – деп бизин дагъы да кюлете.

Гёк парча тумажникни буса яшлар Мурканы «оюнчакъларыны» арасындан тапды.