Загьматда гетген оьмюр

 Июль айны 16-сында адилянгыюртлу загьматны ветераны Багьав Къамашов оьзюню 90 йыллыгъын къаршылады.

Багьав Къамашовну яшаву ва къысматы дав ва давдан сонггъу тарчыкълы йылланы башындан гечирген гьар яшны яшаву йимик авур болгъан. Амма шо сынавлагъа да къарамай, олар шо къыйын йылларда оьзлер аякъда турмагъа чы нечик де, уьлкебизни гене аякъгъа тургъузмагъа да къасткъылгъанлар.

 

Уллу чагъына етишгенлени бары да йимик, Багьав Къамашов оьзюню артында къыйын яшав сокъмакълар къойгъан, буса да шо эсделик сокъмакъланы ол уьс­тюнлю кюйде оьтген деп бугюн ташдырып айтып болабыз. Багьав Къамашов – оьзюню узакъ оьмюрюнде яхшыны да, яманны да башындан гечирген адатлы юртлу адам. Мен оьрде де эсгерип гетгеним йимик, шо девюрлерде яшамагъа борчлу болгъан гьар юртлу адамны яшавуна ошай. Къыйын дав йылларда оьтген яшлыкъ, давдан сонггъу тарчыкълы йыллар да, яшлайын атасын тас этген Багьав Къамашов эртеден уллу бола, агьлюню авур арбасын да огъар янгыз сюйремеге тюше. Оьзюне 90 йыл бите буса да, шо йылланы эсгере туруп, ол оьзлюгюнден тарлыгъа, гёзлеринден чубурулуп акъмагъа бакъгъан гёзьяшларын яшырмагъа къараса да, бажарылмай.

− Мен атамны 1947-нчи йылда, магъа янгы 14 йыл битгенде тас этдим. Анам ва эки къызардашым магъа харлы болдулар. Эртенден тюш болгъанча школагъа барып, тюшден сонг, арбачы болуп, колхозну къотанына савунчуланы ташый эдим. Шолайлыкъда, мени загьмат ёлум башланды. Къыйын заманлар эди. Ачлыкъ кёплени къыйнады, амма биз шондан да уьстюн чыкъдыкъ, − деп хабарлай Багьав Къамашов.

Арбачы болуп 1952-нчи йыл болгъанча ишлеген сонг, шо йыл ол Магьачкъаладагъы трактористлени гьазирлейген курслагъа охумагъа тюше. Курсланы битдирип, 1953-нчю йылда Туршунай юртдагъы «Новонадеж-динский» МТС-ге механизатор болуп чыгъа.

Шо йылланы гьакъында эсгере туруп, Багьав Къамашов Ватаныбызны чёкген юрт хозяйствосун гене аякъгъа тургъузмакъ учун тёкген къыйынланы гьакъында уллу оьктемлик булан хабарлай.

«Биз эртен дёртде, кёбюсю гезиклер яяв гете эдик. Ишге урунгъанча алдын техниканы толу кюйде тергеп, тарыкъ ерлерин майлайбыз. Ишибиз ахшам къашкъаралып бите. Бирибиз де кант этмей эдик. Неге тюгюл де, биз Ватаныбыз саялы ишлейгенибизни яхшы биле эдик», − дей ол.

Шолай 2 йыл ишлеген сонг, Багьав Къамашовну алдында бирдагъы Ватаныбызны якъламакъны борчу чыгъа. Ол асгерге чакъырыла. Шо гюн оланы абзарында гиччирек той бола. Бийивю-йыры булан къардаш-досу ону узакъ 3 йылгъа асгерге узаталар.

Багьав Къамашов асгерлик борчун Германияда кюте. Давдан сонггъу йыллар. Юртлар-шагьарлар толу кюйде аякъгъа туруп битмеген вакътилер. Ол къуллукъ этеген асгер бёлюк агъачлыкъны ягъасында ерлешген, ону ариги янында буса − немис шагьар. Бош заманында совет солдатлар агъачлыкъгъа чыгъып бюрлюген жыялар. Шолай бир гезик Б. Къамашов оьзюню эки ёлдашы да булан бюрлюген жыйып турагъан вакътиде буланы янына ерли немис геле ва орус тилде тартмагъа тамакю тилей. Уьч де солдат бирче тамакюлерин чыгъара, амма немис Багьавну къолундан тамакюню ала туруп, ол къайдан гелгенни сорай.

«Сагъа мен къайда турагъаным авара тюгюл», − деп жавап бердим оьзлюгюмден», − деп хабарлай шо вакътини эсгерип Багьав.

Ол буса: «Къайда бусанг да, сен Кав­каздансан», − деп къайтара сорай.

– Дюрмен, − деп жавапландым мен.

– Кавказ уллу, къайдансан? – деп сорады дагъы да немис.

– Дагъыстанданман.

– Вагь, Дагъыстан?! Къайсы райондансан?

– Бабаюрт.

– Мен де дюрмен Бабаюрт райондан.

Хабарлайгъанда, немис Багьав­ну атасы Къурашны, давдан алдагъы йылларда районда механизаторлар болуп ишлеп тургъан нечесе адамланы атларын эсгере. Гьасили, ол давдан алда Люксембург юртда механизатор болуп ишлеп тургъанны, дав башлангъанда гёнгюллю кюйде фронтгъа гетгенни, дав битип, Германияда оьзюню сюювюн тапгъанны ва шонда къалып да къалгъанны айта.

Ахшамында немис Багьав Къамашов къуллукъ этеген асгер бёлюкге геле, командиринден изну алып, ону ва бир асгер ёлдашын оьз­леге къонакълыкъгъа алып бара. Уьй есини агьлюсю немис къатын къонакъланы къумукъ гьинкал булан сыйлай, хыйлы заман яшав гьакъда хабарлап, гече геч болгъанда буланы оьзю алып гетген асгер бёлюкге етишдирип гете.

1958-нчи йылда Багьав Къамашов асгерден къайта ва ерли колхозда механизатор болуп 1966-нчы йыл болгъанча ишлей.

– Ашлыкъ къайтарыв кампания башланса, тракторну комбайнгъа алышдырып, чакъны яллавуна да къарамай, суткалап авлакъ-ав­лакъда къала эдим. Ашлыкъны заманында оруп тайдырмаса да бажарылмай, арыгъанлыкъдан комбайндан тюшюп болмай къалагъан гезиклер де болмай къалмады. Ашлыкъ битгенде, гене тракторда олтура эдим…, – деп хабарлай Багьав Къамашов.

1966-нчы йылда Багьав Къамашов Дзержинскийни атындагъы сугъарыв системагъа механизатор болуп чыгъа. Жуманы 6 гюнюн ол Бабаюртда йибере, уьюне янгыз бир гюнге къайта. Шолай ол дагъы да бир нече йыллар загьмат тёге, амма юртуна къайтмагъа борчлу бола.

– Бир гезик агьлюм Багъыдат юртдагъы колхозну директору Бадир Абдурагьмановгъа гьайванлагъа бичен тилеп баргъан болгъан. Ол да агьлюмню тилегине жавап бере туруп: «Багьав юртгъа къайтса, бичен болар», – деп жавап берген. Ма, юртгъа къайтмакъны тилеп агьлюм къарышып къалды. Гьайванлагъа бичен жыймаса да болмай чы. Шолайлыкъда, сугъарыв системадан тайып, гене колхозгъа механизатор болуп чыкъдым, – дей Б. Къамашов.

Дагъы да ол колхоздан, сонгунда буса Кировну атындагъы совхоздан гетмей, жаны-къаны булан ишине берилип ишлей, иш ёлдашларыны, совхозну, юртну ва районну башын тутгъанланы янындан разилик къазана. Ол тракторист де бола, комбайнёр да, памидор оьсдюрювчюлени звеносуну башын да тута, гёзетчи болуп да чалыша. Пенсиягъа чыкъгъанча буса ол оьзюню гючюн къойчулукъ тармакъда да сынай. Къайда ишлесе де, не къуллукъну юрютсе де, ол оьзюню гьалаллыгъы ва ишине берилгенлиги булан халкъ арада белгили бола. 1996-нчы йылда ол пенсиягъа чыгъа.

Оьмюрюню аслам пайын загьматда йиберген адам пенсиягъа чыкъгъанда яллыкъ сюе. Яшларыны ва оланы да яшларыны барлыгъындан сююнюп яшамакъдан яхшы не бар?! Амма Багьав Къамашовну буса къаркъарасы яллыкъгъа уьйренмеген. Пенсиягъа чыкъгъан сонг ол юрт межигитни къуллугъун кюте, башлап къаравулчу, сонг буса будун болуп, тап 2022-нчи йыл болгъанча юрюдю. Юртда оьлю болса да, зикир-мавлет этиле буса да, юртлулар башлап Багьав Къамашовгъа гелелер, ол да юртлуланы къуллугъун ахырына ерли битдире. Насип болуп, Багьав Къамашов сыйлы ерлерде болуп, гьаж къылып да гелди.

Агьлюсю Багъыдат булан Багьав Къамашов сюювде ва инамлыкъда 60 йыллар бирче яшады, 6 яшны: 4 къызны ва 2 уланны оьсдюргенлер. Алдындагъы йыл агьлюсю Багъыдат, яхшы женнетде болсун, герти дюньягъа гёчдю.

Бугюн загьматны ветераны Багьав Къамашов 90 йыллыгъын уьч яш наслуларыны айланасында къаршылай. Арекден къарасанг, огъар 90 йыл берме де бермежексен: гёнгю хош, масхарасы-оюну булан ол Яратгъаныбыз берген рызкъысы булан яшай, яшлагъа насигьатлар бере, юртну, элни намусундан баш къачырмай, жамият ишлерде ортакъчылыкъ эте.

Биз огъар дагъы да узакъ оьмюр,­ яшавуну гьар гюнюнден сююнюп, оьзюню барлыгъы булан юртлуланы дагъы да байындырмакъны, савлукъ, насип, ожагъы гьаман да къонакълагъа ачыкъ болмакъны ёрайбыз.