Дагъыстан оьзтёрече табиат байлыкълары булангъы бай ва гёзел республика гьисапда танывлу. Шону бизин республикабызгъа къонакълай гелеген туристлени санаву йыл сайын къолайлашып турагъаны да ачыкъдан ташдыра.
Дюнья сынаву аянлашдырагъаны йимик, туристлер ял алмагъа, савлугъун беклешдирмеге, билимлерин камиллешдирмеге оьзлер учун онгайлы ерлени ахтара ва танглай. Айтмагъа сюегеним, дагъыстанлылагъа да ерли табиат, агъачлыкъ, топуракъ ва сув байлыкъланы, ертюп маъданланы заралландырмай, айлана якъдагъы экология гьалны бузмай къолласа хайырлы болур эди. Оьтген йылны гьасиллери де шону ачыкъ этип гёрсете. Ерли маъданланы пайдаландырывну натижасында 2023-нчю йылда пачалыкъны пайдасына 30 миллион манатгъа ювукъ къазанч болгъан.
Тек не этерсен, гёзюне къазанчдан къайры дагъы байлыкъ гёрюнмейген бир-бир тайпалар талавургъа белсенип, айлана ягъыбызны тазалыгъына ва аманлыгъына къоркъунчлукъ тувдурагъаны булан разилешмеге болмайсан. Белгили болгъаны йимик, бизин республикабызда башгъа-башгъа болжаллыкъ ижарагъа алып, ерли байлыкъларыбыздан, маъданларыбыздан пайдаланагъанланы санаву минглерден айлангъан. Уьстевюне, соравсуз-соргъусуз экология талапланы, законланы бузуп талавургъа белсенгенлер де къаршылашмай тюгюл. Дагъысын айтмагъанда, Лаваша райондагъы Мекеги юртну айланасында законлу ва законсуз таш чыгъарагъан карьерлени санаву 80-ге ювукъ бар…
Озокъда, айлана якъны аманлыгъына къоркъунчлукъ тувдурагъан талавурчуланы закон ёлунда жавапгъа тартмаса да бажарылмай. 2023-нчю йылны гьасиллерине гёре, ижара дыгъар этип, арты булан шартларын бузуп ерли маъданлардан оьз онгайы учун пайдаланагъан далапчылардан еттиси инамлыкъ шагьатнамаларындан магьрюм этилинген.
Уьстде де эсгерилгени йимик, дыгъарсыз талавур булан машгъул болагъан тайпаланы аянлашдырмакъ учун, табиатны къорув прокуратурасыны янындан гьар йыл тергевлер оьтгериле. Оьтген йыл болгъан тергевлени натижалары нени гёрсете деген сорав тувулуна. Белгили болгъан кюйде, 2023-нчю йылда законсуз кюйде ерли маъданлагъа сугъулагъан 700 адам ачыкъгъа чыгъарылгъан. Экология гьалны заралландырагъанлагъа, умуми кюйде алгъанда, 2 миллион манатдан да къолай акъчаны оьлчевюнде къоду салынгъан.
Озокъда, табиат байлыкъларыбызны заралландырагъанланы толу кюйде ачыкъгъа чыгъармакъ учун алгъа салынгъан сыйлы ва жаваплы борчлагъа тармакъ министерликлени янындан намуслу кюйде янашывлар болмаса бажарылмай. Бажарылмайгъан гезиклерде буса, олар оьзлер де жавапгъа тартыла. Муна шо саялы да гьали-гьалилерде борчларына сувукъ-салкъын янашгъаны саялы ДР-ни экология ва табиат байлыкъларыны министри Александр Зимин де Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликовну буйругъу булан заманлыкъгъа борчларындан эркин этилинген.
Къ. КЪАЗАКЪМУРЗАЕВ
СУРАТДА: законсуз ишлейген къурулгъан карьер.
