Бирлешген пачалыкъ экзаменлер артдагъы бирнече йылланы узагъында 9 ва 11 класланы  тамамлайгъан охувчулар учун  гьар-бир якъдан четим сынав деп айтмагъа ярай. Ата-аналаны, охувчу яшланы ва муаллимлени  эсгерилген сынавлагъа  янашыву бир йимик тюгюл буса да,  2006-нчы йылдан берли, школаны охуп битдиреген бары да охувчулар   бирлешген   пачалыкъ экзаменлени бермеге борчлу болду. ЕГЭ-ни арагъа чыкъмакълыгъы кёплени оьр охув ожакълагъа тынч кюйде тюшмеге, юрегине салгъан муратларына етишмеге кёмек этди. Озокъда, гьар-бир янгылыкъны да къаравулланмагъан  четим янлары болмай къалмай. ЕГЭ  Россияны гьар еринде яшёрюмлени четим гьаллагъа тюшмеклигине де себеп болгъаны да талчыкъдырды.

Бугюнлерде, ЕГЭ бермеге башлагъанлы,   экзаменлени тюзевлю юрютювде уллу сынав алгъан демеге ярай. Охувчуланы герти билимлерин тергемек  учун экзаменлер юрюлеген охув ожакълар  видео­гъа алагъан камералар булан ясандырылгъан. Шолай да,  экзаменлени барышында низамгъа къарайгъан тергевчюлер де бар. Экзамен береген гьар яш билимине гёре тийишли къыйматлар алсын учун   кёп къаст этелер. Йыллар оьтген сайын экзаменлеге охувчулар да гьалекленмей, сабур кюйде янашмагъа уьйренген.

Бу йыл  Дагъыстан Рес­публикада, мисал учун, ЕГЭ-ни аслу болжалы май айны 23-нден  июн айны 11-не ерли юрюле. Пачалыкъ экзаменлер бермеге  башлангъанча, охувчулагъа алданокъ сынав  экзаменлер бермеге де  имканлыкъ болду. Эсгерилген сынав  экзаменлер аслу экзаменге онгары-лывгъа болушлукъ эте. Шолай да, бирлешген пачалыкъ экзаменлер 2 сагьат ярымдан 4 сагьатгъа ерли юрюле.

Дагъыстан Республикада 9-нчу класлар учун  биринчи пачалыкъ экзамен ОГЭ  ингилис тилден юрюлдю.  Май айны  21-нде оьтгерилген ингилис тилден ОГЭ де 9-нчу класланы  охувчулары  ортакъчылыкъ этди.  Пачалыкъ экзаменлени  сайлагъан охувчуланы  кёбюсю тыш тиллерден дарс береген муаллим яда таржумачы болмагъа хыялы барлыгъын эсгерелер. Май айны 23-нде буса ЕГЭ география, адабият ва химия дарслардан юрюлдю.  Шо гюн школаны тамамлайгъан яшланы арасындан Магьачкъалада  географиядан 13, адабиятдан  69 охувчу пачалыкъ экзамен бере эди буса,  химияны 1037 яш сайлагъаны белгили болду. Химиядан пачалыкъ экзаменлени  бизин республикада школаны тамамлагъан яшланы   кёбюсю сайлай. Неге  тюгюл, Дагъыстан Рес­публикада  гележекде   медицина къуллукъчу, врач болмагъа сюегенлени санаву артса тюгюл, кемимей.

Май айны 27-синде 9-нчу класны тамамлагъан охувчу яшлар информатика, химия, биология дарслардан  экзамен берди.   Магьачкъалада  информатикадан 1838, химиядан 688, биологиядан  1753 ва обществоз-наниеден 3198  охувчу  билимлерин сынады.    Кёбюсю гьалда охувчулар 9-нчу класны битдирип,  ОГЭ –ден де «къутулуп», техникумлагъа, коллежлеге тюшюп  охувун узатагъан мердешлер гьали де узатыла деп  айтмагъа ярай. Бу йыл ОГЭ  берип, 9-нчу класны тамамлайгъанны исбатлайгъан  аттестат алагъан  яшёрюмлер де гьариси оьзлер  сайлагъан касбулагъа ес болажакъ. Озокъда, 9-нчу класны тамамлайгъанланы арасында да медицина тармакъны сайлагъанлар артыкъ. Шолай да, туризм тармакъны ва башгъа касбуланы сайлайгъан яшёрюмлер де бар.

Май айны 28-нде буса  11-нчи класны тамамлагъанлар  бирлешген пачалыкъ экзаменде орус тилден билимлерин сынады.  Тахшагьарда  буса  орус тилден ЕГЭ де 2678   яшёрюм ортакъчылыкъ этди. Биология, тарих, обществознание ва башгъа предметлерден ЕГЭ ва ОГЭ-ни  оьзлер сайлагъан касбугъа гёре бере буса, орус тил ва математикадан пачалыкъ экзаменлер бермесе ярамайгъанларындан экени белгили. Шо саялы да орус тил ва математикадан  пачалыкъ экзаменлени берегенлени санаву да артыкъ.

Май айны 30-унда ОГЭ – география,  химия,  физика, тарих  дарслардан   юрюле эди. Экзаменлер юрюлеген пунктларда иш гёреген къуллукъчулар  охувчулар  экзаменлеге жаваплы янашагъанын, кёбюсю гьалда низамны бузмай, гёчюрмеге къаст этмей, оьзлени билимлерин къоллайгъанын  эсгерди.

Озокъда, аз кёп буса да  кемчиликлер болмай къалмайгъаны да белгили. Экзаменлер берегенлени арасында гёчюрюп язмагъа къаст этегенлер де ёлугъа.  Экзаменде ортакъчылыкъ этегенлени янында  паспорту ва ручкасы болмагъа герек. Телефон яда башгъа байлавлукъ этип болагъан алатлар, «шпаргалкалар» алып гирмеклик гери урула. Гери урулагъан затланы алып гирип,  низамны бузгъанланы иши гьисапгъа  алынмай. Низамны  бузгъанлар   пачалыкъ экзаменлени бир йылдан сонг берип бола.

Май айны 31-нде, июн айны  4-нде,  6-нда, 7-нде, 8-нде, 10-нда да  гьар тюрлю предметлерден  ЕГЭ-лер ва ОГЭ-лер  оьтгерилди.

Бу йыл да ЕГЭ-де 100 бал алгъан яшёрюмлер бар экени сююндюре. Озокъда, ЕГЭ-де 100 бал къазанмагъа тынч тюгюл. Шолай уьстюнлюклеге етишгенлер школада охуйгъан йылларын зая йибермегени, терен билимлер алмагъа къаст этгени, гележекде олар гьариси оьзлер сайла­гъан тармакъда  яхшы касбучулар болажагъына шеклик ёкъ.

Магьачкъала шагьарны школаларыны арасында пачалыкъ экзаменлерде 100 бал  къазангъанланы санаву 16-гъа етишген. Кас­пийск шагьарда ва башгъа районларда  да 100 бал алгъанлар бар. Гетген йылдан эсе 100  бал алгъанланы санаву бу йыл кёп болажакъ деп къаравуллана.

Озокъда, шолай терен билими бар яшлар булан оьктем болабыз. Оланы муаллимлери, ата-анасы уллу разиликге ва макътавгъа тийишли. Гьалиги  билим берив къайдада охувчу, муаллим ва ата-ана бирлешип къаст этмесе,  охувда уллу уьстюнлюклеге етишмеге тынч тюгюл.  Бугюнлеге ерли бары да предметлерден пачалыкъ экзаменлени гьасиллери чыгъып битмеген. 100 бал алгъанланы санаву дагъы да артажакъгъа шеклик ёкъ.

2021-нчи йылдан башлап, Дагъыстан Республикада  ЕГЭ-де 100 бал алгъанлагъа 100 минг манат премия бериле эди.  Бу йыл ДР-ни Башчысы Сергей Меликовну къарары булан пачалыкъ экзаменлени гьасиллерине гёре 95 балдан артыкъ къазангъан яшлагъа да эсгерилген 100 минг манат акъча савгъат тапшурулажакъ.

 

Патимат БЕКЕЕВА.